“Το παραμύθι με τα παραμύθια” είναι το βιβλίο που πρέπει να διαβάσουμε όλοι στα παιδιά μας

Την λένε Αιμιλία Πλατή, αλλά αυτό δεν είναι το αληθινό της όνομα. Έχει ταξιδέψει σε πολλά μέρη της γης και μπορεί να είναι φυσικός, αλλά ο τρόπος έκφρασης που έχει επιλέξει είναι οι λέξεις. Πιστεύει ότι τα βιβλία μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο και δεν θα μπορούσαμε παρά να συμφωνήσουμε απόλυτα μαζί της. Πέρασε ένα μεγάλο διάστημα δίπλα σε προσφυγόπουλα σε δομές και τους αφηγούταν παραμύθια. Έτσι, “γεννήθηκε” και «Το παραμύθι με τα παραμύθια».

Το παιδικό βιβλίο, που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις «24 Γράμματα» και τα έσοδα των πωλήσεών του στηρίζουν δομές προσφύγων, είναι ένα παραμύθι που δύσκολα

Ένα απλό, αλλά δυνατό εξώφυλλο, με χρωματικές αντιθέσεις που αποτυπώνει το θέμα του παραμυθιού, σου κεντρίζει αμέσως το ενδιαφέρον. Αν το ξεφυλλίσεις, χωρίς να διαβάσεις ούτε μια γραμμή, το μάτι σου θα σταθεί στις ζωγραφιές. Όλο το βιβλίο είναι εικονογραφημένο με τις ζωγραφιές των προσφυγόπουλων, στα οποία η Αιμιλία Πλατή αφηγούταν τα παραμύθια.

Και μόλις ξεκινάς την ανάγνωση… Καταλαβαίνεις αμέσως γιατί το «Το παραμύθι με τα παραμύθια» είναι το βιβλίο που πρέπει να διαβάσουμε όλοι στα παιδιά μας.

Ο μικρός Ισμαήλ και η ιστορία του ξετυλίγονται στις σελίδες του βιβλίου, το οποίο περιλαμβάνει το παραμύθι σε 4 γλώσσες: Ελληνικά, αγγλικά, φαρσί και αραβικά.

Σε αυτό το σημείο θεωρούμε πως είναι καλύτερα να αφήσουμε την ίδια τη συγγραφέα να μιλήσει με τα δικά της λόγια για το βιβλίο της! Παρακάτω διάβασε όσα είπε η Αιμιλία Πλατή στο iPop.gr.

Πώς αποφασίσατε να γράψετε αυτό το παιδικό παραμύθι που περιγράφει την ιστορία ενός προσφυγόπουλου, αλλά παράλληλα κάνει αναφορές σε πολύ κλασικά παραμύθια;

Το παραμύθι γράφτηκε ουσιαστικά μόνο του… Είναι ένα βιωματικό παραμύθι, γιατί αυτό που γράφω, το έζησα. Όλα ξεκίνησαν το πρώτο φθινόπωρο που τα ελληνικά σχολεία δέχθηκαν μεγάλο αριθμό προσφυγόπουλων. Εκείνο τον Σεπτέμβρη, λοιπόν, ήταν ένα θέμα που απασχολούσε πολύ την ελληνική κοινωνία. Εγώ μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση, είχα σκεφτεί πόσο θλιβερό ήταν που αυτά τα παιδιά θα πήγαιναν με άδεια χέρια την πρώτη μέρα στο σχολείο, χωρίς τετράδια και μολύβια, και με μια αμηχανία, που θα πάνε σε ένα σχολείο με μια γλώσσα που δεν ξέρουν, σ’ ένα δύσκολο περιβάλλον.

Έτσι, λοιπόν, αποφάσισα με κάποιους φίλους να αγοράσουμε τα σχολικά τους είδη. Πήγα σε μεγάλες εταιρείες και διαπραγματεύτηκα για να αγοράσουμε σε πολύ χαμηλές τιμές τα βασικά σχολικά είδη. Φτιάξαμε τα σχολικά είδη για τα παιδιά από δύο δομές προσφύγων στην Αττική.

Η επόμενη σκέψη μου ήταν να φτιάξουμε μια παιδική βιβλιοθήκη, με το σκεπτικό ότι θα ήταν πιο εύκολη η εκμάθηση των ελληνικών, που δεν είναι εύκολη γλώσσα, μέσα απ’ τα παραμύθια. Ανοίξαμε, λοιπόν, μια βιβλιοθήκη με 50-100 βιβλία, αλλά στη συνέχεια συνειδητοποιήσαμε ότι δεν υπάρχει κάποιος άνθρωπος να τους τα διαβάζει.

Ρώτησα, λοιπόν, εάν θα μπορούσα να τους διαβάζω εγώ ένα παραμύθι και φυσικά μου είπαν αμέσως ναι. Πήρα μερικά κλασικά παραμύθια και ξεκίνησα να τα πω στα παιδιά. Ξεκίνησα να λέω τα παραμύθια στα ελληνικά, αλλά δεν ήξεραν όλα τα παιδιά τη γλώσσα. Οπότε, αποφάσισα να το λέω στα ελληνικά για να τους μείνουν και μερικές βασικές λέξεις στο μυαλό, στη συνέχεια το έλεγα στα αγγλικά, καθώς τα περισσότερα παιδιά ήξεραν τη γλώσσα, και μετά είχα στη διάθεσή μου 5 λεπτά να βρω ποιο παιδί είναι αρκετά θαρραλέο ώστε να γίνει ο βοηθός μου και να το μεταφράζει εκείνο στη γλώσσα τους.

Έτσι, λέγαμε το παραμύθι στα ελληνικά, αγγλικά, και στη συνέχεια κάποιο παιδί το έλεγε στα φαρσί και κάποιο στα αραβικά. Στο τέλος, είχα μαζί μου λευκές κόλλες κι ένα σετ με μαρκαδόρους και ζωγραφίζαμε κάποιο θέμα απ’ το παραμύθι. Αυτό γινόταν 2 φορές την εβδομάδα από 2 ώρες για 1 χρόνο. Σε κάποια στιγμή, μια φίλη μου με ρώτησε γιατί δεν το κάνω παραμύθι ώστε να το μάθουν όλοι.

Πάμε να μιλήσουμε λίγο για την εικονογράφηση, που αποτελείται από ζωγραφιές των παιδιών. Πώς ήταν η εμπειρία του να καλείτε παιδιά με πολύ τραυματικές εμπειρίες να ζωγραφίσουν;

Η εμπειρία δεν ήταν εύκολη, ούτε απλή. Χρειάστηκα και τη συμβουλή ψυχολόγου, καθώς μερικές φορές, για παράδειγμα, μπορεί να ήταν Χειμώνας κι εγώ να πήγαινα με τις μπότες να πω το παραμύθι, αλλά τα παιδιά να ήταν ξυπόλυτα μέσα στο κρύο. Πώς θα το διαχειριζόμουν αυτό; Επομένως, χρειαζόμουν βοήθεια ακόμα για το ποιες λέξεις πρέπει να πω και ποιες όχι. Έπρεπε να αναφέρω τον κακό λύκο που σκότωσε στο παραμύθι με την Κοκκινοσκουφίτσα;

Παράλληλα, η ψυχολόγος μου εξήγησε ότι δεν θα έπρεπε να αφήσω τα παιδιά ελεύθερα να ζωγραφίσουν ό,τι θέλουν, καθώς θα έβγαινε πολύ ο πόνος τους για όλα αυτά που έχουν περάσει στις ζωγραφιές τους. Έτσι, λοιπόν, γινόμουν πιο συγκεκριμένη, έλεγα για παράδειγμα «σήμερα θα ζωγραφίσουμε το ξύλινο σπιτάκι». Όσα παιδιά ήθελαν μου χάρισαν τις ζωγραφιές τους και, εφόσον ρώτησα και τους γονείς τους, αποφασίσαμε να γίνουν η εικονογράφηση του βιβλίου.

