Πέντε τρόποι με τους οποίους άλλαξε τη ζωή μας ο πόλεμος στην Ουκρανία

Ένας χρόνος συμπληρώνεται από την μαύρη επέτειο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και την έναρξη ενός πολέμου που όλοι περίμεναν αλλά κανείς δεν κατάφερε να αποτρέψει.

Ενός πολέμου που κόστισε τη ζωή σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, ανάγκασε εκατομμύρια άλλους να μεταναστεύσουν και έθεσε σε αμφισβήτηση όλα όσα πιστεύαμε τις τελευταίες δεκαετίες για μια «ειρηνική Ευρώπη».

Το κόστος φυσικά είναι τεράστιο και σε οικονομικό επίπεδο, με τον πληθωρισμό να εκτοξεύεται σε παγκόσμιο επίπεδο, τις τιμές τροφίμων και ενέργειας να πραγματοποιούν το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά

Ακολουθούν πέντε τρόποι με τους οποίους ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε για πάντα τον κόσμο όπως τον γνωρίζαμε.

Η επιστροφή του συμβατικού πολέμου

Τρεις μήνες πριν από την εισβολή, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον χλεύασε τις προτάσεις ότι ο βρετανικός στρατός χρειαζόταν περισσότερα βαρέα όπλα. «Οι παλιές έννοιες της μάχης μεγάλων τανκς στην ευρωπαϊκή ξηρά», είπε, «έχουν τελειώσει».

Ο Τζόνσον προτρέπει τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο να στείλει περισσότερα άρματα μάχης για να βοηθήσει την Ουκρανία να απωθήσει τις ρωσικές δυνάμεις.

Παρά τον ρόλο που διαδραματίζει η νέα τεχνολογία, όπως οι δορυφόροι και τα drones, αυτή η σύγκρουση του 21ου αιώνα μοιάζει από πολλές απόψεις με μια σύγκρουση του 20ού. Οι μάχες στην περιοχή του Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας είναι βάναυσοι, με λάσπη, χαρακώματα και αιματηρές επιθέσεις πεζικού που θυμίζουν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η σύγκρουση πυροδότησε μια νέα κούρσα εξοπλισμών που θυμίζει σε ορισμένους αναλυτές τη δημιουργία της δεκαετίας του 1930 μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ρωσία έχει κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες στρατεύσιμους και στοχεύει να επεκτείνει τον στρατό της από 1 εκατομμύριο σε 1,5 εκατομμύριο στρατιώτες. Οι ΗΠΑ αύξησαν την παραγωγή όπλων για να αντικαταστήσουν τα αποθέματα που αποστέλλονται στην Ουκρανία. Η Γαλλία σχεδιάζει να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες κατά ένα τρίτο έως το 2030, ενώ η Γερμανία έχει εγκαταλείψει τη μακροχρόνια απαγόρευση αποστολής όπλων σε ζώνες συγκρούσεων και έχει στείλει πυραύλους και τανκς στην Ουκρανία.

Πριν από τον πόλεμο, πολλοί παρατηρητές υπέθεταν ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις θα κινούνταν προς την πιο προηγμένη τεχνολογία και τον κυβερνοπόλεμο και θα εξαρτώνται λιγότερο από τανκς ή πυροβολικό, είπε ο Πάτρικ Μπέρι, ανώτερος λέκτορας ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Μπαθ.

Αλλά στην Ουκρανία, τα όπλα και τα πυρομαχικά είναι τα πιο σημαντικά όπλα.

«Τουλάχιστον προς το παρόν αποδεικνύεται ότι στην Ουκρανία, ο συμβατικός πόλεμος – κράτος σε κράτος – έχει επιστρέψει», είπε ο Bury.

Συμμαχίες υπό διαρκή αμφισβήτηση

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ήλπιζε ότι η εισβολή θα διχάσει τη Δύση και θα αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ. Αντίθετα, η στρατιωτική συμμαχία έχει αναζωογονηθεί. Μια ομάδα που δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει τη Σοβιετική Ένωση έχει μια ανανεωμένη αίσθηση σκοπού και δύο νέα επίδοξα μέλη στη Φινλανδία και τη Σουηδία, τα οποία εγκατέλειψαν δεκαετίες ουδέτερης στάσης και ζήτησαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ ως προστασία έναντι της Ρωσίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 εθνών έχει χτυπήσει τη Ρωσία με σκληρές κυρώσεις και έστειλε στην Ουκρανία δισεκατομμύρια υποστήριξη. Ο πόλεμος έβαλε στον «πάγο» τις διαμάχες για το Brexit, ξεπαγώνοντας τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ του μπλοκ και της Βρετανίας.

