Στο χώρο του ο Μίνωας Καλοκαιρινός

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του πρώτου ανασκαφέα της Κνωσού του Μίνωα Καλοκαιρινού, έγιναν από τον περιφερειάρχη Κρήτης, Σταύρο Αρναουτάκη, και το δήμαρχο Ηρακλείου, Βασίλη Λαμπρινό, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κρήτης, και πολλών Ηρακλειωτών. Η προτομή έχει τοποθετηθεί μέσα στο αρχαιολογικό χώρο, απέναντι από την προτομή του Άρθουρ Έβανς.

Οι κύριοι Αρναουτάκης και Λαμπρινός, ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης,

Ειρηναίος, οι βουλευτές Σωκράτης Βαρδάκης, Νίκος Ηγουμενίδης και άλλοι θεσμικοί εκπρόσωποι, ευχαρίστησαν θερμά την ομάδα των πολιτών που ανέλαβε την πρωτοβουλία για το στήσιμο της προτομής, αλλά και τους ιδιώτες χορηγούς που ανέλαβαν τη δαπάνη.
Στο χαιρετισμό του ο Περιφερειάρχης αναφερόμενος μεταξύ άλλων στην σημαντικότητα του Μίνωα Καλοκαιρινού είπε: «Για την Περιφέρεια Κρήτης η σημαντική πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας, η ιδιαίτερη ιστορική και πνευματική μας παράδοση, αποτελεί μια ξεχωριστή πηγή πλούτου, την οποία έχουμε υποχρέωση να αναδείξουμε και να διαφυλάξουμε. Στόχος μας να μεταλαμπαδεύσουμε τα ιδανικά της Κρήτης, όπως αυτά διαμορφώνονται στο πέρασμα των χρόνων, στη νέα γενιά του τόπου μας. Να ενθαρρύνουμε τους νέους και τις νέες να ασχοληθούν με την τοπική ιστορία, με τα τοπικά πολιτιστικά πράγματα».
Ο κ. Αρναουτάκης, απευθυνόμενος στην επιτροπή πολιτών ανέφερε: «Η πρωτοβουλία σας για την απόδοση της αρμόζουσας τιμής στο Μίνωα Καλοκαιρινό, εδώ στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού αξίζει θερμά και ειλικρινή συγχαρητήρια».
Ο δήμαρχος Ηρακλείου στον δικό του χαιρετισμό αναφέρθηκε στην σημαντική συμβολή και αποκάλυψη της Κνωσού από τον Μίνωα Καλοκαιρινό, δίδοντας συγχαρητήρια στην επιτροπή πρωτοβουλίας.
Συγκεκριμένα ο κ. Λαμπρινός είπε μεταξύ άλλων: «Η οφειλόμενη τιμή στον Μίνωα Καλοκαιρινό, αποτελούσε ένα χρέος όλων των Κρητών προς τον πρώτο ανασκαφέα της Κνωσού. Με τα αποκαλυπτήρια της προτομής του και τις συνακόλουθες εκδηλώσεις, αποκαθίσταται, εν μέρει, μια ιστορική αδικία στο πεδίο της συλλογικής μας πορείας, με την ένταξη αυτής της εξαιρετικής προσωπικότητας, στην χορεία εκείνων των προσώπων που εργάστηκαν με γνώση και με πάθος για την ανάδειξη του μακραίωνου Πολιτισμού μας».
Επίσης χαιρετισμούς απεύθυναν για τον πρώτο ανασκαφέα της Κνωσού εκφράζοντας την ικανοποίησή τους για την αποκατάσταση μιας αδικίας και την ευγνωμοσύνη τους προς την επιτροπή των πολιτών, η Βασιλική Συθιακάκη, προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, ο Gerald Cadogan, αντιπρόεδρος της Βρετανικής Σχολής Αθηνών και ο Κώστας Χριστάκης επιμελητής της Αγγλικής αρχαιολογικής σχολής.
Εκ μέρους της επιτροπής μίλησαν:
-Η Κατερίνα Κόπακα, καθηγήτρια προϊστορικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, που αναφέρθηκε στο ιστορικό της ανασκαφής του Μίνωα Καλοκαιρινού και στη μελέτη των καταλοίπων του, που φυλάσσονται σήμερα στη Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη.
-Ο Ηρακλής Πυργιανάκης, αρχιτέκτων, που μίλησε αναλυτικά για το ιστορικό της ανέγερσης της προτομής, ευχαριστώντας όλους όσοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά της.
-Ο Νίκος Ψιλάκης, Συγγραφέας – Δημοσιογράφος, που αναφέρθηκε στον ρόλο των πολιτών που συγκροτούν άτυπες ομάδες ή επιτροπές, προσφέροντας κοινωνικό και πολιτιστικό έργο.
Με συγκίνηση και θερμές ευχαριστίες προς όλους, μίλησε η δισέγγονη του Μίνωα Καλοκαιρινού, Μαριέλη Σφακιανάκη.
Σε όλους τους χορηγούς απονεμήθηκαν τιμητικοί έπαινοι φιλοτεχνημένοι καλαίσθητα σε ειδική περγαμηνή στην οποία παρατίθεται το παρακάτω απόσπασμα από επιγραφή του 313 π.Χ.: «ΓΛΑΥΚΙΔΗΣ ΣΩΣΙΠΠΟΥ ΕΙΠΕΝ· ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΚΑΛΩΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΤΙΜΩΣ ΕΧΟΡΗΓΗΣΑΝ ΔΕΔΟΧΘΑΙ ΤΟΙΣ ΔΗΜΟΤΑΙΣ ΣΤΕΦΑΝΩΣΑΙ ΑΥΤΟΥΣ ΧΡΥΣΩ ΣΤΕΦΑΝΩ…»