Η εικονογράφηση τεχνικά είναι πολύ υποδεέστερη από άλλων βιβλίων, γι’ αυτό και πολλοί εκδοτικοί μου είπαν ότι δεν μπορούν να εκδώσουν το βιβλίο. Αυτό το βιβλίο, όπως ανέφερα και παραπάνω, είναι βιωματικό και φαίνεται. Από κάθε άποψη. Δεν έχω δει πιο χαρούμενα παιδιά από εκείνα τα προσφυγόπουλα που τους έδωσα μαρκαδόρους και λευκές κόλλες. Αυτή τη χαρά δεν την έχω ξαναδεί στη ζωή μου σε παιδί, ό,τι δώρο και να έχει πάρει. Χρειάστηκε να γίνω πολύ εφευρετική. Είχαμε ένα ή στην καλύτερη περίπτωση δύο σετ με μαρκαδόρους. Έτσι, λοιπόν, αποφάσισα να κάνω το παιχνίδι του “όποιος έχει δύο μαρκαδόρους χάνει” για να μπορέσει να είναι διαχειρίσιμο όλο αυτό, όταν ας πούμε θα ήθελαν πάνω από ένα παιδιά το ίδιο χρώμα. Αυτά τα παιδιά έχουν ανάγκη από ζεστά ρούχα, φαγητό, σπίτι, σχολείο, αλλά έχουν επίσης ανάγκη και από μια στιγμή που είναι ξανά παιδιά, όπως είναι όλα τα παιδιά του κόσμου. Το να ακούσεις ένα παραμύθι όπως το έλεγε η γιαγιά στη Δαμασκό, φέρνει την ψυχή σου εκεί όπου ήταν κάποτε.

Με ποιο τρόπο επηρέασε την ψυχολογία σας η επαφή σας με τα προσφυγόπουλα;

Δεν θα πω ψέματα, δείλιασα αρκετές φορές, δεν μπορούσα να πάω σπίτι μου κατευθείαν μετά, πολλές φορές έκλαιγα, δεν ήταν εύκολο… Όμως, εγώ νιώθω ότι βγήκα κερδισμένη πιο πολύ απ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους τελικά. Μπορεί αυτό που δίνεις να είναι μια δύναμη που δεν την καταλαβαίνεις εκείνη στιγμή, τους δίνεις κάτι που τους ακολουθεί για μια ζωή. Η καλοσύνη σε ένα παιδί που έχει περάσει δύσκολα, θα του δώσει την ευκαιρία να μην μείνει στο περιθώριο, αλλά να διεκδικήσει.

Αυτή τη στιγμή είμαι μέρος του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων και είμαι εκεί συνέχεια. Στις δομές όπου πήγα, είμαι συνέχεια εκεί, τα βιβλία μου θα είναι πάντα εκεί για τα παιδιά… Θέλω να έχει μια συνέχεια όλο αυτό.

Πάμε στην περίοδο πριν εκδοθεί το βιβλίο. Αναφέρατε ότι λάβατε κάποιες αρνητικές απαντήσεις από εκδοτικούς οίκους…

Είναι πολύ διαφορετικός ο τρόπος που βλέπει το βιβλίο ένας συγγραφέας ή ένας εικονογράφος ή οποιοσδήποτε ασχολείται με την δημιουργία του, με εκείνον που θα το διακινήσει ως ένα αγαθό που αποφέρει κάποιο κέρδος. Έτσι είναι η θέση των εκδοτών και είναι λογικό να κοιτούν τα πράγματα πιο εμπορικά.