«Η ΕΕ επιβάλλει κυρώσεις, πολύ σοβαρές κυρώσεις, με τον τρόπο που θα έπρεπε. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν στην Ευρώπη με μια εκδίκηση με τρόπο που δεν πιστεύαμε ότι θα ήταν ξανά», δήλωσε ο αμυντικός αναλυτής Μάικλ Κλαρκ, πρώην επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης του Royal United Services Institute.

Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ έχουν διοχετεύσει όπλα και εξοπλισμό αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία. Η συμμαχία έχει στηρίξει την ανατολική της πλευρά και οι χώρες που βρίσκονται πιο κοντά στην Ουκρανία και τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής, έχουν πείσει τους πιο διστακτικούς συμμάχους του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μετατοπίζοντας ενδεχομένως το κέντρο ισχύος της Ευρώπης προς τα ανατολικά.

Υπάρχουν κάποιες ρωγμές στην ενότητα. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, ο στενότερος σύμμαχος του Πούτιν στην ΕΕ, άσκησε πίεση κατά των κυρώσεων στη Μόσχα, αρνήθηκε να στείλει όπλα στην Ουκρανία και μπλόκαρε ένα πακέτο βοήθειας από το μπλοκ για το Κίεβο.

Η δυτική ενότητα θα δέχεται ολοένα και μεγαλύτερη πίεση όσο περισσότερο συνεχίζεται η σύγκρουση. «Η Ρωσία σχεδιάζει έναν μακροχρόνιο πόλεμο», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ στα τέλη του 2022, αλλά η συμμαχία ήταν επίσης έτοιμη για έναν «μακροπρόθεσμο» πόλεμο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις ΗΠΑ η κοινή γνώμη παρουσιάζεται «κουρασμένη» και διχασμένη σχετικά με την συνεχή υποστήριξη της Ουκρανίας.

Ο κόσμος χωρίζεται σε δύο στρατόπεδα

Ο πόλεμος έχει κάνει τη Ρωσία παρία στη Δύση. Οι ολιγάρχες της έχουν επιβληθεί κυρώσεις και οι επιχειρήσεις της έχουν μπει στη μαύρη λίστα, ενώ διεθνείς μάρκες, συμπεριλαμβανομένων των McDonald’s και Ikea, έχουν εξαφανιστεί από τους δρόμους της χώρας.

Ωστόσο, η Μόσχα δεν έχει ξεμείνει εντελώς από φίλους. Η Ρωσία έχει ενισχύσει τους οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, αν και το Πεκίνο κρατά αποστάσεις από τις μάχες και μέχρι στιγμής δεν έχει στείλει όπλα. Οι ΗΠΑ εξέφρασαν πρόσφατα ανησυχία ότι μπορεί να αλλάξει.

Η Κίνα παρακολουθεί στενά μια σύγκρουση που μπορεί να χρησιμεύσει είτε ως ενθάρρυνση είτε ως προειδοποίηση προς το Πεκίνο σχετικά με οποιαδήποτε προσπάθεια να ανακτήσει την αυτοδιοικούμενη Ταϊβάν με τη βία.

Ο Πούτιν έχει ενισχύσει τους στρατιωτικούς δεσμούς με διεθνείς παρίες όπως τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν, το οποίο προμηθεύει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που η Ρωσία εξαπολύει στις ουκρανικές υποδομές. Η Μόσχα συνεχίζει να χτίζει επιρροή στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή με την οικονομική και στρατιωτική της επιρροή. Η ρωσική ομάδα μισθοφόρων Βάγκνερ έχει γίνει πιο ισχυρή σε συγκρούσεις από το Ντονμπάς μέχρι το Σαχέλ.

Σε έναν απόηχο του Ψυχρού Πολέμου, ο κόσμος χωρίζεται σε δύο στρατόπεδα, με πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της πυκνοκατοικημένης Ινδίας, να μοιράζουν τα… στοιχήματά τους μέχρι να δουν ποιος θα βγει στην κορυφή.

Η Tracey German, καθηγήτρια σύγκρουσης και ασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου, είπε ότι η σύγκρουση έχει διευρύνει το ρήγμα μεταξύ της «υπό την ηγεσία των ΗΠΑ φιλελεύθερης διεθνούς τάξης» από τη μια πλευρά και της οργισμένης Ρωσίας και της ανερχόμενης υπερδύναμης της Κίνας από την άλλη.

