Ολλανδία: Έγιναν οι πρωταθλητές της παγκοσμιοποίησης ξαφνικά εχθροί της; (άρθρο)

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Οι εκλογές στην Ολλανδία συνήθως είναι τόσο βαρετές και ανούσιες που… ούτε οι Ολλανδοί τις παίρνουν χαμπάρι. Αυτή τη φορά, όμως, όλη η Ευρώπη περιμένει με κομμένη την ανάσα το τελικό αποτέλεσμα, για να δουν εάν θα περάσει πρώτο το ακροδεξιό, αντιισλαμικό, αντιευρωπαϊκό Κόμμα της Ελευθερίας, του Γκερτ Βίλντερς.
Το ζήτημα έχει λάβει δραματικό χαρακτήρα, περισσότερο για συμβολικούς λόγους, καθώς ακόμα κι αν ο Γκερτ Βίλτνερς έρθει πρώτος είναι μάλλον απίθανο να κυβερνήσει

αφού ουδείς άλλος προτίθεται να συνεργαστεί μαζί του.
Ωστόσο, η ενδεχόμενη νίκη του σε μια χώρα που υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ε.Ε., βρίσκεται στον πυρήνα της και όπου οι οικονομικοί δείκτες «ανθούν», τότε ασφαλώς θα μεταδώσει ένα ισχυρό μήνυμα διαλυτικών τάσεων.

Ειδικά μετά το Brexit και τη νίκη Τραμπ στις ΗΠΑ, μια νίκη Βίλντερς θα αποτελεί ένα ισχυρό σήμα απενοχοποίησης των ακραίων και αυταρχικών απόψεων, αλλά και ένα μήνυμα ότι η διάλυση της Ε.Ε., την οποία το κατεστημένο θεωρούσε αδιανόητη μέχρι πρότινος, μπορεί να αποτελέσει νικηφόρα εκλογική στρατηγική και μάλιστα σε μια χώρα που βρίσκεται στην καρδιά του συστήματος.

Στην ουσία, το ίδιο μήνυμα λίγο-πολύ θα προκύψει ακόμα κι αν ο ακροδεξιός πολιτικός έρθει δεύτερος, αφού η τόσο σημαντική άνοδός του τα τελευταία χρόνια οδηγεί στα ίδια συμπεράσματα και θα πρέπει να προκαλεί την ίδια ανησυχία.

Το ενδιαφέρον στην περίπτωση της Ολλανδίας είναι ότι η άνοδος της ακροδεξιάς και ιδιαίτερα η αντιευρωπαϊκή ρητορική δεν συνάδει ούτε με την φιλελεύθερη παράδοση της χώρας, ούτε με το ανοιχτό πνεύμα που έχει δείξει απέναντι στους ξένους (οι μετανάστες έχουν το μεγαλύτερο βαθμό αφομοίωσης και η χώρα δίνει αναλογικά από τα μεγαλύτερα ποσά για βοήθεια σε χώρες του εξωτερικού), αλλά ούτε και με τον παραδοσιακό προσανατολισμό της στο ελεύθερο εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση.

Στο κάτω-κάτω η Ολλανδία είναι η χώρα όπου εφευρέθηκε ο καπιταλισμός και σήμερα έχει το 5ο μεγαλύτερο πλεόνασμα σε προϊόντα και υπηρεσίες παγκοσμίως.
Αν υπήρχε πρωτάθλημα παγκοσμιοποίησης και ευρωπαϊκής ενοποίησης, σίγουρα οι Ολλανδοί θα ήταν πρωταθλητές.

