Δικτατορία Μεταξά: 77 χρόνια μετά

Εβδομήντα επτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την 4η Αυγούστου του 1936, όταν ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία στην Ελλάδα.

Μιας δικτατορίας που επιβλήθηκε με την πλήρη στήριξη των ανακτόρων και ενισχύθηκε από κρίση των πολιτικών δυνάμεων της εποχής και την αδυναμία μεταξύ τους συνεννόησης.

Τον Νοέμβριο του 1935 ένα δημοψήφισμα-παρωδία κάλεσε τον βασιλιά Γεώργιο Β΄με 97% των ψήφων υπέρ, με

Οι εκλογές που ακολούθησαν δεν επέτρεψαν να προκύψει κάποια πλειοψηφία και το κομουνιστικό κόμμα έφτασε στην τέταρτη θέση με 6% των ψήφων και 15 έδρες. Αυτό αποτέλεσε ικανή δικαιολογία για τον βασιλιά, ώστε να διορίσει τον στρατηγό Μεταξά ως αρχηγό της κυβερνήσεως.

Συγκεκριμένα, ύστερα από τις εκλογές του 1936, που διεξήχθησαν με την απλή αναλογική, τα δύο μεγάλα κόμματα της εποχής, το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα των Φιλελευθέρων είχαν εξασφαλίσει τη συντριπτική πλειοψηφία των βουλευτικών εδρών (284 έδρες-143 το Λαϊκό κόμμα, 141 οι Φιλελεύθεροι), ενώ ρόλο ρυθμιστικό έπαιζε πλέον το ΚΚΕ, μέσω του εκλογικού του σχήματος, του Παλλαϊκού Μετώπου, που διέθετε 15 έδρες.

Λόγω του Εθνικού Διχασμού που αναζωπυρώθηκε από την κινηματική απόπειρα βενιζελικών αξιωματικών υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα, τα δύο μεγάλα κόμματα αδυνατούσαν να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους.

Πρωθυπουργός πλέον διορίζεται ο Ιωάννης Μεταξάς από το βασιλιά και χωρίς τη γνώμη της Βουλής. Το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» ωστόσο έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Μεταξά, το «Λαϊκό Κόμμα» έριξε ψήφο ανοχής ενώ οι βουλευτές του «Παλλαϊκού Μετώπου» και οι Γ. Παπανδρέου, Κ. Βλαχοθανάσης και Ανδρ. Δενδρινός καταψήφισαν. Ο βουλευτής Ηλείας Βάσος Στεφανόπουλος είπε τότε: «Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήσει ο Μεταξάς».

Στις 30 Απριλίου του 1936 η Βουλή παραχώρησε με ψήφισμα απόλυτη ελευθερία στον Μεταξά.

Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Μεταξάς εγκαθιδρύει δικτατορία επικαλούμενος τον κίνδυνο εσωτερικών ταραχών και την ασταθή διεθνή κατάσταση με τη συγκατάθεση του Γεωργίου Β’, ο οποίος διαλύει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές και αναστέλλει πολλά άρθρα του Συντάγματος. Η αφορμή που περίμενε ο Μεταξάς δόθηκε από τη γενική απεργία που είχαν κηρύξει για τις 5 Αυγούστου του 1936 τα συνδικάτα με πρόταση του ΚΚΕ.

Με ένα κύμα συλλήψεων πολιτικοί ηγέτες στάλθηκαν στην εξορία στα νησιά, ενώ εκατοντάδες συνδικαλιστές και κομουνιστές κλείστηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα.

Η αστυνομία του καθεστώτος στράφηκε με σκληρότητα τόσο κατά των κομουνιστών όσο και άλλων πολιτικών αντιπάλων. Ο Γεώργιος Καφαντάρης σε ανακοίνωση διαμαρτυρίας γράφει «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια». Τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν, οι πολιτικοί εξορίστηκαν ή περιορίστηκαν κατ’ οίκον, τα εργατικά συνδικάτα διαλύθηκαν.

Το καθεστώς στηριζόταν στην Εκκλησία, που κυριαρχούσε στην εκπαίδευση και που εξασφάλισε από το κράτος πολλές γενναιόδωρες επιχορηγήσεις, αλλά βασιζόταν επίσης και στην αστυνομία και την χωροφυλακή.

Στις μειονότητες η δικτατορία του Μεταξά, επέβαλλε –πολλές φορές με τη χρήση βίας- την ελληνική γλώσσα σε δημόσιους αλλά και ιδιωτικούς χώρους, με κυριότερα θύματά του τους σλαβόφωνους πληθυσμούς.

Ο Μεταξάς ακολούθησε το πρότυπο της φασιστικής Ιταλίας του Μουσολίνι, διαδίδοντας την ιδεολογία του «Γ’ Ελληνικού Πολιτισμού», σύμφωνα με την οποία ο Μεταξάς και οι σύντροφοί του αποτελούσαν τους συνεχιστές του Αρχαίου (Α΄) και Βυζαντινού (Β΄) Πολιτισμού και ότι είχαν ως στόχο την φυλετική ενότητα του έθνους καθώς και την διατήρηση των παραδόσεων.

Καθηγητές και δάσκαλοι ήταν υποχρεωμένοι να μεταλαμπαδεύουν αυτές της νέες «αλήθειες» σε μια νεολαία στρατευμένη στην ΕΟΝ. Το εκπαιδευτικό σύστημα αλώνεται και τα παιδιά πλέον πρέπει να δίνουν όρκο ότι θα διαφυλάξουν την πίστη στον Θεό, στον Βασιλέα, στην Πατρίδα, στον διάδοχο, στον κυβερνήτη και στον Γενικό Επιθεωρητή. Η ΕΟΝ ήταν μια οργάνωση ναζιστικού τύπου, στην οποία τα παιδιά χαιρετούσαν χιτλερικά. Στην οργάνωση ήταν αναγκασμένοι να συμμετέχουν όλοι οι νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών, ενώ αναγκάστηκαν να συμμετάσχουν σε αυτήν ακόμα και οι πρόσκοποι. Σύμβολο της Νεολαίας επιλέχθηκε ο μινωικός διπλός πέλεκυς στη λογική του «πρώτου συμβόλου όλων των ελληνικών πολιτισμών».

Το καθεστώς Μεταξά εφάρμοσε ορισμένα φιλολαϊκά μέτρα, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει την κοινωνική αναταραχή.

Στις 30 Ιουνίου του 1938 αποκαλύφθηκε στρατιωτική ομάδα υπαξιωματικών που σχεδίαζαν την ανατροπή του Μεταξά ενώ λίγες μέρες αργότερα, σημειώνεται σημαντική επαναστατική κίνηση στην Κρήτη από κατοίκους και τους πολιτικούς αρχηγούς της Ελλάδας. Ωστόσο, δώδεκα ημέρες αργότερα, το κίνημα αυτό κατέρρευσε με αποτέλεσμα να συλληφθούν οι αρχηγοί και να επιβληθεί κλίμα τρομοκρατίας στο νησί.

Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Ιταλός πρέσβης επισκέφθηκε τον Μεταξά και του παρέδωσε τελεσίγραφο με το οποίο ζητούσε να επιτραπεί η είσοδος των ιταλικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Ο δικτάτορας αρνείται, κερδίζοντας προσωρινά την γενική αποδοχή. Η χώρα μπαίνει πλέον στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη λήξη του οποίου θα τερματιστεί και το καθεστώς του Μεταξά.