Σαν σήμερα, η ανταρσία στο θωρηκτό Ποτέμκιν

Το πολεμικό πλοίο Πρίγκιπας Ποτιόμκιν της Ταυρίδας, γνωστό ως Θωρηκτό Ποτέμκιν, ήταν θωρηκτό της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, που ανήκε στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας.

Το πλοίο ναυπηγήθηκε μεταξύ 1898-1900 στην ουκρανική πόλη Μικολάγιβ. Αρχικά είχε σχεδιαστεί να κινείται με πετρέλαιο και θα ήταν το πρώτο του ρωσικού στόλου με αυτή τη δυνατότητα. Ύστερα όμως από μία πυρκαγιά στις δοκιμές προτιμήθηκε η εγγυημένη λύση του κάρβουνου.

Έφερε

το όνομα του Γκριγκόρι Ποτιόμκιν, ενός στρατιωτικού που είχε πρωταγωνιστήσει στην προσάρτηση της Ταυρίδας και του Βορείου Καυκάσου, στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα.

Το Ποτέμκιν έγινε γνωστό τον Ιούνιο του 1905, όταν το κατώτερο πλήρωμα στασίασε εναντίον των αξιωματικών, ύψωσε κόκκινη σημαία και αγκυροβόλησε στα ανοιχτά της Οδησσού, καλώντας τους ναυτικούς των υπόλοιπων πλοίων και τους πολίτες σε γενικευμένο ξεσηκωμό εναντίον του τσάρου.

Οι στασιαστές σκότωσαν τον καπετάνιο και πολλούς αξιωματικούς και πέταξαν τα πτώματα τους στο λιμάνι της Οδησσού. Στην ανταρσία πήραν μέρος μερικοί αξιωματικοί καθώς και τα πληρώματα δύο ρωσικών αντιτορπιλικών.

Παρά το γεγονός ότι η εξέγερση έληξε άδοξα με τη φυγή των στασιαστών στη Ρουμανία, ο απόηχός της υπήρξε μεγάλος τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ώστε να θεωρείται προάγγελος της Επανάστασης του 1917.

Μετά τα γεγονότα του 1905 το πλοίο ονομάστηκε «Παντελεήμων». Με την Επανάσταση του 1917 ξαναπήρε για λίγο το αρχικό του όνομα και στην συνέχεια μετονομάστηκε σε «Μαχητή της Ελευθερίας».

Το 1918 το πλοίο έπεσε στα χέρια των Δυτικών Δυνάμεων, οι οποίες είχαν εισβάλει μέσω Μαύρης Θάλασσας για να καταπνίξουν την επανάσταση. Αυτές το βύθισαν στο λιμάνι της Σεβαστούπολης τον Απρίλιο του 1919, λίγο πριν την αποχώρησή τους, για να μην περιέλθει στον Κόκκινο Στρατό.

Η ταινία

Το 1925, ο σκηνοθέτης Σεργκέι Αϊζενστάιν γύρισε την κινηματογραφική ταινία Θωρηκτό Ποτέμκιν, η οποία εξιστορεί το χρονικό των τεσσάρων πρώτων ημερών της ανταρσίας.

Στο Ποτέμκιν ο Αϊζενστάιν εφάρμοσε επαναστατικές τεχνικές στην αφήγηση, όπως η ρεαλιστική περιγραφή των συγκρούσεων και η απεικόνιση των χαρακτήρων με τέτοιο τρόπο, ώστε ο θεατής να ταυτίζεται με τους εξεγερμένους.

Το πλέον καινοτόμο όμως στοιχείο, το οποίο χωρίς υπερβολή διαμόρφωσε το σύγχρονο κινηματογράφο, ήταν το νευρώδες μοντάζ – μέχρι τότε, οι ταινίες έμοιαζαν περισσότερο με κινηματογραφημένα θεατρικά έργα.

Σήμερα, το Θωρηκτό Ποτέμκιν θεωρείται ένα από τα διαχρονικά αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου.