Η διολίσθηση της Ε.Ε. στη δεσποτεία και στους κανόνες-λάστιχο

Αν χαρακτήριζε κάτι την Ε.Ε. από ιδρύσεώς της, αυτό ήταν ο σεβασμός στους κανόνες. Και, πέρα και πάνω από τους κανόνες –ο σεβασμός των οποίων προϋπέθετε τη συλλογική τους θέσμιση- η Ε.Ε. σεβόταν όλες τις αξίες του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό που λέμε, συνοπτικά, «Δύση». Και, μάλιστα, την ευγενέστερη εκδοχή της.

Στην Ε.Ε. τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονταν σεβαστά. Μια ματιά μόνο στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορεί να πείσει και τον πλέον δύσπιστο για την πρωτοπορία αυτή.

Στην Ε.Ε. καλλιεργήθηκε και εφαρμόστηκε εν τοις πράγμασι η αξία της αλληλεγγύης

–και, μάλιστα, ξεκίνησε ως τέτοια με πολύ αγνά κίνητρα: οι παρελθοντικοί μεγάλοι ηγέτες της Ένωσης ήξεραν ότι χωρίς τη σύγκλιση Βορρά-Νότου θα ήταν δύσκολο να προχωρήσει η Ένωση όπως την είχαν οραματιστεί. Κι αυτό ακριβώς έκαναν. Ακόμη και οι κοινοτικές επιδοτήσεις είχαν ως βασικό στόχο τη σύγκλιση και δεν είχαν καμία σχέση με άλλου είδους οικονομική βοήθεια, τύπου σχεδίου Μάρσαλ.

Η Ε.Ε. σεβόταν τα δικαιώματα των χωρών και την ακεραιότητά τους, το διεθνές δίκαιο και ακόμη και οι εθνικοί ανταγωνισμοί αναπτύσσονταν σε ένα λογικό και θεμιτό πλαίσιο.

Η Ε.Ε. σεβόταν τη Δημοκρατία, τις συλλογικές αποφάνσεις των λαών της –και όλων των λαών εν γένει- και είχε αναγορεύσει σε ύψιστη αξία την κοινωνική συνοχή. Το περίφημο ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος δεν ήταν κενό γράμμα, αλλά μία αξία εγγεγραμμένη στον πολιτικό κώδικα όλων των μεγάλων παικτών της Ένωσης.

Η Ευρώπη ήταν η ευγενέστερη γωνιά του πλανήτη και αυτό ακριβώς έκανε το ευρωπαϊκό πείραμα, αυτή την ωραία περιπέτεια της ευρωπαϊκής ενοποίησης, να μοιάζει ως το πλέον «φωτισμένο» κομμάτι του κόσμου.

Κατήφορος

Σήμερα, η Ευρώπη δεν θυμίζει σε τίποτα όλα αυτά για τα οποία ξεχώριζε από όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Και αυτό αναμένεται να φανεί στη σύνθεση της Ευρωβουλής που θα προκύψει στις 25 Μαΐου, ενώ εφιαλτικές «σκηνές από το μέλλον» είδαμε προχθές ήδη στη Γαλλία. Οι ευρωσκεπτικιστές παίρνουν κεφάλι, το κεκτημένο της Ένωσης αμφισβητείται, οι εθνικοί ανταγωνισμοί επιστρέφουν, ο συσχετισμός δυνάμεων δεν αποτελεί πλέον την κινητήριο δύναμη των προωθητικών συμβιβασμών για την «περισσότερη» και «βαθύτερη» Ευρώπη, αλλά έναν μηχανισμό κυριαρχίας των ισχυρών επί των ασθενεστέρων. Στα μάτια πολλών Ευρωπαίων πολιτών, η Ευρώπη –και δη η Ευρωζώνη- φαντάζει σαν φυλακή. Δυστυχώς.

Θα μπορούσε να δει κανείς την αιτία για όλα τα παραπάνω στην οικονομική πολιτική που έχει υιοθετηθεί από την Ένωση και, κυρίως από τη Γερμανία, η οποία επιβάλλει τη σιδερένια δημοσιονομική ορθοδοξία παντού και με σκληρό τρόπο, με τη Γαλλία και την Ιταλία να (παρ)ακολουθούν αμήχανες.

Πράγματι, ιδιαίτερα μετά τον Σεπτέμβριο του 2008, με το ξέσπασμα της παγκόσμιας κρίσης μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, στην Ευρώπη υιοθετήθηκε σκληρό πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας, το οποίο δεν πληρώνουν μόνο οι χώρες –όπως εμείς- που βρέθηκαν εκτός αγορών, αλλά και οι μεγάλες χώρες που ακόμη έχουν κρατημένα μερικά «Α» στις αξιολογήσεις της πιστοληπτικής τους ικανότητας από τους ξένους οίκους. Στη Γερμανία οι πένητες εργαζόμενοι είναι δραματική πλειοψηφία, τα μέτρα λιτότητας έχουν αρχίσει να «μαυρίζουν» τη ζωή των Ολλανδών, η Ιταλία ζει ένα Μνημόνιο χωρίς Μνημόνιο, η ύφεση στη γαλλική οικονομία έχει γίνει αισθητή σε όλες τις πτυχές της ζωής της Γαλλίας.

Επιπροσθέτως, στις χώρες που βγήκαν εκτός αγορών και αναγκάστηκαν να προσφύγουν στον μηχανισμό «διάσωσης», εφαρμόστηκαν προγράμματα –με τον καταναγκασμό του Βερολίνου και των Βρυξελλών- που αποτελούν γνωστές, δοκιμασμένες και πλήρως αποτυχημένες συνταγές σε Λατινικές χώρες ή χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.

Αμφισβητήθηκαν και αμφισβητούνται τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του κοινωνικού κράτους, οι «διασωζόμενες» χώρες ωθούνται βιαίως προς τη χορεία των αναπτυσσόμενων χωρών –αν όχι του Τρίτου Κόσμου- ενώ η επιβολή των πολιτικών λιτότητας πολλές φορές απαιτεί θυσίες και εκπτώσεις ακόμη και στην ίδια τη δημοκρατική διαδικασία.

Ο κατήφορος, όμως, της Ευρώπης, δεν φαίνεται μόνο στις «μνημονιακές» χώρες.

Η Ευρώπη της αλληλεγγύης έγινε Ευρώπη των «μη ελλειμμάτων».

Η Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έγινε Ευρώπη της «σιδηράς πειθαρχίας». Όλα μετριούνται στις αγορές, στα spreads, στα γυάλινα δωμάτια τεχνοκρατών της Φρανκφούρτης, του Βερολίνου, των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον. Το «ζύγι» για όλα είναι το χρήμα. Και εξαιτίας αυτής της διολίσθησης, η Ευρώπη χάνει την ψυχή της.

Η «Ευρώπη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», λοιπόν, κλείνει τα μάτια της όταν πρόσφυγες και μετανάστες χωρίς χαρτιά θαλασσοπνίγονται στην Λαμπεντούζα και το Φαρμακονήσι. Και οι ισχυροί επαναπαύονται με το «Δουβλίνο 2» που δε θα επιτρέψει στις δικές τους πόλεις να κυκλοφορήσουν ρακένδυτοι πρόσφυγες, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.

Η «Ευρώπη της αλληλεγγύης» αφήνει χώρες ολόκληρες να βυθίζονται στην ύφεση και τη δυστυχία. Για την ακρίβεια, το επιβάλλει. Με τίμημα μία, δύο ή τρεις «χαμένες γενιές», αλλά και κοινωνικά ερείπια και συντρίμμια.

Η «Ευρώπη της νομιμότητας» αναγνωρίζει στην Ουκρανία μία κυβέρνηση με πρόδηλα φασιστικά στοιχεία, η οποία δεν προέκυψε από καμία δημοκρατική διαδικασία, αλλά από παραβίαση του ουκρανικού Συντάγματος. Και, μάλιστα, η ίδια η Ευρώπη, τώρα, επικαλείται το… ίδιο Σύνταγμα για να καταδικάσει το δημοψήφισμα στην Κριμαία. Επικαλείται, μάλιστα και το διεθνές δίκαιο –αυτό που η ίδια αγνόησε στην περίπτωση του Κοσόβου και στην περίπτωση της Βόρειας Κύπρου.

Κοντολογίς, η σημερινή Ευρώπη δεν θυμίζει σε τίποτα την Ένωση με τις πολλές προοπτικές, που ήταν ευγενέστερη γωνιά του κόσμου και πρότυπο για όλους. Οι κανόνες –είτε μιλάμε για τον στοιχειώδη σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες, είτε για τον σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή ή στο διεθνές δίκαιο- έχουν γίνει λάστιχο. Οι ισχυροί κυβερνούν ως «φωτισμένες δεσποτείες», εκμεταλλευόμενοι τα χρηματοδοτικά τους εργαλεία, την ισχύ τους και την επιρροή τους στην ΕΚΤ και τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα.

Αυτοί οι ισχυροί φαίνεται πως έχουν στο μυαλό τους ένα σχέδιο, να συνεχίσουν στο ίδιο μοτίβο έως ότου φτιάξουν μία Ευρώπη στα δικά τους τα μέτρα. Έτσι όπως την έχουν ονειρευτεί. Αν και η οικονομική κρίση δεν βρίσκεται στην ίδια όξυνση με πρόπερσι, πληθαίνουν οι φωνές που προειδοποιούν πως η Ευρώπη μοιραία θα αποσυντεθεί και θα ξεθωριάσει πριν αυτοί οι ισχυροί προλάβουν να φτιάξουν τη δική τους, «γερμανική Ευρώπη». Ως τώρα, αυτές οι φωνές δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Τα πράγματα γίνονται όπως τα θέλουν οι δεσπότες και η΄Ενωση αντέχει.

Ακόμη, λοιπόν, κι αν οι «ισχυροί» προλάβουν να φτιάξουν τη δική τους Ευρώπη πριν αυτή διαλυθεί, τότε δε θα έχει καμία σημασία. Θα έχει μείνει μόνο το άγαλμα του Σπινέλι στα κοινοτικά κτήρια των Βρυξελλών, να θυμίζει «περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις».