Πάπας Λέων ΙΔ΄: Ο «Αμερικάνος» καλείται να σώσει το Βατικανό από τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα

Ως επίσκοπος στο Περού, ο Ρόμπερτ Πρέβοστ, ο σημερινός πλέον Πάπας Λέων ΙΔ΄, έψαχνε συχνά για μεταχειρισμένα αυτοκίνητα που μπορούσε να αγοράσει φθηνά και να τα επισκευάσει μόνος του για χρήση σε ενορίες γύρω από την επισκοπή του. Με αυτοκίνητα που ήταν πολύ χαλασμένα, παρακολουθούσε βίντεο στο YouTube για να μάθει πώς να τα επισκευάζει.

Όπως αναφέρει σε άρθρο του το Associated Press αυτού του είδους η νοοτροπία του «τα φτιάξε μόνος σου» θα μπορούσε να εξυπηρετήσει καλά τον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, καθώς αντιμετωπίζει μία από τις μεγαλύτερες

προκλήσεις που αντιμετωπίζει ως Πάπας: (57-68 εκατομμύρια δολάρια), το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού ταμείου κατά 1 δισεκατομμύριο ευρώ (1,14 δισεκατομμύρια δολάρια) και η μείωση των δωρεών, που συνολικά αποτελούν ένα είδος υπαρξιακής απειλής για την κεντρική κυβέρνηση της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία έχει 1,4 δισεκατομμύρια μέλη.

Ως μαθηματικός γεννημένος στο Σικάγο, νομικός κανονικών και δύο φορές ανώτερος του παγκόσμιου Αυγουστινιανού θρησκευτικού τάγματος, ο 69χρονος Πάπας πιθανώς μπορεί να διαβάσει έναν ισολογισμό και να κατανοήσει τα περίπλοκα οικονομικά του Βατικανού, τα οποία εδώ και καιρό έχουν βυθιστεί σε σκάνδαλα. Το αν μπορεί να αλλάξει την οικονομική κουλτούρα της Αγίας Έδρας, να εδραιώσει τις μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησε ο Πάπας Φραγκίσκος και να πείσει τους δωρητές ότι τα χρήματά τους θα χρησιμοποιηθούν για καλό σκοπό είναι ένα άλλο θέμα.

Ο Λέων έχει ήδη ένα πλεονέκτημα: την αμερικανική καταγωγή του του. Οι Αμερικανοί δωρητές αποτελούν εδώ και καιρό το οικονομικό σύστημα υποστήριξης της Αγίας Έδρας, χρηματοδοτώντας τα πάντα, από παπικά φιλανθρωπικά έργα στο εξωτερικό μέχρι τις αναστηλώσεις της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στην πατρίδα. Η εκλογή του Λέοντα ως του πρώτου Αμερικανού πάπα έχει προκαλέσει ενθουσιασμό στους Καθολικούς των ΗΠΑ, μερικοί από τους οποίους είχαν απογοητευτεί από τις δωρεές στο Βατικανό μετά από χρόνια αδυσώπητων ιστοριών κακοδιαχείρισης, διαφθοράς και σκανδάλων, σύμφωνα με συνεντεύξεις με κορυφαίους Καθολικούς εράνους, φιλάνθρωπους και ειδικούς στη διαχείριση εκκλησιών.

«Νομίζω ότι η εκλογή ενός Αμερικανού θα προσδώσει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ότι οποιαδήποτε χρήματα που θα δοθούν θα τύχουν της αμερικανικής διαχείρισης, ιδίως της διαχείρισης και της διαφάνειας», δήλωσε ο αιδεσιμότατος Ρότζερ Λάντρι, διευθυντής της κύριας ιεραποστολικής επιχείρησης συγκέντρωσης χρημάτων του Βατικανού στις ΗΠΑ, των Παπικών Αποστολικών Εταιρειών.

«Έτσι, υπάρχει μεγάλη ελπίδα ότι η αμερικανική γενναιοδωρία θα εκτιμηθεί πρώτα και στη συνέχεια θα αντιμετωπιστεί σωστά», είπε. «Δεν ήταν πάντα έτσι τα πράγματα, ειδικά τελευταία».