Το προσφυγικό γενικώς έχει συζητηθεί ως θέμα, και κάποιοι μου πρότειναν να γράψω κάτι άλλο. Εμένα, όμως, δεν με ενδιέφερε να κάνω ένα ακόμα παραμύθι -υπάρχουν πάρα πολλά αξιόλογα παραμύθια και γενικώς και για το προσφυγικό. Η μοναδικότητα αυτού του βιβλίου είναι ότι έτσι ακριβώς το λέγαμε, το ζωγραφίζαμε και το ζούσαμε. Κι αυτό ήθελα να εκδώσω.

Φυσικά, συνάντησα ανθρώπους που με στήριξαν απ’ την πρώτη στιγμή, όπως ο Γιώργος Δαμιανός απ’ τα 24 Γράμματα, ο οποίος μου είπε ότι όταν το διάβασε, συγκινήθηκε πολύ.

Η Καίτη Αλεξοπούλου έκανε όλη την τιτάνια δουλειά με τη σελιδοποίηση, με τις γραμματοσειρές των φαρσί και των αραβικών. Με βοήθησε πολύ στην έκδοση του βιβλίου. Πρόκειται για μια πολύ ακριβή έκδοση με πολύ μικρό περιθώριο κέρδους, υψηλής ποιότητας χαρτί… Ήταν δύσκολο να αποτυπωθούν σωστά οι ζωγραφιές, αλλά και να μπορέσουμε να βάλουμε τα φαρσί και τα αραβικά. Η βοήθειά της ήταν πολύτιμη!

Όποιος δούλεψε γι’ αυτό το βιβλίο το έκανε αφιλοκερδώς και τους ευχαριστώ όλους γι’ αυτό, ενώ όλα τα χρήματα απ’ το βιβλίο στηρίζουν προσφυγικές δομές, με τη μορφή είδους. Δηλαδή με τα έσοδα αγοράζουμε είδη που τα προσφέρουμε για την κάλυψη των αναγκών των προσφύγων.

Το παραμύθι το έχει αγκαλιάσει η Διεθνής Αμνηστία, η Βουλή των Ελλήνων και θα θέλαμε να το δουν κι άλλοι φορείς.

Υπάρχει κάποια ιστορία που κρύβεται πίσω απ’ αυτό το υπέροχο εξώφυλλο;

Το εξώφυλλο το ήθελα κόκκινο, επειδή είναι κόκκινο θέμα το προσφυγικό. Το σκίτσο του εξωφύλλου το χάρισε ένα παιδί κωφάλαλο απ’ τη Δαμασκό, φεύγοντας για Γερμανία, στην καλή μου φίλη και ποιήτρια Χρύσα Γαλογάβρου, η οποία και μου την χάρισε (σ.σ. η ίδια έχει γράψει και το ποίημα που θα διαβάσετε στο παραμύθι). Το παιδί είχε πει ότι θα ήθελε να μπει σε κάποιο βιβλίο.

Στη συνέχεια, ο Δημήτρης Παντικίδης πήρε όλες τις σελίδες με τις ζωγραφιές και τις ψηφιοποίησε μια- μια, έφτιαξε το εξώφυλλο και το χρωμάτισε για το οπισθόφυλλο.

Ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις από ανθρώπους στους οποίους διαβάσατε το βιβλίο;

Την πρώτη παρουσίαση την έκανα σε μια δομή, και εστάλη με βίντεο στην εμπόλεμη Συρία. Όταν έκανα την παρουσίαση σε φίλους μου, συνειδητοποίησα την πολύ μεγάλη αποδοχή που είχε. Επίσης, είχαμε μεγάλη ανταπόκριση και απ’ τα σχολεία. Ήταν παντού μια χαρούμενη γιορτή. Τα παιδιά πάντα εστιάζουν στις εικόνες που εκφράζουν χαρά, επομένως συζητούσαμε για το βιβλίο σε ένα πολύ χαρούμενο κλίμα και λέγαμε πώς θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε αυτά τα προσφυγόπουλα.