Μια οικονομία που διαμορφώνεται σε νέες βάσεις

Ο οικονομικός αντίκτυπος του πολέμου έγινε αισθητός από τα ψυχρά σπίτια στην Ευρώπη έως τις αγορές τροφίμων στην Αφρική.

Πριν από τον πόλεμο, τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης εισήγαγαν σχεδόν το μισό φυσικό αέριο και το ένα τρίτο του πετρελαίου τους από τη Ρωσία. Η εισβολή και οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως απάντηση, προκάλεσαν ένα σοκ στην τιμή της ενέργειας σε κλίμακα που δεν είχε παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1970.

Ο πόλεμος διέκοψε το παγκόσμιο εμπόριο που εξακολουθούσε να ανακάμπτει από την πανδημία. Οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, καθώς η Ρωσία και η Ουκρανία είναι οι κύριοι προμηθευτές σιταριού και ηλιέλαιου και η Ρωσία είναι ο κορυφαίος παραγωγός λιπασμάτων στον κόσμο.

Τα πλοία που μεταφέρουν σιτηρά συνέχισαν να αποπλέουν από την Ουκρανία στο πλαίσιο μιας εύθραυστης συμφωνίας με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ και οι τιμές έχουν μειωθεί από τα επίπεδα ρεκόρ. Αλλά το φαγητό παραμένει ένα γεωπολιτικό ποδόσφαιρο. Η Ρωσία προσπάθησε να κατηγορήσει τη Δύση για υψηλές τιμές, ενώ η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της κατηγορούν τη Ρωσία ότι χρησιμοποιεί κυνικά την πείνα ως όπλο.

Ο πόλεμος κατέστρεψε επίσης τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, οδηγώντας σε μια έξαρση στη χρήση βαριά ρυπογόνου άνθρακα στην Ευρώπη. Ωστόσο, η νέα εποχή της Ευρώπης μακριά από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο μπορεί να επιταχύνει τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πιο γρήγορα από τις αμέτρητες προειδοποιήσεις για τους κινδύνους της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας λέει ότι ο κόσμος θα προσθέσει ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας τα επόμενα πέντε χρόνια, ίση με τα τελευταία 20.

Η αυγή μιας νέας εποχής αβεβαιότητας

Η σύγκρουση είναι μια έντονη υπενθύμιση ότι τα άτομα έχουν ελάχιστο έλεγχο στην πορεία της ιστορίας. Κανείς δεν το ξέρει αυτό καλύτερα από τα 8 εκατομμύρια Ουκρανούς που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τη χώρα τους για νέες ζωές σε κοινότητες σε όλη την Ευρώπη και πέρα ​από αυτήν.

Για εκατομμύρια ανθρώπους που επηρεάζονται λιγότερο άμεσα, η ξαφνική κατάρρευση της ειρήνης στην Ευρώπη έχει φέρει αβεβαιότητα και ανησυχία.

Οι κρυφές απειλές του Πούτιν για χρήση ατομικών όπλων σε περίπτωση κλιμάκωσης της σύγκρουσης αναζωπύρωσαν τους φόβους για πυρηνικό πόλεμο που παρέμεναν αδρανείς από τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι μάχες μαίνονται γύρω από τον πυρηνικό σταθμό της Zaporizhzhia, αυξάνοντας το φάντασμα ενός νέου Τσερνομπίλ.

Η Patricia Lewis, διευθύντρια του διεθνούς προγράμματος ασφάλειας στο think-tank Chatham House, είπε ότι ο πυρηνικός κρότος του Πούτιν είχε προκαλέσει «περισσότερο θυμό παρά φόβο» στη Δύση. Όμως, οι ανησυχίες για την πυρηνική κλιμάκωση εντάθηκαν με την ανακοίνωση του Πούτιν στις 21 Φεβρουαρίου ότι ανέστειλε τη συμμετοχή της Ρωσίας στη μοναδική εναπομένουσα συνθήκη της για τον έλεγχο των πυρηνικών όπλων με τις Η.Π.Α.

Ο Πούτιν πάντως δεν αποχώρησε πλήρως από τη συνθήκη ΝΕW START και είπε ότι η Μόσχα θα σεβαστεί τα ανώτατα όρια της συνθήκης για τα πυρηνικά όπλα, κρατώντας ζωντανή μια αμυδρή αναλαμπή ελέγχου των εξοπλισμών.