Χάνει από το Brexit

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι σε περίπτωση που η χώρα φύγει από την Ε.Ε. η ζημιά στο εμπόριο της χώρας θα είναι τεράστια, ενώ ήδη εκτιμούν ότι θα έχει τις μεγαλύτερες απώλειες λόγω Brexit, αφού η Βρετανία είναι ο δεύτερος καλύτερος πελάτης των ολλανδικών εξαγωγών.
Επιπλέον, η ανεργία έχει υποχωρήσει σε χαμηλό επίπεδο (5,3%) έστω κι αν βρίσκεται πάνω από ότι πριν την κρίση του 2008, ο ρυθμός ανάπτυξης εκτιμάται ότι θα φτάσει το 2,1%, το έλλειμμα του κρατικού προϋπολογισμού έχει μηδενιστεί, ίσως μάλιστα να υπάρξει πλεόνασμα, ενώ και το δημόσιο χρέος οδεύει προς ποσοστό κάτω από το 60% του ΑΕΠ, έστω κι αν παραμένει ψηλότερα από ότι πριν την κρίση.
Επιπλέον, η Ολλανδία είναι στις πέντε ευρωπαϊκές χώρες με τη μικρότερη ανισότητα εισοδήματος, παρόλο που έχει από τους υψηλότερους δείκτες ανισοκατανομής περιουσιακών στοιχείων.
Απλή και ξεκάθαρη εξήγηση για την άνοδο της ακροδεξιάς δεν υπάρχει και είναι γεγονός ότι αυτή η αντίφαση είναι το θέμα που απασχολεί τους περισσότερους αναλυτές και τα μέσα ενημέρωσης ανά τον κόσμο.
Ακόμα κι αν επιχειρήσει κάποιος να αποδώσει τις εξελίξεις σε σύνδεση με το ρατσισμό, πώς μπορεί να εξηγηθεί η αιφνίδια μεταστροφή μιας από τις πιο ανοιχτές κοινωνίες παγκοσμίως μέσα σε λίγα χρόνια και μάλιστα μετά την οικονομική κρίση;

Η ολλανδική λιτότητα

Όπως πάντα, η διαφορά κρύβεται στις λεπτομέρειες. Η Ολλανδία υπέστη σοβαρό πλήγμα με την κρίση του 2008 και η οικονομία μπήκε δύο φορές σε ύφεση, πρώτα το 2009 και μετά το 2012-2013 και το πλήγμα ήταν μεγάλο καθώς έσκασε η φούσκα των ακινήτων που είχε φουντώσει με τα δανεικά, αλλά και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Οι καλές επιδόσεις που καταγράφονται τώρα στην οικονομία, οφείλονται κατά κύριο λόγο σε επώδυνα μέτρα που ελήφθησαν τα τελευταία χρόνια, με λιτότητα, δηλαδή αύξηση φόρων και περικοπές δαπανών, κυρίως στον τομέα της Υγείας, της κοινωνικής ασφάλισης και της εργασιακής νομοθεσίας, αλλά και με αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από το 2021.
Περίπου το 15% των εργαζομένων είναι αυτοαπασχολούμενοι με μεγαλύτερη εργασιακή ανασφάλεια και λιγότερες εισφορές (και αντίστοιχα λιγότερα δικαιώματα), ενώ η αγορά ακινήτων ανακάμπτει μεν, όπως και οι μισθοί, αλλά δεν έχουν καλυφθεί όλες οι απώλειες.
Βέβαια, όταν μιλάμε για «λιτότητα» στην Ολλανδία, δεν υπάρχει καμία σχέση με όσα ζούμε στην Ελλάδα, αλλά το ζήτημα είναι ότι οι ίδιοι οι Ολλανδοί συγκρίνουν την κατάστασή τους με το παρελθόν, ενώ αξιολογούν και το τίμημα που πλήρωσαν τα τελευταία χρόνια.

Οι χαμένοι των μεταρρυθμίσεων

Επιπλέον, το μεγάλο ξεφούσκωμα της κτηματαγοράς μετά την κρίση του 2008, προκάλεσε μεγάλες απώλειες στην αξία των ακινήτων που είχαν αγοραστεί με δάνεια, προκαλώντας σημαντικό πλήγμα κυρίως σε νέες ηλικίες που είχαν δανειστεί για να αγοράσουν ακίνητα με ψηλές τιμές.
Με λίγα λόγια, μια μερίδα της κοινωνίας, κυρίως λευκοί εργαζόμενοι, βγήκαν χαμένοι από τη λιτότητα και τις μεταρρυθμίσεις που επανέφεραν τους οικονομικούς δείκτες, και το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τους φόβους ότι το μεταναστευτικό κύμα απειλεί τον ολλανδικό τρόπο ζωής, αλλά και με το φόβο τρομοκρατικών επιθέσεων φαίνεται ότι έπαιξε το ρόλο του στην άνοδο του Γκίλντερς.
Το ερώτημα που ανακύπτει, λοιπόν, είναι εάν η ακροδεξιά αντίδραση στην παγκοσμιοποίηση και την Ε.Ε. κερδίζει έδαφος σε μια από τις πιο φιλευευρωπαϊκές χώρες με την πιο ανοιχτή και παγκοσμιοποιημένη οικονομία, τότε τι θα πρέπει να περιμένουμε στην υπόλοιπη Ευρώπη;