ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΚΟΒΑΛΝΤΑ

Ένας άλλος τρόπος να κοιτάξουμε την κρίση

Σιγά σιγά ή βίαια το καταλαβαίνουμε όλοι μας πια – περνάμε σε μια νέα εποχή. Για την ακρίβεια είχαμε ήδη περάσει από καιρό αλλά δεν το ‘χαμε νοιώσει. Ο κίνδυνος, για να παραφράσω μια γνωστή ρήση του Μπρεχτ, δεν είναι να ξυπνήσεις ένα πρωί ξαφνικά σ’ έναν διαφορετικό κόσμο – είναι να έχεις πέσει αποβραδίς για ύπνο σ’ έναν κόσμο που ήδη έχει αλλάξει. Κάπως έτσι ξημερώσαμε σ΄ένα τελείως διαφορετικό πρωινό:

ο φράχτης με τις κοινωνικές παροχές γύρω μας αλλού ξηλωμένος κι αλλού, τόπους τόπους, ετοιμόρροπος, οι δεξαμενές που γεμίζαμε ξέχειλα με αγαθά λειψές τώρα, στα συρτάρια δεν βρίσκεις πια χρήματα – μόνο ειδοποιητήρια λογαριασμών. Κι ένα σκυλί που το φωνάζουνε «φόβο», κόβει βόλτες στην αυλή μας κι αλυχτάει, είναι πια αναπότρεπτο: πρέπει να ζήσουμε αλλιώς… Πρέπει να αναζητήσουμε και να βρούμε νέες συντεταγμένες, νέες σταθερές, νέες αξίες – που μπορεί να μην είναι και τόσο «νέες», με την έννοια του «πρωτόγνωρες», πρέπει όμως να είναι στέρεες και ανθεκτικές. Ο Κοντορεβυθούλης βρήκε τον δρόμο μόνο όταν τον σημάδεψε με βότσαλα και πέτρες – ψίχουλα και άλλα τέτοια «σημάδια» δεν κάνουν, δεν φτάνουν πια για να βαδίσουμε προσεκτικά στον δρόμο της επιβίωσης. Χρειάζονται δείκτες από παλιά, πανάρχαια μέταλλα, αξίες δοκιμασμένες και γι αυτό πολύτιμες, φωτεινοί σηματοδότες μ’ ένα φως «από τα μέσα», γλυκό, θερμό – όχι εκτυφλωτικό και φωσφορίζον, αρκετά μ’ αυτά, μας έχουν ζαλίσει, αν δεν μας έχουν τυφλώσει ολότελα. Ποια είναι αυτά, που θα τα βρούμε και πως θα μας βοηθήσουν;

Το μέτρον, η αίσθηση των δυνάμεων μας και η οικονομία των μέσων μας, μια αξία απωλεσθείσα και, το χειρότερο, περιφρονηθείσα ως υποδεέστερη, συνδεθείσα κατά πλήρη σύγχυση με την… μετριότητα! Το κυνήγι του ακραίου και της υπερβολής, όχι ως φιλοσοφική ενατένιση, αλλά ως κοινωνικός και προσωπικός κώδικας «επιτυχίας», απομάκρυνε και εξόρισε σχεδόν από όλα τα επίπεδα της ζωής μας (ατομικής, κοινωνικής, πνευματικής, οικονομικής, πολιτικής) αυτό που ετίμησαν ως πνευματικό και βιοτικό μέγεθος ο Κλεόβουλος ο Ρόδιος και ο Πιττακός Μυτιληναίος.

Ο άνθρωπος, ως στοιχείο του πολιτισμού μας, ως «πάντων χρημάτων μέτρον», κατά την ρήση του Πρωταγόρα και πιο πέρα ως σημείο αναφοράς και συνοχής της κοινωνίας μας. Εδώ δένει και η χριστιανική θεώρηση του ανθρώπου, οι έννοιες του ελέους και της συγχώρεσης, οι λαϊκές αξίες της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης. Στον κόσμο που διαβαίναμε άφρονες και αμέριμνοι ο άνθρωπος γινόταν όλο και πιο ισχνός, ασήμαντος, τρωτός, άδηλος. Η ιστορία το έχει καταδείξει πολλές φορές -τις περισσότερες με τραγικό τρόπο: ο εκθρονισμός του ανθρώπου από το κέντρο ενός πολιτισμού, οδηγεί στην κατάρρευση του.

Η συντροφικότητα είναι ακόμη ένας «απωλεσθείς παράδεισος» της ελληνικής κοινωνίας. Δεν χρειάζεται να αισθηματολογήσω περιγράφοντας σκηνές και εκδηλώσεις περασμένων χρόνων – αρκεί να δει κανείς παλιές ελληνικές ταινίες για να καταλάβει για ποιο πράγμα μιλώ. Δεν νοσταλγίζω. Δεν μένω στα σχήματα. Δεν ζητάω να γυρίσουμε στην