Προς όψιμους τιμωρούς των απελπισμένων…

Τον τελευταίο καιρό όλο και πληθαίνουν στο δημόσιο λόγο τα μηνύματα και οι αναφορές που συνδέουν τις λέξεις «χούντα», «φασισμός», «δικτατορία» ή, στις πιο ήπιες εκδοχές, «κακομαθημένα καλόπαιδα» με δραστηριότητες – λόγο ή έργα – ομάδων φοιτητών σε ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ. Αφορμή είναι συνήθως αντικανονικές ενέργειες φοιτητικών ομάδων εναντίον προσώπων του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, φορέων παλαιών και νέων ρόλων.

Μια μερίδα των φοιτητών σε ελληνικά ΑΕΙ

και ΤΕΙ αρχίζει να ξεσηκώνεται ενάντια στη νέα τάξη πραγμάτων που τους ευαγγελιζόμαστε, ενάντια στον κόσμο που τους παραδίδουμε. Έναν κόσμο μέσα στον οποίο τα όνειρα για τη ζωή τους δεν χωράνε πια. Αυτό είναι το νέο στοιχείο των διαμαρτυριών που βλέπουμε σήμερα (και προβλέπω ότι θα βλέπουμε για πολύ καιρό) στα Ιδρύματα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.

Δεν είναι διαμαρτυρία για «καλύτερες σημειώσεις» και «καλύτερους βαθμούς», ούτε καν για «φτηνό εισιτήριο». Είναι διαμαρτυρία για τον κόσμο που εμείς, η προηγούμενη γενιά, παραδίδουμε στη νέα. Στα τριάντα χρόνια πανεπιστημιακής ζωής έχω δει και έχω αντιμετωπίσει ο ίδιος «άκομψες» διαμαρτυρίες φοιτητικών ομάδων. Το θέμα με έχει απασχολήσει και ερευνητικά. Μέχρι που διαπίστωσα, πρώτον, ότι οι διαμαρτυρίες των φοιτητικών ομάδων δεν είναι ενιαίες, αλλά πολύ διαφορετικές μεταξύ τους ως προς τα κίνητρα και τη σχέση τους με τα πανεπιστημιακά κατεστημένα και, δεύτερον, ότι δεν είναι τα μόνα «άκομψα» πράγματα μέσα στα Ιδρύματα. Μάλιστα, κατάλαβα ότι τα υπόλοιπα «άκομψα» είναι μόνιμα και διαρκή, ενώ οι διαμαρτυρίες μέχρι τώρα παροδικές και τελετουργικές. Τα τελευταία δύο χρόνια, όμως, παρατηρώ μια ενδιαφέρουσα μετατόπιση της κουλτούρας της φοιτητικής διαμαρτυρίας.

Αν σε προηγούμενες εποχές η παραβίαση της κοσμιότητας εκ μέρους οργανωμένων ομάδων φοιτητών είχε πολύ συγκεκριμένους υλικούς στόχους (όπως π.χ. επιλογές συγκεκριμένων προσώπων σε θέσεις αξιωματούχων ή λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων από πανεπιστημιακά όργανα), σήμερα οι αποκλίσεις από την «τάξη» έχουν άλλη αφετηρία. Δεν είναι «πάλη» για διανομές και «αγώνας» για την ευκολία, αλλά διαμαρτυρίες για έναν κόσμο που έρχεται και που δεν έχει χώρο για τη νέα γενιά. Με τις συμπεριφορές τους – όντως άκομψες – οι φοιτητές προσπαθούν να αντιδράσουν απέναντι στον κόσμο αυτό και να τον αποφύγουν. Ενδεχομένως η τακτική να μην είναι ρεαλιστική, αλλά η εναλλακτική λύση «υπομείνετε με καρτερικότητα όσα γίνονται και όσα έρχονται» δεν τους ενθουσιάζει καθόλου.

Φυσικά δεν μιλώ για όλους τους φοιτητές, διότι δεν υπάρχουν «οι φοιτητές» εν γένει. Υπάρχουν διάφορες ομάδες φοιτητών που δρουν μέσα στα ελληνικά ιΙδρύματα της Τριτοβάθμιας. Σε παλιότερες εποχές οι περισσότερες από τις ομάδες αυτές χειραγωγούνταν από τα κόμματα, ανήκαν στις ηγεσίες των μεγάλων φοιτητικών παρατάξεων και συμμετείχαν ενεργά στη διοίκηση των Ιδρυμάτων με εκπροσώπους τους στα πανεπιστημιακά όργανα και με την εκλογή των εκλεκτών των κομμάτων στα πανεπιστημιακά αξιώματα. Τότε οι καταλήψεις και η βία ήταν για κάποιους «καλές», διότι οδηγούσαν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η βία ήταν ενσωματωμένη στο καθεστώς που οδήγησε τα πράγματα σήμερα εδώ που βρίσκονται. Το αντικείμενο της χρήσης ή της απειλής βίας ήταν ο έλεγχος της εξουσίας και όποιων ωφελημάτων αυτή συνεπάγεται σε εποχές φαυλότητας. Γι αυτό και η καταδίκη της, όταν υπήρχε, ήταν εξόχως υποκριτική, αφού η βία προβλεπόταν από το σενάριο εκείνων που ταυτοχρόνως την καταδίκαζαν. Η ουσία ήταν να ληφθούν οι «δικές μας» αποφάσεις, και για να γίνει αυτό έπρεπε να καταλάβουν τα όργανα οι «δικοί μας» άνθρωποι. Φυσικά με δημοκρατικές διαδικασίες, όπως πάντα.

Οι φοιτητές που άκομψα διαμαρτύρονται σήμερα έχουν καταλάβει μάλλον ότι στη χώρα αυτή δεν έχουν μέλλον και ότι εκείνοι που τους υπόσχονται κάτι τέτοιο, υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι αναξιόπιστοι. Έχουν καταλάβει ότι είναι τα «ανθρώπινα αναλώσιμα» με τη βοήθεια των οποίων θα βελτιωθούν τα μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας, αλλά θα καταστραφεί η ζωή τους. Βλέπουν ότι το πολιτικό προσωπικό δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί μια έξοδο από την κρίση, τέτοια που να δίνει προοπτική στη ζωή τους. Βλέπουν ότι οι αποφάσεις για το δικό τους μέλλον προέρχονται από τους δανειστές, ότι η δημοκρατία στην Ελλάδα είναι δημοκρατία εφαρμογής όσων έχουν αποφασίσει οι «αγορές» και οι ευρωπαϊκές ελίτ του νεοφιλελευθερισμού. Και ξεσπούν πάνω σε εκείνους που βρίσκουν πρώτους μπροστά τους: τους φορείς των ρόλων που έχει επιβάλει η νέα τάξη πραγμάτων. Οι άλλοι, οι σχεδιαστές της κρίσης και της διαχείρισής της, βρίσκονται πολύ μακριά.

«Να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι παραβάτες! Όπως στο εξωτερικό!», ακούω διάφορες φωνές στα Μέσα Ενημέρωσης που δεν έχουν ιδέα ούτε πότε μια τιμωρία έχει ευεργετική επίπτωση, ούτε τι συμβαίνει στο «εξωτερικό». Μια γενιά, λοιπόν, που με τις πράξεις και τις παραλείψεις στέρησε μια κανονική ζωή στην επόμενη, προτείνει να επιβληθούν σκληρές ποινές στα μέλη της για να «κάτσουν φρόνιμα», όταν η ζωή τους χάνεται. Να είναι άνεργοι, αλλά να κάθονται ήσυχοι. Να μη μπορούν να δημιουργήσουν οικογένεια, γιατί λείπει η οικονομική βάση, αλλά να τηρούν με ευλάβεια τους κανόνες – όταν βλέπουν ότι άλλοι τους παραβιάζουν κατάφωρα.

Ποιο όργανο νομιμοποιείται σήμερα στα Πανεπιστήμια να ζητήσει ποινές για τους διαμαρτυρόμενους – με ακραίες μορφές, ενίοτε – φοιτητές, όταν ο ίδιος που θα προτείνει τις ποινές δεν έχει τολμήσει ποτέ να κουνήσει το δαχτυλάκι του για τα «αόρατα ακραία φαινόμενα» μέσα στα Ιδρύματα ή, ακόμη χειρότερα, όταν ήταν ή είναι πρωταγωνιστής τους; Λέτε να μη γνωρίζουν οι διαμαρτυρόμενοι φοιτητές όσα γνωρίζουν οι παρεπιδημούντες την Ιερουσαλήμ, όπως π.χ. ότι πρώην μεγαλοσυνδικαλιστές συνάδελφοί τους έχουν συσσωρεύσει πλούτο με τις εταιρίες τους και ορισμένοι άλλοι αμείβονται σε προγράμματα με φανερές – νόμιμες, φυσικά, όπως είχε πει και ο γνωστός πολιτικός – αποδοχές διπλάσιες από εκείνες ενός καθηγητή πρώτης βαθμίδας; Λέτε να μη γνωρίζουν ότι οι αντιγραφές δεν είναι μόνο φοιτητική συνήθεια, αλλά ευδοκιμούν και μέσα στο διδακτικό προσωπικό, ταυτόχρονα με μια κουλτούρα συμψηφισμού και συγκάλυψης που φτάνει μέχρι και το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας; Λέτε να μη γνωρίζουν ότι ορισμένοι δάσκαλοί τους είναι μόνο κατ’ όνομα καθηγητές και στην ουσία επιχειρηματίες με μεγάλες δουλειές και μεγάλες περιουσίες;

Ποιο είναι το ηθικό κύρος εκείνων που θα προτείνουν και θα επιβάλουν μέσα στη σημερινή Τριτοβάθμια Εκπαίδευση ποινές για τους παραβάτες, όταν οι τελευταίοι γνωρίζουν καλά το βίο και την πολιτεία τους;

Ποια νομιμότητα, λοιπόν, ζητούμε από τη νέα γενιά να σεβαστεί; Τη νομιμότητα που επιτρέπει στους μεν να βολεύονται προσαρμοζόμενοι αενάως, και στους άλλους να μεταναστεύουν, επειδή, όπως ο παραλυτικός της Βηθεσδά, δεν έχουν ημέτερο «άνθρωπο»;

Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι όσο κι αν προσπαθούμε να πούμε στη νέα γενιά να αποδεχθεί μια νομιμότητα που δίνει μέλλον στους επιτήδειους και αφαιρεί το μέλλον από τους υπόλοιπους, τα μηνύματά μας είναι κενά περιεχομένου. Δεν υπάρχει ιστορικό παράδειγμα που να δείχνει ότι είναι εφικτός ο φρονηματισμός και ο «φρονιματισμός» απελπισμένων και φτωχών νέων από τους εκπροσώπους ειδικά εκείνης της γενιάς που με τη συμπεριφορά της τους έκλεψε το μέλλον.

Αν είναι κάποιος που πρέπει να υποστεί τις συνέπειες για όσα διαδραματίζονται σήμερα στην Ελλάδα, αυτός σίγουρα δεν είναι η διαμαρτυρόμενη νέα γενιά. Αν υπάρχει κάποιο χρέος που έχουμε εμείς, η προηγούμενη γενιά, απέναντι στους νέους, αυτό είναι όχι να τους τιμωρήσουμε εξοντωτικά για την άγαρμπη διαμαρτυρία τους ενάντια στην «παρακαταθήκη» που τους αφήνουμε, αλλά να τους πείσουμε ότι η χώρα αυτή αλλάζει. Όχι απλώς στα νούμερα και τις στατιστικές, αλλά σε νοοτροπίες και πραγματικότητες. Και ότι οι αλλαγές αφορούν τις ζωές τους, και όχι απλώς τις στατιστικές του Γιούρογκρουπ.

Και κάτι τελευταίο για τους θιασώτες των «παραδειγματικών τιμωριών»: όταν οι βολεμένοι τιμωρούν τους απελπισμένους, αφού πρώτα με πράξεις και παραλείψεις τους έχουν σπρώξει στο κοινωνικό περιθώριο, το λιγότερο στο οποίο μπορούν να ελπίζουν είναι η συμμόρφωση των παραβατών. Ενώ το πιο πιθανό είναι να γίνουν οι ίδιοι οι τιμωροί γεννήτριες μιας γενικευμένης σύγκρουσης στην οποία για να επιβιώσουν, θα πρέπει από εδώ και πέρα διαρκώς να τιμωρούν. Πριν σκεφτούν αν θέλουν κάτι τέτοιο, ας σκεφτούν πρώτα αν το μπορούν…