Η ημέρα της κρίσης για τις ιταλικές τράπεζες πλησιάζει

Του Δημ. Κοντογιάννη

Μια ενδεχόμενη απόρριψη της συνταγματικής μεταρρύθμισης από τους Ιταλούς στο δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου θα απειλούσε τα σχέδια για ανακεφαλαιοποίηση αρκετών πιστωτικών ιδρυμάτων της χώρας και θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη των αγορών στις προοπτικές της χώρας με το δεύτερο μεγαλύτερο δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ στην Ευρωζώνη

Oι ανησυχίες αντικατοπτρίζονται στη πορεία της απόδοσης του 10ετούς ιταλικού ομολόγου που βρισκόταν στο 2,068% το απόγευμα της Δευτέρας από 1,21% στα τέλη Σεπτεμβρίου παρά τις αγορές από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Η επιτοκιακή διαφορά (spread) του 10ετούς ιταλικού απο το αντίστοιχο γερμανικό ομόλογο έχει ανέβει στις 187 μονάδες βάσης από 114 μονάδες τον Σεπτέμβριο, εμφανίζοντας αύξηση 64%.

Πίσω από όλα αυτά, κρύβεται αφενός το υψηλό δημόσιο χρέος που ξεπερνά το 130% του ΑΕΠ και οι ανησυχίες για τον τραπεζικό κλάδο της χώρας και τις επιπτώσεις στην τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης.

Σύμφωνα με αναλυτές, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του ιταλικού τραπεζικού τομέα ανέρχονται σε 360-380 δισ. ευρώ εκ των οποίων τα 200 δισ. περίπου θα πρέπει να τύχουν άμεσης αντιμετώπισης ενώ τα εποπτικά κεφάλαια του κλάδου δεν ξεπερνούν τα 250 δισ. ευρώ.

Η παρατεταμένη καχεξία της ιταλικής οικονομίας έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των προβληματικών δανείων.

Ομως, οι ιταλικές τράπεζες αντιμετωπίζουν κι άλλα ζητήματα.

Η Ιταλία έχει σχεδόν διπλάσιο αριθμό τραπεζικών καταστημάτων σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ, περίπου 64 στους 100.000 κατοίκους έναντι 37.

Η χώρα έχει κάπου 680 τράπεζες, με το μερίδιο αγοράς των πέντε μεγαλύτερων να ανέρχεται στο 40% έναντι 60% στην Ευρωζώνη κατά μέσο όρο.

Εκτός από κεφαλαιακή ενίσχυση, πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι ο κλάδος χρειάζεται αναδιάρθρωση με συγχωνεύσεις, κλείσιμο καταστημάτων σε μεγάλη κλίμακα.

Σύμφωνα με τους Financial Times, οκτώ ιταλικές τράπεζες βρίσκονται αντιμέτωπες με πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας. Πρόκειται για την Monte dei Paschi di Siena, την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα με βάση το ενεργητικό, τις μεσαίες τράπεζες Popolare di Vicenza, Veneto Banca and Carige και τέσσερις μικρές τράπεζες που διασώθηκαν πέρυσι, δηλαδή τις Banca Etruria, CariChieti, Banca delle Marche και CariFerrara.

Ομως, αυτή που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι η Monte dei Paschi di Siena.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός εκμεταλλεύθηκε τις συνθήκες αναταραχής που επικράτησαν στις αγορές μετά το Brexit και κατόρθωσε να λάβει το πράσινο φως από την Κομισιόν για έμμεση κρατική στήριξη στις τράπεζες της χώρας του.

Ένα ιδιωτικό ταμείο, ονόματι Atlante, χρηματοδοτούμενου από την κυβέρνηση που είχε στηθεί με τη βοήθεια των μεγάλων ιταλικών τραπεζών ήταν μέρος του σχεδίου.

Ομως, η λύση για την ανακεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών μέσω της αγοράς είναι πιθανόν να μην ευδοκιμήσει αν κερδίσει το «Οχι» στο δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου καθώς θα είναι πολύ πιο δύσκολο να πεισθούν ιδιώτες να συμμετάσχουν στις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου των ιταλικών τραπεζών.

Αν όμως, οι τράπεζες αποτύχουν να προσελκύσουν φρέσκα κεφάλαια θα μπουν σε εφαρμογή οι νέοι κανόνες διάσωσης.

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες διάσωσης των τραπεζών της Ευρωζώνης, το βάρος πέφτει στους μετόχους και στους πιστωτές των τραπεζών, π.χ. ομολογιούχους, καταθέτες άνω των 100.000 ευρώ.

Οι νέοι κανόνες έχουν μεγαλύτερο πολιτικό κόστος γιατί οι ιταλικές τράπεζες έχουν πουλήσει δικά τους ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης σε πελάτες λιανικής, δηλαδή καταθέτες, που κινδυνεύουν με «κούρεμα».

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι τράπεζες έχουν δεσμούς με πολιτικά κόμματα με την Banca Monte dei Paschi di Siena να θεωρείται πως έχει στενούς δεσμούς με το κυβερνών κεντροαριστερό κόμμα.

Ολα αυτά συνθέτουν ένα δύσκολο τοπίο για τις ιταλικές τράπεζες και την οικονομία σε περίπτωση που απορριφθεί η συνταγματική μεταρρύθμιση σύμφωνα με τις συγκλίνουσες απόψεις τραπεζιτών και αναλυτών.