Μεταρρυθμίσεις και ημιτελείς υποθέσεις

Ο Πάπας Φραγκίσκος εξελέγη το 2013 με εντολή να μεταρρυθμίσει τα αδιαφανή οικονομικά του Βατικανού και σημείωσε πρόοδο κατά τη διάρκεια της 12ετούς θητείας του, κυρίως στο ρυθμιστικό μέτωπο. Με τη βοήθεια του αείμνηστου Αυστραλού Καρδινάλιου Τζορτζ Πελ, ο Φραγκίσκος δημιούργησε ένα υπουργείο και ένα συμβούλιο οικονομίας αποτελούμενο από κληρικούς και λαϊκούς εμπειρογνώμονες για την εποπτεία των οικονομικών του Βατικανού και έπεισε την ιταλικής κυριαρχίας γραφειοκρατία να συμμορφωθεί με τα διεθνή λογιστικά και δημοσιονομικά πρότυπα.

Ενέκρινε μια ιστορική, αν και βαθιά προβληματική , δίκη για διαφθορά σχετικά με μια αποτυχημένη επένδυση σε ακίνητα στο Λονδίνο, η οποία καταδίκασε έναν κάποτε ισχυρό Ιταλό καρδινάλιο. Και τιμώρησε τη Γραμματεία του Κράτους του Βατικανού που είχε επιτρέψει την ολοκλήρωση της συμφωνίας του Λονδίνου, αφαιρώντας της την ικανότητά της να διαχειρίζεται τα δικά της περιουσιακά στοιχεία.

Αλλά ο Φραγκίσκος άφησε ημιτελείς δουλειές και το συνολικό του ιστορικό, τουλάχιστον σύμφωνα με ορισμένους στην κοινότητα των δωρητών, δεν είναι και τόσο θετικό. Οι επικριτές αναφέρουν τις αποτυχημένες προσπάθειες μεταρρύθμισης του Πελ και την απόλυση του πρώτου γενικού ελεγκτή της Αγίας Έδρας, ο οποίος λέει ότι απολύθηκε επειδή είχε αποκαλύψει πάρα πολλές οικονομικές αδικίες.

Παρά την επιβολή μακροχρόνιων μέτρων λιτότητας και παγώματος των προσλήψεων, ο Φραγκίσκος άφησε το Βατικανό σε κάπως δεινή οικονομική κατάσταση: Το κύριο προσωρινό χρηματικό απόθεμα που χρηματοδοτεί τα δημοσιονομικά ελλείμματα, γνωστό ως «Peter’s Pence», έχει σχεδόν εξαντληθεί, λένε αξιωματούχοι. Το έλλειμμα του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ (1,14 δισεκατομμύρια δολάρια) στο συνταξιοδοτικό ταμείο, για το οποίο είχε προειδοποιήσει ο Πελ πριν από περίπου μια δεκαετία, παραμένει ανεπίλυτο, αν και ο Φραγκίσκος είχε σχεδιάσει μεταρρυθμίσεις . Και το διαρθρωτικό έλλειμμα συνεχίζεται, με την Αγία Έδρα να καταγράφει έλλειμμα 83,5 εκατομμυρίων ευρώ (95 εκατομμύρια δολάρια) το 2023, σύμφωνα με την τελευταία οικονομική της έκθεση.

Καθώς η υγεία του Φραγκίσκου επιδεινώθηκε, υπήρχαν ενδείξεις ότι οι προσπάθειές του να αναμορφώσει τη μεσαιωνική οικονομική κουλτούρα του Βατικανού δεν είχαν πραγματικά κολλήσει. Η ίδια Γραμματεία του Κράτους που ο Φραγκίσκος είχε τιμωρήσει για την απώλεια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ στη σκανδαλώδη συμφωνία ακινήτων στο Λονδίνο κατέληξε με κάποιο τρόπο να ηγηθεί μιας νέας παπικής επιτροπής συγκέντρωσης χρημάτων, η οποία ανακοινώθηκε ενώ ο Φραγκίσκος βρισκόταν στο νοσοκομείο. Σύμφωνα με το ιδρυτικό της καταστατικό και το καταστατικό, η επιτροπή διευθύνεται από τον εκτιμητή της Γραμματείας του Κράτους, αποτελείται εξ ολοκλήρου από Ιταλούς αξιωματούχους του Βατικανού χωρίς επαγγελματική εμπειρία στην συγκέντρωση χρημάτων και δεν διαθέτει την απαιτούμενη εξωτερική οικονομική εποπτεία.

Για ορισμένους παρατηρητές του Βατικανού, η επιτροπή μοιάζει με την Ιταλικής ηγεσία Γραμματεία του Κράτους που εκμεταλλεύεται έναν άρρωστο Πάπα για να ανακοινώσει μια νέα ροή ανεξέλεγκτων δωρεών στα ταμεία της, μετά την κατάσχεση του κρατικού επενδυτικού ταμείου ύψους 600 εκατομμυρίων ευρώ (684 εκατομμύρια δολάρια) και την παραχώρηση σε άλλο γραφείο για διαχείριση ως τιμωρία για το φιάσκο του Λονδίνου.

«Δεν υπάρχουν Αμερικανοί στην επιτροπή. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αν υπήρχαν εκπρόσωποι της Ευρώπης και της Ασίας και της Αφρικής και των Ηνωμένων Πολιτειών στην επιτροπή», δήλωσε ο Γουόρντ Φιτζέραλντ, πρόεδρος του Παπικού Ιδρύματος με έδρα τις ΗΠΑ. Αποτελείται από πλούσιους Αμερικανούς Καθολικούς που από το 1990 έχουν παράσχει πάνω από 250 εκατομμύρια δολάρια (219 εκατομμύρια ευρώ) σε επιχορηγήσεις και υποτροφίες στις παγκόσμιες φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες του πάπα.

Ο Φιτζέραλντ, ο οποίος αφιέρωσε την καριέρα του στον τομέα των ιδιωτικών κεφαλαίων στον τομέα των ακινήτων, δήλωσε ότι οι Αμερικανοί δωρητές – ειδικά η νεότερη γενιά – αναμένουν διαφάνεια και λογοδοσία από τους παραλήπτες των χρημάτων τους και γνωρίζουν ότι μπορούν να βρουν μη Βατικανό-καθολικά φιλανθρωπικά ιδρύματα που ανταποκρίνονται σε αυτές τις προσδοκίες.

«Θα περιμέναμε διαφάνεια προτού ξεκινήσουμε την επίλυση του προβλήματος», είπε.

Ωστόσο, ο Φιτζέραλντ δήλωσε ότι δεν είχε παρατηρήσει καμία σημαντική μείωση στην προθυμία των δωρητών να χρηματοδοτήσουν τις δωρεές του Παπικού Ιδρύματος για συγκεκριμένα έργα κατά τη διάρκεια της θητείας του Φραγκίσκου. Πράγματι, οι δωρεές των ΗΠΑ προς το Βατικανό παρέμειναν συνολικά λίγο-πολύ σταθερές, ακόμη και όταν οι προσφορές άλλων χωρών μειώθηκαν, με τους Αμερικανούς επισκόπους και τους μεμονωμένους Καθολικούς να συνεισφέρουν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στα δύο κύρια κανάλια δωρεών για παπικούς σκοπούς.

Ένα κεφάλι για αριθμούς και υπόβαθρο για τη συγκέντρωση χρημάτων

Ο Φραγκίσκος μετακίνησε τον Πρέβοστ για να αναλάβει την επισκοπή Τσικλάγιο στο Περού το 2014. Οι κάτοικοι και οι συνάδελφοί του ιερείς λένε ότι συγκέντρωνε συνεχώς κεφάλαια, τρόφιμα και άλλα αγαθά που έσωζαν ζωές για τους πιο άπορους – εμπειρία που υποδηλώνει ότι γνωρίζει καλά πώς να συγκεντρώνει χρήματα όταν οι καιροί είναι δύσκολοι και πώς να τα ξοδεύει με σύνεση.

Ενίσχυσε την τοπική φιλανθρωπική οργάνωση Caritas στο Τσικλάγιο, με τις ενορίες να δημιουργούν τράπεζες τροφίμων που συνεργάζονται με τοπικές επιχειρήσεις για τη διανομή δωρεών τροφίμων, δήλωσε ο αιδεσιμότατος Φιντέλ Πουρισάκα, εκπρόσωπος της επισκοπής.

Το 2019, ο Πρέβοστ εγκαινίασε ένα καταφύγιο στα περίχωρα του Τσικλάγιο, το Villa San Vicente de Paul, για να στεγάσει απελπισμένους Βενεζουελανούς μετανάστες που είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους λόγω της οικονομικής κρίσης. Οι μετανάστες τον θυμούνται ακόμα , όχι μόνο για τη βοήθειά τους να βρουν στέγη σε αυτούς και τα παιδιά τους, αλλά και για το ότι τους έφερε ζωντανά κοτόπουλα που είχαν αποκτήσει από έναν δότη.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, ο Prevost ξεκίνησε μια εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων για την κατασκευή δύο μονάδων οξυγόνου, ώστε να παρέχεται στους κατοίκους που έχουν πληγεί σοβαρά με οξυγόνο που σώζει ζωές. Το 2023, όταν έντονες βροχοπτώσεις πλημμύρισαν την περιοχή, έφερε προσωπικά τρόφιμα στην πληγείσα από τις πλημμύρες ζώνη.

