ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΠΑΧΘΕΣ ΔΑΝΕΙΟ ΣΤΗΝ ΤΡΟΪΚΑ ΤΟ ΔΙΑΓΡΑΦΕΙ ΜΟΝΟ Ο ΜΠΑΣΑΝΙΟ…

Σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, η εκκλησία απαγόρευε στους Χριστιανούς να δανείζουν χρήματα με τόκο, γιατί αυτό θεωρούνταν τοκογλυφία και η εκκλησία τη θεωρούσε αμαρτία.

Καθώς οι άνθρωποι πάντοτε χρειαζόταν να δανειστούν χρήματα, είτε επρόκειτο για κάποιον έμπορο ο οποίος προσπαθούσε να επεκτείνει τις δουλειές του είτε για κάποιον βασιλιά που έπρεπε να χρηματοδοτήσει έναν πόλεμο και, καθώς ήταν σχεδόν αδύνατο να βρεθεί άνθρωπος που θα δάνειζε χρήματα χωρίς τόκο, αυτό το κενό στην οικονομία έπρεπε να καλυφθεί από κάποιον. Αυτός ο «κάποιος» ήταν η εβραϊκή κοινότητα°

καθώς τα μέλη της δεν ήταν Χριστιανοί, δε δεσμεύονταν από τον εκκλησιαστικό νόμο και καθώς αποτελούσαν κοινότητα εμπόρων συχνά είχαν διαθέσιμα μετρητά.

Αναπόφευκτα, δημιουργήθηκαν πικρίες μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων. Όταν ένας Χριστιανός χρειαζόταν χρήματα, δεν είχε άλλη επιλογή από το να στραφεί στους δανειστές και να πληρώσει τόκο, τον οποίο θεωρούσε αντίθετο με τις διδαχές της εκκλησίας. Οι Εβραίοι ένιωθαν εξίσου έντονη πικρία, επειδή δαιμονοποιούνταν, ενώ αυτοί κάλυπταν μια απαραίτητη πτυχή της οικονομικής δραστηριότητας.

Στο έργο του Σαίξπηρ «Ο Έμπορος της Βενετίας», ο έμπορος του τίτλου, ο Αντόνιο, προσεγγίζεται από το φίλο του, τον Μπασάνιο, ο οποίος του ζητά ένα δάνειο για να χρηματοδοτήσει, όσο περίεργο κι αν ακούγεται, μια ερωτική σχέση. Όλα τα χρήματα του Αντόνιο είναι δεσμευμένα σε διάφορα εμπορεύματα που δεν έχουν φτάσει ακόμη στη Βενετία. Όμως, δέχεται να βοηθήσει τον Μπασάνιο, δανειζόμενος χρήματα από τον Σάιλοκ, έναν Εβραίο έμπορο. Ο Σάιλοκ δεν συμπαθεί τον Αντόνιο, ο οποίος είναι γνωστός για τον αντισημιτισμό του και φημίζεται ως άνθρωπος που δανείζει άτοκα τους φίλους του, πράγμα που σημαίνει ότι στερεί από τον Σάιλοκ κέρδη σε έναν από τους ελάχιστους τομείς της οικονομίας όπου μπορεί να δραστηριοποιηθεί νόμιμα ένας Εβραίος.

Ο Σάιλοκ συμφωνεί να δανείσει το ποσό, όμως επιμένει ότι εφόσον ο Αντόνιο δεν μπορέσει να εξοφλήσει το κεφάλαιο και τους τόκους την ορισμένη ημέρα, θα ξεπληρώσει παραχωρώντας μια λίβρα σάρκα από το σώμα του. Το αντίτιμο φαντάζει υπερβολικά σκληρό, όμως δεδομένης της έχθρας που υφίσταται μεταξύ των χριστιανικών και εβραϊκών κοινοτήτων της εποχής, δεν πρέπει να προξενεί έκπληξη το ότι ο Σάιλοκ ήθελε να δώσει σε όλους ένα μάθημα μέσω του Αντόνιο. Χωρίς να το σκεφτεί καλά, ο υπερόπτης Αντόνιο συμφωνεί με τους όρους του δανείου. Προφανώς, ο Αντόνιο αδυνατεί να ξεπληρώσει το δάνειο και έτσι ο Σάιλοκ τον οδηγεί στο δικαστήριο και απαιτεί να του επιτραπεί να αποσπάσει τη φρικτή πληρωμή.

Διάλεξα να διηγηθώ την ιστορία του Εμπόρου της Βενετίας, όπως αυτή παρουσιάζεται σε ένα πολύ καλό, κατά τη γνώμη μου, βιβλίο, το «επιχειρηματικά μυστικά μέσα από την ιστορία» (εκδόσεις Μίνωας, μετάφραση Χρήστος Καψάλης), το οποίο σημειωτέον πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το Δεκέμβριο του 2008. Το γιατί διάλεξα αυτή την επιχειρηματική ιστορία, από τις πολλές που αναφέρει το βιβλίο, είναι νομίζω προφανές. Η δανειακή σύμβασ