SOS μας παρακολουθούν!

Της Αρτζης Αθανασοπούλου

Το «καμάρι» των σύγχρονων ανεπτυγμένων κρατών είναι ότι το πολίτευμά τους είναι η δημοκρατία. Υπάρχουν, όμως, λόγοι που κάποιοι μπορεί να αμφισβητήσουν την κατίσχυση της δημοκρατίας τους; Μετά και τις πρόσφατες αποκαλύψεις, πολλοί θα ήταν αυτοί που θα απαντούσαν καταφατικά.
«Ξέρω ότι θα κάνω κάποιους να υποφέρουν, αλλά με ικανοποιεί το γεγονός ότι αποκαλύπτεται έστω και για μια στιγμή η ομοσπονδία μυστικών νόμων, ανεπαρκούς συγγνώμης και ανεξέλεγκτων δυνάμεων που κυβερνούν τον κόσμο που αγαπώ», εξομολογείται ο 29χρονος Εντουαρντ Σνόουντεν, πρώην τεχνικός

της CIA, στη βρετανική εφημερίδα «Guardian», συνταράσσοντας όλον τον κόσμο. Η εξομολόγηση θυμίζει πιο πολύ κινηματογραφικό σενάριο παρά πραγματικότητα. Κι όμως, για άλλη μια φορά, είναι η πραγματικότητα που κλέβει την παράσταση παρά τα εκατομμύρια που δαπανώνται για τις χολιγουντιανές υπερπαραγωγές.
Από ένα δωμάτιο στο Χόνγκ Κονγκ, όπου κατέφυγε ο Σνόουντεν, με τη συνέντευξή του αφήνει τους πάντες άναυδους για τις πρακτικές των αμερικανικών αρχών εις βάρος των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και ταυτόχρονα κάνει την αμερικανική κυβέρνηση να σπεύδει να μπαλώσει ό,τι μπορεί. «Αντιλαμβάνομαι τη σπουδαιότητα που έχουν οι πληροφορίες στο κράτος, αλλά είμαι αντίθετος σε οποιοδήποτε σύστημα παρακολούθησης», λέει ο 29χρονος, ενώ οι Αμερικανοί αξιωματούχοι θεωρούν ότι τα προγράμματα παρακολούθησης που χρησιμοποιούν μέσω γνωστών εταιρειών, όπως google, yahoo και άλλες, είναι καθ’ όλα νόμιμα.
Στο σημείο που έχει φτάσει η σύγχρονη τεχνολογία, η οποία εξελίσσεται διαρκώς με ταχύτατους ρυθμούς, το γεγονός ότι υπάρχει η δυνατότητα να ελέγχονται τα πάντα πια ηλεκτρονικά δεν εντυπωσιάζει αυτό καθ’ εαυτό. Το ανησυχητικό είναι πώς μπορεί να αξιοποιηθεί αυτή η υπερδυνατότητα από τις σύγχρονες υπερδυνάμεις. «Η NSA έχει δημιουργήσει μια υποδομή που της επιτρέπει να παρακολουθεί σχεδόν τα πάντα. Με αυτή την ικανότητα, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπινων επικοινωνιών αυτόματα είναι σε στόχευση. Αν ήθελα να δω τα e-mail σας ή το τηλέφωνο της συζύγου σας, το μόνο που έχω να κάνω είναι να χρησιμοποιήσω τις παρακολουθήσεις. Μπορώ να αποκτήσω “εισιτήριο” για τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τους κωδικούς πρόσβασης, τα αρχεία τηλεφώνου, τις πιστωτικές κάρτες» αποκαλύπτει ο Σνόουντεν. Ισχυρίζεται δε ότι αρκεί και μια μόνο υποψία, ακόμη και αν έχει γίνει λάθος, για να ανατρέξουν οι υπηρεσίες σε έναν οποιονδήποτε πολίτη και να δουν τα πάντα γι’ αυτόν από το ηλεκτρονικό του αποτύπωμα.
Μπορεί να είναι νόμιμα τα όσα μέσα μετέρχονται οι κυβερνήσεις για την προστασία τους κατά της τρομοκρατίας, όπως διατυμπανίζουν, όμως, στο όνομα αυτής της προστασίας θυσιάζονται ατομικές ελευθερίες σαν και αυτές. Ετσι, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, πολλές ελευθερίες έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα, όπως αυτή των προσωπικών δεδομένων για την ασφάλεια της πατρίδας. Η ανασφάλεια, όμως, αυτή προέκυψε σαν μπούμεραγκ των επεκτατικών πολιτικών που οι χώρες αυτές ακολουθούν, απομυζώντας τις πλουτοπαραγωγικές πηγές άλλων χωρών.
Μάλιστα, πολλοί ισχυρίζονται ότι οι τρομοκρατικές ενέργειες είναι κατασκευασμένες από τα ίδια τα κράτη, προκειμένου να μπορούν χωρίς αντίσταση να παρακολουθούν τους πάντες και τα πάντα.
Υπό το πνεύμα αυτό ψηφίστηκε και ο πατριωτικός νόμος στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον οποίο δίνονται ακόμη περισσότερες αρμοδιότητες στις μυστικές υπηρεσίες να παρακολουθούν την αλληλογραφία πολιτών. Χωρίς δικαστική εντολή μπορούν να απαιτήσουν πληροφορίες για κάθε πολίτη που θεωρείται ύποπτος τρομοκρατικών πράξεων από οργανισμούς που κρατούν καταστάσεις πελατών, ενώ τηρείται η απόλυτη μυστικότητα για τον αποστολέα των επιστολών. Το όνομα που έχει δοθεί στον νόμο αυτόν αρκεί από μόνο του να κάμψει αντιστάσεις πολιτών σε αυτή την παραβίαση των ελευθεριών που πρέπει να ισχύουν σε ένα δημοκρατικό καθεστώς.
Οι σοκαριστικές αποκαλύψεις του πρώην πράκτορα της CIA φέρνουν στον νου άλλες εποχές. Εποχές πολέμου και ανελεύθερα καθεστώτα. Κι, όμως, οι πρακτικές αυτές δείχνουν πως κάλλιστα αν θέλει μια κυβέρνηση να ελέγξει τους πάντες ή κάποιον στόχο τώρα έχει τον τρόπο να το πράξει νομιμότατα αψηφώντας το άρθρο 12 από την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όπως ψηφίστηκε το 1948, προκειμένου μάλιστα να παύσουν τέτοιες πρακτικές που μαθαίνουμε ότι ισχύουν και σήμερα: «Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψής του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους».