Το παραμύθι με τα παραμύθια είναι κατάλληλο για παιδιά κάθε ηλικίας; Θα δίνατε κάποια συμβουλή στους γονείς που θα το διαβάσουν στα παιδιά τους;

Εγώ το διάβασα αυτούσιο στα παιδιά καθώς έχω προσέξει να μην υπάρχουν μέσα σκληρές λέξεις. Υπάρχει μόνο ένα γεγονός πολύ θλιβερό μέσα στο βιβλίο, με ένα κοριτσάκι που χάθηκε στη θάλασσα. Αυτό είναι κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει ο γονιός που το διαβάζει σε ένα πολύ μικρό παιδί. Αλλά όλο αυτό γίνεται στο μυαλό του παιδιού σαν παραμύθι, αναφέρουμε τη μάγισσα που έκανε μάγια στη χώρα, δεν υπάρχουν αναφορές σε όπλα, αεροπλάνα κτλ. Και έχω παρατηρήσει ότι και τα παιδιά εστιάζουν σε ενδιαφέροντα σημεία του παραμυθιού και κάνουν τα δικά τους σχόλια, για παράδειγμα μου λένε από μόνα τους ποιο είναι το αγαπημένο τους πράγμα που θα έπαιρναν μαζί εάν έφευγαν για κάπου μακριά.

Μια άλλη συμβουλή που θα έδινα στους γονείς, είναι να αφήσουν το παιδί να ξεφυλλίσει πρώτα το βιβλίο ώστε να δει τις ζωγραφιές που είναι πολύ χαρούμενες.

Τα παιδιά που έκαναν τις ζωγραφιές τι ηλικίας ήταν;

Το παραμύθι το λέγαμε σε παιδιά από μηνών έως 13 ετών. Τα παιδιά που έφτιαχναν τις πιο χαρούμενες ζωγραφιές ήταν συνήθως τα κορίτσια και παρατήρησα ότι έδιναν πολλή έμφαση στο να φτιάξουν πολύ προσεγμένα τα σπίτια τους. Κάποιες πιο θλιμμένες ζωγραφιές μέσα στο παραμύθι είναι συνήθως από αγόρια, τα οποία είδα ότι εξέφραζαν περισσότερο τον πόνο τους.

Το προσφυγικό δεν έχει τέλος και αυτό έχετε καταφέρει να το αποτυπώσετε πολύ εύστοχα με το “τέλος” που έχετε επιλέξει να δώσετε στο παραμύθι…

Είναι παράξενη η αρχή και το τέλος του. Το παραμύθι ξεκινάει με το «ήτανε μια φορά μια όμορφη χώρα… μπορεί και να μην ήτανε…» που είναι ο τρόπος που λένε στα αραβικά τα παραμύθια, όπως λέμε εμείς «ήταν μια φορά κι έναν καιρό».

Μόλις πάει να τελειώσει, ουσιαστικά αρχίζει πάλι απ’ την αρχή, γιατί πολύ απλά το προσφυγικό δεν έχει τελειώσει και με κάθε πόλεμο αρχίζει απ’ την αρχή…

Η Αιμιλία Πλατή έχει συγγράψει ακόμα 2 βιβλία, το “Ώρα μηδέν”, το πρώτο της μυθιστόρημα, στο οποίο περιγράφει πώς η οικογένεια, η καταγωγή και οι καιρικές συνθήκες δεν πρέπει να θέτουν όρια στα όνειρά μας, και το “Το θέλω είναι πάνω από το μπορώ”, ένα ειλικρινές ημερολόγιο για την ανθρώπινη θέληση.

Διάβασε πρώτος όλα τα θέματα του iPop.gr στο Google News

Το άρθρο “Το παραμύθι με τα παραμύθια” είναι το βιβλίο που πρέπει να διαβάσουμε όλοι στα παιδιά μας εμφανίζεται στο iPop.