Η ομάδα Πολιτών

Η ομάδα πολιτών που αποφάσισε να αποκαταστήσει μια σοβαρή παράλειψη της Πολιτείας, να ανεγείρει την προτομή του πρώτου ανασκαφέα της Κνωσού Μίνωα Α. Καλοκαιρινού μέσα στον αρχαιολογικό χώρο που ο ίδιος ανακάλυψε πριν από 140 χρόνια, είναι η Κατερίνα Κόπακα, ο Γιώργος Νικολακάκης, ο Νίκος Ψιλάκης, ο Ηρακλής Πυργιανάκης, ο Ανδρέας Μανιός, ο Βεγγάλης Καπετανάκης.
Όλα ξεκίνησαν το 1913, τότε που η Κρήτη γιόρταζε τα 100 χρόνια από την Ένωσή της με την Ελλάδα. Ανάμεσα στις πολλές εκδηλώσεις εκείνης της χρονιάς ήταν και ένα υψηλού επιπέδου επιστημονικό συνέδριο με τον τίτλο: «Τέχνη και Πολιτισμός στα χρόνια της Ένωσης», που είχε οργανωθεί από την Ενορία Παναγίτσας Μασταμπά Ηρακλείου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο και το ΤΕΙ Κρήτης και τη συμπαράσταση της Περιφέρειας Κρήτης, με επιχορήγηση της οποίας εκδόθηκαν και τα πρακτικά του.
Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν ανάγκη να τιμηθεί ο πρωτοπόρος για την εποχή του λόγιος που, χωρίς ειδικές γνώσεις, άρχισε να σκάβει τον λόφο Τσελεμπή Κεφάλα, όπου πίστευε ότι βρίσκονταν τα κατάλοιπα της Κνωσού. Τις επόμενες μέρες συγκροτήθηκε η άτυπη επιτροπή πρωτοβουλίας, στην οποία συμπεριελήφθησαν συμβολικά ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, ο Δήμαρχος, ο Περιφερειάρχης. Η επιτροπή αν και θα μπορούσε να αναζητήσει κρατική χρηματοδότηση, προτίμησε να συγκεντρώσει το σοβαρό ποσόν που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση του έργου της από ιδιώτες, όπως και έγινε τελικά, χωρίς να επιβαρύνει ούτε με ένα ευρώ το δημόσιο ταμείο. Είκοσι περίπου πολίτες και επιχειρήσεις του νησιού ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στο κάλεσμά της. Χρειάστηκε να πραγματοποιηθούν πολλές συνεδριάσεις και να εξασφαλιστεί η συναίνεση και η συνεργασία της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, που πρόθυμα έδωσε τη συγκατάθεσή της.
Ακολούθησε πανελλήνιος διαγωνισμός γλυπτικής με ευθύνη της Εταιρείας, του Πανεπιστημίου Κρήτης, και συμμετοχή του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, εκπρόσωποι του οποίου συμμετείχαν στην επιτροπή αξιολόγησης των έργων εξασφαλίζοντας το αδιάβλητο της διαδικασίας. Στον διαγωνισμό αυτό συμμετείχαν 17 καλλιτέχνες και το πρώτο βραβείο δόθηκε στην πρόταση του κ. Αλτίν Πατσέλη.

