ΧΡΗΣΤΟΣ Β. ΜΑΣΣΑΛΑΣ

 Η Δημοκρατία δοκιμάζεται…

Ο Κλεισθένης καθιέρωσε τις δομικές αρχές βάσει των οποίων λειτουργεί ακόμη η δημοκρατία: την ιδιότητα του πολίτη, τους θεσμούς για τους πολίτες, τις δομές εξουσίας, τη λογοδοσία, τους ελέγχους,…Στο προβληματικό περιβάλλον της εποχής μας, το μοντέλο αυτό εξακολουθεί να αποτελεί ιδέα και ιδανικό που έχει δύναμη να εμπνέει, αν και η αυτονομία της κρίσης την οποία εκθείαζε ο Περικλής έχει αντικατασταθεί από μια εκλογική διαδικασία που επιλέγει αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις.

Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία υπάρχουν ανυπέρβλητοι θεσμικοί φραγμοί στην έκφραση

της λαϊκής βούλησης. Δεν είναι δυνατόν να καταγραφεί αυτό που φαίνεται ορθό στο λαό…Βέβαια, υπάρχει πάντα η ρητορεία σύμφωνα με την οποία το δημοκρατικό καθεστώς κάνει τη βούληση του λαού πράξη. Αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να καθοριστεί ποια είναι η βούληση του λαού και πώς πρέπει να γίνει πράξη.

Δεν είναι απλό να προσδιορίσεις τι θέλει ένας άνθρωπος. Το να υποθέσεις ότι εύκολα θα μπορούσε κάποιος να καταγράψει τις επιθυμίες ενός συνόλου ατόμων ίσως φαίνεται ιδεαλιστική φαντασίωση, στην καλύτερη περίπτωση, ή ρητορεία που εξυπηρετεί προσωπικά συμφέροντα, στη χειρότερη.

Η βούληση του συνόλου είναι ευμετάβλητη…Η μεταστροφή της γνώμης είναι ενδημική στη δημοκρατία.

Κατά τον Πλάτωνα: σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα ένας πολιτικός δεν μπορεί να είναι απλώς προσηλωμένος στην αλήθεια ή στη δικαιοσύνη, αλλά πρέπει να  ακολουθεί τις ιδιοτροπίες ενός ευμετάβλητου και ξεροκέφαλου λαού ή να προσπαθεί να τον εξαπατήσει.

Η πολιτική είναι μια δύσκολη υπόθεση…Ο πολιτικός, συνήθως, επιδιώκει να αποκτήσει εξουσία και να διατηρηθεί σ’ αυτήν. Την ευκαιρία να οδηγήσει το λαό τη μετατρέπει σε προσχώρησή του στις επιθυμίες του…

Η έννοια του «κοινού καλού» χάνει πολλές φορές τη σημασία της και αντικαθίσταται με το «δικό μου καλό», δηλαδή τη διατήρηση στην εξουσία.

Από την άλλη μεριά το πολιτικό κόμμα απαιτεί αφοσίωση σ’ αυτό, γεγονός που μεταφράζεται σε άκριτη στήριξη των κεντρικών επιλογών του.

Είναι αλήθεια ότι οι πολιτικές γραμμές του κόμματος ψηφίζονται στις γενικές εκλογές και το κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία είναι δεσμευμένο να τις κάνει πράξη. Οι προσαρμογές τους, μετά από διάλογο ή συγκρούσεις, είναι ο κανόνας. Άλλωστε, η  σύγκρουση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δημοκρατίας. Προσδοκά επιχειρήματα, διαφωνίες, συμβιβασμούς. Δέχεται ότι υπάρχουν δύο τουλάχιστον πλευρές σε κάθε ζήτημα…

Από τις απαρχές της δημοκρατίας στην αρχαία Αθήνα, δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς άσκηση κριτικής στην ίδια τη δημοκρατία. Και αυτή η διαρκής άσκηση κριτικής, ακόμη και από αφοσιωμένους πολίτες, σημαίνει ότι πάντα ήταν δύσκολο να προωθηθεί η ιδέα της δημοκρατίας ως ουτοπικού συστήματος. Άλλωστε, κατά τον Τσόρτσιλ: η ίδια η δημοκρατία πουλά καλύτερα το εαυτό της ως μορφή διακυβέρνησης που έχει τα λιγότερα καταστροφικά αποτελέσματα από άλλα συστήματα…Όλες οι κοινωνίες της Δύσης θέλουν να χαρακτηρίζονται δημοκρατικές…

Κατά την εκλογική διαδ