Οι πληροφορίες
Ισχυρά, λοιπόν, κράτη στις μέρες μας έχουν τον τρόπο να ελέγχουν ασθενέστερα κράτη και να αξιοποιούν τις πληροφορίες που συλλέγουν. Αυτή η πρακτική μπορεί να αγγίξει και τα πρόσωπα που κυβερνούν ή που κατέχουν καίρια πόστα. Ετσι, όποτε χρειαστούν κάτι, δεν έχουν παρά να κάνουν μια αναδρομή στο ιδιωτικά ηλεκτρονικά πεπραγμένα τους κι έτσι απλά να τους έχουν στο χέρι για την εξυπηρέτηση δικών τους συμφερόντων χωρίς αντιστάσεις.
Την πρακτική αυτήν τη ζήσαμε και στην Ελλάδα με το σκάνδαλο των τηλεοπτικών υποκλοπών το 2004-2005. Τότε, λοιπόν, αποκαλύφθηκε ότι γίνονταν τηλεφωνικές υποκλοπές σε βάρος σημαντικών δημοσίων προσώπων, όπως του τότε πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή. Αποκαλύφθηκε πως μέσω ειδικού λογισμικού, που είχε εγκατασταθεί στην εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Vodafone, παρακολουθούνταν την περίοδο 2004-205 περίπου 100 τηλέφωνα με τη χρήση 14-16 καρτοκινητών «τηλεφώνων-σκιών», τα οποία κατέγραφαν τις συνομιλίες. Με την υπόθεση των υποκλοπών συνδέεται και η υπόθεση του θανάτου του υπαλλήλου της Vodafone, Κώστα Τσαλικίδη. Ο Τσαλικίδης, που ήταν υπεύθυνος για την ανάπτυξη του δικτύου της εταιρείας Vodafone, βρέθηκε νεκρός στις 9 Μαρτίου 2005 μία μέρα πριν γνωστοποιηθεί στις αρχές η ύπαρξη του ύποπτου λογισμικού. Ο θάνατός του αποδόθηκε αρχικά σε αυτοκτονία, εκδοχή που υποστηρίχθηκε από το πρώτο δικαστικό πόρισμα. Η υπόθεση, όμως, άνοιξε ξανά το 2010, καθώς νέα στοιχεία αποκάλυψαν στενή διασύνδεση του θανάτου με την υπόθεση των υποκλοπών και ενίσχυσαν την εκδοχή της δολοφονικής ενέργειας. Παρά τη δικαστική έρευνα που κράτησε δύο χρόνια, η υπόθεση μπήκε στο αρχείο το 2008. Το πιο «ζουμερό» της υπόθεσης αυτής είναι ότι, το 2010 που άνοιξε εκ νέου η υπόθεση, εμφανίστηκαν νέα στοιχεία που έδειχναν κατασκοπεία με ανάμειξη της αμερικανικής πρεσβείας.
Μόνο κατ’ επίφαση είναι η δημοκρατία όπου καταπατώνται θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. «Και η πιο μικρή γνώση της ιστορίας δείχνει ότι οι ισχυρές δημοκρατίες ήταν τα πιο πολεμοχαρή και αδίστακτα έθνη», έγραφε ο Αμερικανός συγγραφέας Ambrose Bierce στα τέλη του 19ου αιώνα και, όπως δείχνουν οι πρόσφατες αποκαλύψεις, ακόμη παραμένει επίκαιρος.

Απτόητος ο πρώην πράκτορας
Πριν από μία εβδομάδα, η αμερικανική εφημερίδα «Washington Post» και ο βρετανικός «Guardian» προχώρησαν σε μια σειρά αποκαλύψεων αναφορικά με δύο μυστικά προγράμματα της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας των ΗΠΑ (NSA) που σχετίζονταν με παρακολουθήσεις πολιτών. Το πρώτο αφορούσε τη συλλογή δεδομένων μέσω τηλεφωνικών κλήσεων από την εταιρεία Verizon, ενώ το δεύτερο, με την κωδική ονομασία PRISM, είχε ως πρώτο στόχο τις επικοινωνίες των χρηστών του web –εκτός ΗΠΑ– σε εννέα μεγάλους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης. «Ημουν κατάσκοπος σχεδόν σε όλη μου τη ζωή, επομένως τώρα δεν μου αρέσει καθόλου να είμαι κάτω από τα φώτα των προβολέων», λέει μετά τον σάλο που ξέσπασε ο 29χρονος Εντουαρντ Σνόουντεν, η «πηγή» των αποκαλύψεων, στην εφημερίδα «Washington Post». Ο Αμερικανός, πρώην τεχνικός υπάλληλος της CIA, έχει καταφύγει αυτή την εποχή στο Χονγκ Κονγκ, απ’ όπου και ομολόγησε ότι είναι το «βαθύ λαρύγγι», προκαλώντας την οργή της Ουάσινγκτον. Δεν πτοείται, όμως. «Ξέρω ότι θα υποφέρω και θα πληρώσω ακριβά γι’ αυτό που έκανα, ξέρω ότι ίσως κινδυνεύσει η ζωή μου και αυτή της οικογένειάς μου, όμως το έκανα για να προστατεύσω την ελευθερία όλων και τη δημοκρατία», λέει στον δημοσιογράφο Μπάρτον Γκέλμαν. «Αντιλαμβάνομαι τη σημασία που έχουν οι πληροφορίες του κράτους, αλλά είμαι αντίθετος σε οποιοδήποτε σύστημα παρακολούθησης». Σύμφωνα με τις αποκαλύψεις του, τόσο η NSA όσο και το FBI έχουν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν δεδομένα από τους servers μεγάλων εταιρειών υπηρεσιών Διαδικτύου, ελέγχοντας μηνύματα, e-mail, συνομιλίες chat και άλλα προσωπικά δεδομένα.
Να σημειωθεί ότι οι Αρχές του Χονγκ Κονγκ δεν επιβεβαιώνουν ότι βρίσκεται εκεί ο 29χρονος, ο οποίος δήλωσε ότι σκοπεύει να ζητήσει άσυλο στην Ισλανδία.