Ο Μίνως Καλοκαιρινός

O Mίνως Α. Kαλοκαιρινός γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1843, τέλειωσε το Γυμνάσιο στη Σύρο, και σπούδασε στη Νομική Σχολή Αθηνών. Υπήρξε επιτυχημένος επιχειρηματίας στους τομείς του εμπορίου, της σαπωνοποιίας, της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοποιίας. Διετέλεσε Έφορος και Ταμίας των Σχολείων Ηρακλείου, μεταφραστής στο Υποπροξενείο της Αγγλίας και Υποπρόξενος της Ισπανίας στην ίδια πόλη.
Ο Καλοκαιρινός υπήρξε όμως, ένας διανοούμενος και οραματιστής, με έφεση στους κλασικούς συγγραφείς και πάθος για τα αρχαία κρητικά μνημεία, ιδίως τα κνωσιακά. Ακολουθώντας τον Όμηρο, πραγματοποίησε το τολμηρό, καινοτόμο έργο ζωής του: την πρώτη, έστω περιορισμένη, ανασκαφή στο Ανάκτορο της Κνωσού το 1878/79, είκοσι περίπου χρόνια πριν το ξεκίνημα της συστηματικής διερεύνησής του από τον Άρθουρ Έβανς.
Ο ίδιος όχι μόνο επέλεξε τον ακόμη τότε άσημο λόφο της Κεφάλας του Τσελεμπή, όπου βρίσκεται το ανάκτορο, αλλά και ταύτισε το κτήριο που αποκάλυψε τμηματικά εκεί με το «Βασίλειον Μέγαρον Μίνωος του Πρώτου». Φρόντισε επιπλέον να κάνει διεθνώς γνωστά τα ευρήματά του δωρίζοντας πίθους από τις Δυτικές Αποθήκες σε μεγάλα μουσεία του κόσμου (Λούβρο, Βρετανικό, Μουσείο Αθηνών…). Σηματοδότησε έτσι την έρευνα για την Προϊστορία της Κρήτης, που παρέμενε άγνωστη, και παρακίνησε αποφασιστικά τον Έβανς να επικεντρωθεί στην Κνωσό.
Με τις ανασκαφές της Βρετανικής Σχολής και τη θυελλώδη ανάδειξη της Κνωσού στις αρχές του 20ού αιώνα, η συμβολή του Καλοκαιρινού ξεχάστηκε για έναν περίπου αιώνα. Ανασύρεται σήμερα από τη λήθη χάρη σε γραπτά του προσωπικού του αρχείου που εντοπίζονται από τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Η μελέτη τους ξεκίνησε με μια χειρόγραφη έκθεσή του στα Γαλλικά που δώρισε η δισεγγονή του Μαριέλη Σφακιανάκη στη Βικελαία Βιβλιοθήκη και ένα σχετικό ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Κρήτης, και βρίσκεται σε εξέλιξη παρέχοντας σταθερά πληροφορίες για την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του.
Ο Καλοκαιρινός βρίσκει έκτοτε, σταδιακά, τη θέση που του αξίζει στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία. Η τοποθέτηση της προτομής του στον χώρο με τον οποίο συνδέθηκε άρρηκτα αποτελεί, πιστεύουμε, μια δίκαιη όσο και αργοπορημένη τιμή, μια αποκατάσταση της μνήμης του πρώτου ανασκαφέα και εμπνευστή του μινωικού ανακτόρου της Κνωσού, του εμβληματικού αυτού μνημείου της κρητικής και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

www.ert.gr