«Ο Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη – Συνέντευξη με τον Θανάση Σαράντο

10:04 18/12/2017 - Πηγή: ΕΡΤ

Συνέντευξη στη Δώρα Χειράκη

Για 8η συνεχή χρονιά παρουσιάζεται, στο Από Μηχανής θέατρο, και μόνο για λίγες παραστάσεις, «Ο Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, σε ερμηνεία-σκηνοθεσία Θανάση Σαράντου.

Το έργο

Eίναι μια ιστορία αγάπης και ξενιτιάς. Θα μπορούσε να είναι η ιστορία κάθε μετανάστη. Ίδια κι απαράλλαχτη με αμέτρητα προσωπικά και οικογενειακά δράματα, που γνώρισε η Ελλάδα εκείνης της εποχής, αλλά και κάθε εποχής.

Αμέτρητοι

ήταν οι νέοι, που μπροστά στην αμείλικτη φτώχεια και την επιτακτική ανάγκη εγκατέλειψαν σπίτι, γονείς, αγαπημένες, αποφασίζοντας τη βουτιά στο άγνωστο: Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία –το όνομα που έπαιρνε ανάλογα με την περίσταση ο τελικός προορισμός, η ονειρεμένη «γη της Επαγγελίας». Ο «Αμερικάνος» του Παπαδιαμάντη δεν είναι παρά ο μετανάστης απανταχού της γης.

Ο Θανάσης Σαράντος ερμηνεύει μια περσόνα του Παπαδιαμάντη, αυτή του αφηγητή που κρυφοκοιτάζει τη δράση και μεταμορφώνεται σε όλα τα πρόσωπα που αφηγείται, με τη συνδρομή της μουσικής και των ήχων από τον συνθέτη Λάμπρο Πηγούνη, που ερμηνεύεται ζωντανά από τον μουσικό Γιώργο Τζιαφέττα.

Το αποτέλεσμα είναι ένας συνεχής διάλογος της ιδιόμορφης γλώσσας του Σκιαθίτη συγγραφέα με τη ζωντανή σύγχρονη μουσική: το σύμπαν των ατμοσφαιρικών ήχων που παράγονται από μια ιδιαίτερη χρήση του πιάνου, που παίζεται και ως σαντούρι, συνάδουν με τον πλούτο και τη δύναμη της συναρπαστικής παπαδιαμαντικής γλώσσας.Ο Θανάσης Σαράντος μάς υποδέχτηκε στα καμαρίνια του θεάτρου και μας μίλησε για τον μαγευτικό κόσμο του Παπαδιαμάντη και την παράσταση που μετρά 8 χρόνια επιτυχίας.

«Ο Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη συνεχίζει το ταξίδι του ύστερα από 8 χρόνια. Πώς εξηγείτε την επιτυχία του;

Νομίζω ότι ο βασικός λόγος είναι η κρυστάλλινη αλήθεια που εκπορεύεται από τον ποιητικό λόγο του Σκιαθίτη συγγραφέα. Ο κόσμος φαίνεται να την έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ. Επιθυμεί διακαώς ν’ ακουμπήσει η ψυχή του σε έναν λόγο λυτρωτικό και παρηγορητικό. Ο «Αμερικάνος» του Παπαδιαμάντη έχει ιδιαίτερα έντονο το στοιχείο που διαπνέει ολόκληρο γενικά το έργο του -στον ύψιστο όμως βαθμό: κι αυτό είναι η αγάπη για τον καθημερινό άνθρωπο. Το παπαδιαμαντικό διήγημα είναι αισιόδοξο και ελπιδοφόρο ακόμα και όταν περιγράφει μια Ελλάδα της απόλυτης φτώχειας του 1870 όπως και η δική μας του 2017, όπου πολλοί από εμάς αναγκάζονται να αφήσουν τον γενέθλιο τόπο τους για να βρουν μια καλύτερη τύχη στην ξενιτιά. Ο Παπαδιαμάντης, όμως, μιλά για τον ξένο μέσα μας αλλά και τον ξένο ακόμα και στην ίδια του την πατρίδα. Tο συγκεκριμένο χριστουγεννιάτικο διήγημα αυτού του μέγιστου -αλλά παραμελημένου στην εποχή του συγγραφέα- είναι γεμάτο γαλήνη και φως που τόσο λείπουν στην άγρια εποχή μας.

Εσείς τι αποκομίσατε από την ενασχόλησή σας με το συγκεκριμένο έργο;

Πρωτίστως ότι γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος πέρα από το ότι σου δίδεται η ευλογημένη ευκαιρία να παίζεις σε αυτή την υπέροχη παπαδιαμαντική γλώσσα. Η απροσποίητη τέχνη του Παπαδιαμάντη είναι πειστική γιατί είναι αυθόρμητη. Μας θέλγει γιατί είναι αθώα. Είμαστε πραγματικά ευτυχείς με τους συνεργάτες μας που πραγματοποιήσαμε πάνω από 400 παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα εδώ και 8 χρόνια.

