Η θηλιά στο λαιμό της Ελλάδας από τα «παιδιά του Σικάγου»

Τα κράτη πρόνοιας που οικοδομήθηκαν στις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με πρότυπα αυτά των Σκανδιναβικών Χωρών και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, υπήρξαν τα πιο επιτυχημένα. Για περίπου τρεις δεκαετίες η οικονομική πολιτική που χάραξε ο Βρετανός καθηγητής του Cambridge, Τζων Μ. Κέυνς, είχε οδηγήσει το Δυτικό κόσμο σε ένα πρωτοφανές επίπεδο ανάπτυξης.

Όμως, δυο κομβικής σημασίας γεγονότα ανέτρεψαν την κατάσταση και έφεραν την παγκόσμια οικονομία

Το πρώτο ήταν η πτώση της ΕΣΣΔ. Ανεξάρτητα από όσα έχει να της προσάψει η δυτική ιστοριογραφία (και προπαγάνδα πολλές φορές) πιστώνεται και αυτή το μερίδιο της στη μεταπολεμική ευημερία. Αφενός υπήρξε το αντίπαλο δέος και η εναλλακτική λύση έναντι των ΗΠΑ, αφετέρου κάποια κεκτημένα δικαιώματα που παρείχε στους πολίτες της, (κοινωνική ασφάλιση, δωρεάν παιδεία, εργασία, στέγη) άσκησαν πιέσεις ώστε ο καπιταλισμός να αποκτήσει πιο ανθρώπινο πρόσωπο.

Θέλοντας να προλάβω κάποιες ενστάσεις σε αυτό, επισημαίνω ότι υπήρχαν και εγγενείς αδυναμίες στο σοβιετικό μπλοκ (λογοκρισία, περιορισμός των ατομικών ελευθεριών, άκαμπτος κεντρικός σχεδιασμός, χαμηλό βιοτικό επίπεδο) γι’ αυτό και κατέρρευσε άλλωστε. Εντούτοις, επειδή το αποτέλεσμα κρίνεται εκ των υστέρων, δε θεωρώ ότι οι χώρες που ανήκαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας, την ΕΣΣΔ και ακόμη και η ιδία η Ρωσία, βιώνουν σήμερα μια λιγότερο ζοφερή πραγματικότητα (ο λόγος γίνεται πάντα για τα μεσαία και τα χαμηλότερα στρώματα).

Το δεύτερο ήταν η επιθετική έλευση του νεοφιλελευθερισμού. Όταν ξέσπασε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση και ο στασιμοπληθωρισμός κατάφερε ένα ισχυρό πλήγμα στο κεϋνσιανό οικοδόμημα, δόθηκε η ευκαιρία στο Μίλτον Φρίντμαν και τη Σχολή του Σικάγου να θριαμβεύσουν.

Μια νέα, σφιχτή μονεταριστική πολιτική που εμπεριείχε την πλήρη απελευθέρωση των αγορών, κατέφθανε και υποσχόταν θαύματα. Είναι απλά τα πράγματα (ευαγγελίζεται συνοπτικά αυτή η θεωρία) : πρέπει να απομακρύνουμε κάθε κρατική παρέμβαση από την οικονομία, διότι εκείνη διέπεται από τους δικούς της κανόνες και αυτό-ρυθμίζεται από το περίφημο «αόρατο χέρι» της αγοράς.

Με στυλοβάτες τη Βρετανίδα πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ και τον Αμερικανό πρόεδρο Ρόναλντ Ρέιγκαν, θα άνοιγε μια νέα σελίδα στην παγκόσμια ιστορία.

Και εδώ ξεκινά το δράμα των χωρών που δέχτηκαν τη «θεραπεία σοκ», όπως την αποκαλεί και η Ναόμι Κλάιν στο αποκαλυπτικό έργο της «Το Δόγμα του Σοκ».

Ο θρίαμβος του νεοφιλελευθερισμού δεν ήταν εύκολος. Έχει να επιδείξει αίμα, πόνο και ατέλειωτες προσωπικές τραγωδίες. Από τη μακρινή Χιλή και τη στυγνή δικτατορία του Πινοσέτ, την Ινδονησία του στρατηγού Σουχάρτο, την Πολωνία του Λεχ Βαλέσα, τη Νότια Αφρική του Νέλσον Μαντέλα, έως και τη Ρωσία των Γκορμπατσόφ – Γιέλτσιν, το σενάριο που διαδραματίστηκε ήταν (προσαρμοσμένο στις εκάστοτε περιστάσεις) ίδιο.

Το πρώτο θύμα ήταν η Χιλή. Μια χώρα με τη μακροβιότερη δημοκρατική παράδοση στη