Η κρίση, οι τράπεζες και η επόμενη μέρα

Μπορεί το κλίμα να είναι θεαματικά βελτιωμένο για τις τράπεζες και τη χώρα και οι προσδοκίες καθημερινά να ενισχύονται ωστόσο ο δρόμος προς την ανάκαμψη δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Το τραπεζικό σύστημα και οι εγχώριες τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο χειμώνα και να ξεπεράσουν μεγάλες προκλήσεις.

Τέσσερα είναι τα μεγάλα μέτωπα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εγχώριες τράπεζες

προκειμένου να καταφέρουν τα δρέψουν τους καρπούς της επιτυχίας: τη νέα άσκηση ακραίων καταστάσεων, γνωστή ως stress test, τα μη εξυπηρετούμενα δανείων και άλλα προβληματικά στοιχεία του ισολογισμού, η βελτίωση της ρευστότητας και η υλοποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων.

Αναλυτικά:

1. Stress test. Η εφετινή άσκηση αναμένεται σημαντικά ηπιότερη σε σχέση με την προηγούμενη, λόγω της προσδοκώμενης βελτίωση των μακροοικονομικών συνθηκών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζικών πηγών που παρακολουθούν στενά τη διαδικασία το δυσμενές σενάριο της BlackRock για την εξέλιξη της οικονομίας θα προβλέπει μείωση του ΑΕΠ κατά 2,5% το 2014, έναντι πρόβλεψης του ΔΝΤ για αύξηση κατά 0,6%, μείωση του ΑΕΠ κατά 0,5% το 2014 έναντι πρόβλεψης του ΔΝΤ για άνοδο 2,95% ενώ για το 2016 το χειρότερο σενάριο της BlackRock προβλέπει ενίσχυση του ΑΕΠ κατά 1% έναντι πρόβλεψης για ενίσχυση 3,74% από το ΔΝΤ. Η BlackRock θα συνεκτιμήσει τις προβλέψεις του βασικού σεναρίου (που είναι αυτές του ΔΝΤ) με αυτές του δυσμενούς σεναρίου και από τον συνδυασμό των δυο θα καθορίσει τις πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες που θα χρειαστούν οι τράπεζες για να αντιμετωπίσουν την περαιτέρω αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών ακόμα το παραπάνω δυσμενές σενάριο μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς να χρειαστεί τουλάχιστον στις περισσότερες περιπτώσεις να προσφύγουν στη βοήθεια του δημόσιου τομέα, δηλαδή του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, για να αποκαταστήσουν την κεφαλαιακή τους βάση. Όπως εκτιμούν τα όποια πρόσθετα κεφάλαια προκύψουν λόγω του stress test θα αναπληρωθούν από κεφάλαια που θα δημιουργηθούν από την λειτουργική κερδοφορία, τις συνέργειες που δημιουργούν οι δεκάδες συγχωνεύσεις που πραγματοποιήθηκαν αλλά και τα κεφάλαια που θα προκύψουν από τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων.

2. Μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Στο τέλος Μαρτίου το σύνολο των δανείων σε καθυστέρηση ανήλθαν στο 27,8% που αντιστοιχεί σε «κόκκινα» δάνεια ύψους 63,5 δισ. ευρώ. Η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και του μεγάλου πλήθους των επιχειρήσεων που βρίσκονται σε τροχιά οικονομικής κατάρρευσης αποτελεί ίσως την μεγάλη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εγχώριες τράπεζες. Για το σκοπό αυτό και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες -Εθνική, Alpha, Πειραιώς και Eurobank- αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες προς δυο κατευθύνσεις. Η πρώτη κατεύθυνση αφορά την δημιουργία εξειδικευμένων σχημάτων τα οποία θα αναλάβουν την αναδιάρθρωση προβληματικών εταιριών, οι οποίες ωστόσο κρίνεται ότι με την κατάλληλη δράση μπορούν να γίνουν βιώσιμες. Με τον τρόπο αυτό οι τράπεζες ελπίζουν να δώσουν πνοή σε επιχειρηματικούς ομίλου που σήμερα βρίσκονται κοντά στο αδιέξοδο, ώστε να εξυπηρετούν τις υποχρεώσεις τους. Η δεύτερη πρωτοβουλία αφορά το εσωτερικό ξεκαθάρισμα, με τον διαχωρισμό των προβληματικών στοιχείων -δάνεια που βρίσκονται σε οριστική καθυστέρηση που εμφανίζουν μικρές πιθανότητες ανάκτησης- από τον βασικό κορμό της τράπεζας. Κάτι σαν άτυπη bad bank. Τα προβληματικά στοιχεία θα εξακολουθούν να ανήκουν και να βαρύνουν την τράπεζα ωστόσο θα καταγράφονται ξεχωριστά. Στην κατεύθυνση αυτή πρότυπο αποτελεί η περίπτωση της Citibank: μετά την κρίση του 2008 η αμερικανική τράπεζα δημιούργησε έναν εταιρικό φορέα στον οποίο μεταβιβάστηκαν όλα τα προβληματικά στοιχεία του ομίλου. Η Citi ανακοίνωνε μεν τα συνολικά αποτελέσματα του ομίλου ωστόσο παρουσίαζε ξεχωριστά την πορεία της «καλής» τράπεζας και την πορεία της μονάδας με τα προβληματικά στοιχεία. Στόχος της τράπεζας ήταν να παρουσιάζει ξεκάθαρα στους αναλυτές και τους επενδυτές το πως εξελίσσονται οι εργασίες της τράπεζας και παράλληλα το πως από τρίμηνο σε τρίμηνο μείωνε αντιμετωπίζονταν τα προβληματικά στοιχεία.

3. Κόστος χρήματος – ρευστότητα. Η χαμηλή πτήση των καταθέσεων και η διατήρηση των επιτοκίων καταθέσεων σε υψηλά επίπεδα δημιουργεί ένα πρόσθετο βάρος στις τράπεζες της τάξης των 2 δισ. ευρώ. Τη στιγμή που το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ βρίσκεται στο 0,5% το μέσο επιτόκιο καταθέσεων στην Ελλάδα διαμορφώνονταν μόλις λίγες εβδομάδες πριν κοντά στο 4%, διαμορφώνοντας ένα δυσανάλογα υψηλό κόστος του χρήματος για την οικονομία. Σύμφωνα με στελέχη τραπεζών κάθε μείωση του κόστους του χρήματος, δηλαδή μείωση των επιτοκίων καταθέσεων, κατά 100 ποσοστιαίες μονάδες (1%) συνεπάγεται όφελος περίπου 1,6 δισ. ευρώ για το τραπεζικό σύστημα και τους δανειολήπτες. Η σταδιακή αύξηση των καταθέσεων και η μείωση του κόστους του χρήματος αποτελούν προϋποθέσεις για την αποκατάσταση των συνθηκών ρευστότητας και την χρηματοδότηση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από τις τράπεζες.

4. Επιχειρησιακά σχέδια. Μετά από τις σαρωτικές κινήσεις αναδιάρθρωσης -τους τελευταίους μήνες έχουν «αφανιστεί» από το χάρτη, μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, 10 εμπορικές τράπεζες- οι τέσσερις συστημικοί πόλοι θα πρέπει να προχωρήσουν σε εξίσου σαρωτικές κινήσεις εξορθολογισμού, ώστε να προσαρμοστούν στα νέα οικονομικά δεδομένα. Η δραστική μείωση των καταστημάτων και του αριθμού απασχολουμένων αποτελούν τα επόμενα, δύσκολα βήματα. Τράπεζα Πειραιώς, Alpha Bank, Εθνική Τράπεζα και Eurobank, έχοντας απορροφήσει τους τελευταίους μήνες πάνω από 10 τράπεζες, ελέγχουν πλέον ποσοστό άνω του 90% της τραπεζικής αγοράς. Οι τέσσερις παραπάνω συστημικές τράπεζες διαθέτουν στην Ελλάδα δίκτυο άνω των 3.200 σημείων ενώ απασχολούν περίπου 46.000 εργαζόμενους. Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών τραπεζών το δίκτυο με ορίζοντα 3ετίας θα πρέπει να μειωθεί κατά 20% ενώ ανάλογη αναμένεται η μείωση του προσωπικού. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 600 καταστήματα λιγότερα και πάνω από 9.000 εργαζόμενους. Παράλληλα θα πρέπει να προχωρήσουν στη πώληση των μη τραπεζικών εργασιών, θυγατρικών ακινήτων καθώς και να μειώσουν επιλεκτικά την παρουσία τους σε χώρες της Να Ευρώπης.