Τελικά, όπως καταλήγει και το έργο, η αγάπη είναι το αντίδοτο για όσα τυραννούν τον ανθρώπινο νου;

Την πρωταρχική σημασία του Έρωτα στη ζωή του ανθρώπου τη δίδαξαν, φυσικά, πρώτα οι αρχαίοι Έλληνες. Ο άνθρωπος γεννήθηκε για να αγαπά. Ο Παπαδιαμάντης μιλά για την ολοκληρωτική ένωση σωμάτων και ψυχών και ειδικά σε αυτό το διήγημα είναι ιδιαιτέρως ερωτικός έστω και αν υπάρχει απόσταση -χρονική και κυριολεκτική- ανάμεσα στο πρωταγωνιστικό ζευγάρι. Στον «Αμερικάνο» ο ήρωας είναι ένας Σκιαθίτης μετανάστης που έζησε στην Αμερική είκοσι πέντε χρόνια. Ξεχασμένος απ’ όλους, επιστρέφει στο νησί του χωρίς κανείς να το γνωρίζει, χωρίς κανείς να τον περιμένει. Ξέρει ότι οι γονείς του είναι από χρόνια νεκροί. Ο αρραβώνας του με μια κοπέλα του νησιού έχει πλέον ξεχαστεί, καθώς από δεκαετίας έχουν πάψει και να αλληλογραφούν. Τι να ζητά λοιπόν όταν, ξένος κι άγνωστος σε όλους, φτάνει παραμονές Χριστουγέννων και κινείται σαν σκιά στο λιμάνι και στα σοκάκια της μικρής πολίχνης;

Ο Γιάννης Μοθωνιός -ο ήρωας του διηγήματος- επιστρέφει ύστερα από 25 χρόνια ξενιτιάς μακριά από την πατρίδα, αποκαταστημένος, με δολάρια, αλλά το μόνο που τον κάνει να ελπίζει είναι αν ζει ακόμα ο έρωτάς του για τη γυναίκα που πρωταγάπησε. Μόνον η αγάπη που εδώ φέρει το σχήμα του εξιδανικευμένου έρωτα, καθαγιασμένου από την πολύχρονη αναμονή και απουσία, μπορεί να υπερβεί κάθε εμπόδιο και να οδηγήσει στον πραγματικό επαναπατρισμό του απόντος «Αμερικάνου». Ο κεντρικός ήρωας, που δεν καταλαβαίνει καλά πλέον τη μητρική του γλώσσα, καταλαβαίνει τι λέει η γερόντισσα μητέρα της παλαιάς αρραβωνιαστικιάς του, «μᾶλλον ἐξ ἐπιπνοίας καὶ συνειδήσεως», όπως περιγράφει ο Σκιαθίτης συγγραφέας. Το διήγημα είναι ένα παιχνίδι λεπτών αποχρώσεων, αλλά και ισχυρών δονήσεων όπου τα αισθήματα εκτινάσσονται από το ναδίρ στο ζενίθ. Ο Παπαδιαμάντης δίνει, λοιπόν, ένα γερό χαστούκι σε εκείνους τους μικρόψυχους όλων των εποχών, που έχουν αναγάγει το χρήμα ως υπέρτατη αξία στη ζωή του ανθρώπου.

Θεωρείτε τον Παπαδιαμάντη «πολιτικώς σκεπτόμενο» συγγραφέα;

Φυσικά και είναι πολιτικώς σκεπτόμενος ο μεγάλος Σκιαθίτης. Σε κάθε στιγμή της ζωής του, σε κάθε πτυχή του έργου του, η ματιά του ήταν ιδιαιτέρως κριτική. Είχε άποψη για τα πάντα την οποία εξέφραζε ηχηρά, κάθε στιγμή -ακόμα και «εν μέσω αγριοσυκών και μορέων»– ακόμα και σε στιγμές άκρατου λυρισμού και αισθαντικότητας η οξύνοιά του και το χιούμορ του ήταν πάντα σε εγρήγορση και κατέγραφε κάθε εξωτερικό ερέθισμα, αναλύοντάς το και διακρίνοντας ακόμα και στην πιο απλή πράξη, ακόμα και στο παραμικρό κοινωνικό φαινόμενο, τα βαθύτερα κίνητρα, τις ανθρώπινες αδυναμίες, το δόλο, το ψεύδος, την προσποίηση κάθε είδους. Ονειρευόταν, ερωτευόταν, αγαπούσε βαθιά, αλλά και έβλεπε, κατανοούσε, ανέλυε, έκρινε, στηλίτευε ακόμα, όταν το θεωρούσε απαραίτητο.

Σκηνοθεσία-ερμηνεία-φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος

Μουσική σύνθεση: Λάμπρος Πηγούνης

Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Τζιαφέττας

Βοηθός σκηνοθέτη: Θεοφάνης Μιλλεούνης

Σκηνική επιμέλεια: Λίνα Μότσιου

Φωτογραφίες: Τάσος Θώμογλου, Μαριλένα Σταφυλίδου, Γεράσιμος Νεόφυτος

INFO

Θέατρο «AΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ»

Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο (μετρό Μεταξουργείο), 210-5232097

Ώρες ταμείου: 11:00-15:00 και 17:00-21:00

Ώρες και ημέρες παραστάσεων: Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 18:00 από 16 Δεκεμβρίου 2017 εκτός από 24 και 31 Δεκεμβρίου 2017

Διάρκεια παραστάσεων: Έως 7 Ιανουαρίου 2018