Μέσα σε λίγες ώρες από την εκλογή του στις 8 Μαΐου, βίντεο έγιναν viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Prevost, φορώντας λαστιχένιες μπότες και στέκοντας σε έναν πλημμυρισμένο δρόμο, ξεκινώντας μια εκστρατεία αλληλεγγύης με τίτλο «Peru Give a Hand», για τη συγκέντρωση χρημάτων για τα θύματα των πλημμυρών.

Ο αιδεσιμότατος Χόρχε Μιγιάν, ο οποίος έζησε με τον Πρέβοστ και οκτώ άλλους ιερείς για σχεδόν μια δεκαετία στο Τσικλάγιο, είπε ότι είχε «μαθηματική» νοοτροπία και ήξερε πώς να κάνει τη δουλειά. Ο Πρέβοστ έψαχνε πάντα για μεταχειρισμένα αυτοκίνητα για να αγοράσει για χρήση στην επισκοπή, είπε ο Μιγιάν, σημειώνοντας ότι ο επίσκοπος συχνά έπρεπε να οδηγεί μεγάλες αποστάσεις για να φτάσει σε όλο το ποίμνιό του ή να φτάσει στη Λίμα, την πρωτεύουσα.

Ο Πρέβοστ άρεσε να τα επισκευάζει μόνος του και, αν δεν ήξερε τι να κάνει, «έψαχνε λύσεις στο YouTube και πολύ συχνά τις έβρισκε», δήλωσε ο Μίλαν στο Associated Press.

Πριν πάει στο Περού, ο Πρέβοστ υπηρέτησε δύο θητείες ως προϊστάμενος ή ανώτερος του παγκόσμιου Αυγουστινιανού τάγματος . Ενώ οι τοπικές επαρχίες του τάγματος είναι οικονομικά ανεξάρτητες, ο Πρέβοστ ήταν υπεύθυνος για την αναθεώρηση των ισολογισμών τους και επέβλεπε τον προϋπολογισμό και την επενδυτική στρατηγική της έδρας του τάγματος στη Ρώμη, δήλωσε ο αιδεσιμότατος Φραντς Κλάιν, ο οικονομολόγος του τάγματος με έδρα τη Ρώμη, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Πρέβοστ.

Η Αυγουστινιανή πανεπιστημιούπολη βρίσκεται σε προνομιακή ακίνητη περιουσία ακριβώς έξω από την πλατεία του Αγίου Πέτρου και συμπληρώνει τα έσοδα ενοικιάζοντας τη γραφική βεράντα της σε οργανισμούς μέσων ενημέρωσης (συμπεριλαμβανομένου του AP) για σημαντικές εκδηλώσεις του Βατικανού, συμπεριλαμβανομένου του κονκλαβίου που εξέλεξε τον Λέοντα Πάπα.

Αλλά ακόμη και ο Πρέβοστ είδε την ανάγκη για καλύτερη συγκέντρωση κεφαλαίων, ειδικά για να βοηθήσει τις φτωχότερες επαρχίες. Προς το τέλος της 12ετούς θητείας του και με την υποστήριξή του, μια επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός ιδρύματος, του Αυγουστινιανού στον Κόσμο. Στο τέλος του 2023, το ίδρυμα διέθετε 994.000 ευρώ (1,13 εκατομμύρια δολάρια) σε περιουσιακά στοιχεία και βοηθούσε στη χρηματοδότηση αυτοσυντηρούμενων έργων σε όλη την Αφρική, συμπεριλαμβανομένου ενός κέντρου για την αποκατάσταση πρώην παιδιών-στρατιωτών στο Κονγκό.

«Έχει πολύ καλό ενδιαφέρον και επίσης πολύ καλή αίσθηση των αριθμών», είπε ο Κλάιν. «Δεν ανησυχώ για τα οικονομικά του Βατικανού αυτά τα χρόνια, επειδή είναι πολύ, πολύ έξυπνος».