Εξάσκηση στην παράβαση: Ένας επικίνδυνος μιθριδατισμός

Ο πολίτης βομβαρδίζεται καθημερινά με ειδήσεις που αναδεικνύουν την άρνηση συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία τόσο εκείνων που λαμβάνουν τις αποφάσεις όσο και εκείνων που υφίστανται τις επιπτώσεις από τις αποφάσεις. Την άρνηση συμμόρφωσης την εκπέμπουν συχνά, όταν πρόκειται για θέματα του τομέα ευθύνης τους, και τα υψηλά επίπεδα του κρατικού μηχανισμού, τα οποία μάλιστα όταν επικαλούνται ως «δικαιολογία» την αποφυγή  κοινωνικών αδικιών, βρίσκουν ασμένως καθολική αποδοχή από το κοινωνικό σύνολο.

Η άρνηση εφαρμογής

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης, περίπου έναν αιώνα, πριν έγραφε: «Είς νόμος απαιτείται είς αυτήν τη χώραν, ο οποίος να επιτάσσει τήν εφαρμογή όλων τών υπολοίπων νόμων».

Η κατάσταση έχει όμως πλέον υπερβεί κάθε αποδεκτό όριο. Ο μέσος πολίτης πιστεύει ότι σήμερα, η πιθανότητα να καταγγελθεί κάποια παραβατική συμπεριφορά σε σχέση με ένα νόμο είναι πολύ μικρή. Πιστεύει δε, επίσης, ότι ακόμη και στην περίπτωση της καταγγελίας θα υπάρξει με βεβαιότητα «φθηνός» τρόπος για να αποφύγει ή (στη χειρότερη περίπτωση) να ελαφρύνει τις επιπτώσεις της παράβασης.

Κλασικό παράδειγμα, που επαληθεύει την άποψη αυτή, είναι τα «συγχωροχάρτια» που το κράτος με ζηλευτή περιοδικότητα δίνει για τις παραβάσεις οικονομικής φύσεως.

Είναι αλήθεια ότι σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση τέτοιας συμπεριφοράς από την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών την περίοδο αυτή, έχει παίξει το γεγονός ότι, κάτω από τις «τροϊκανές» πιέσεις, μερικοί από τους νόμους που επηρεάζουν σημαντικά την καθημερινότητα του πολίτη δημιουργούν δικαιολογημένα έντονες αντιδράσεις. Η εφαρμογή του κανόνα του Θωμά του Ακινάτη: «Lex mala, lex nulla» (κακός νόμος ισοδυναμεί με κανένα νόμο) δεν είναι, πλέον, σπάνια στη χώρα μας.

Παρόμοια, άλλωστε, αρνητική συμπεριφορά συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία επιδεικνύεται συχνά και από ηγετικά στελέχη της κρατικής μηχανής, τα οποία εσχάτως, προκειμένου να μην εφαρμόσουν τον νόμο, διαρκώς αναζητούν δήθεν την αυτονόητη ερμηνεία του, χωρίς αυτό να επιφέρει οποιαδήποτε ανάλογη αναζήτηση της προσωπικής τους ευθύνης.

Η εξοικείωση του πολίτη με αυτή την κατάσταση παραβατικότητας, η εμφάνιση μιθριδατισμού στην υιοθέτηση του μη σύννομου, έχει πλέον οριζόντια εφαρμογή. Η τάση παραβατικότητας είναι παρούσα και στην παραμικρή δραστηριότητά μας, όπως για παράδειγμα στην κατακόρυφη αύξηση των παραβάσεων του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, που απεικονίζεται στα σχετικά στατιστικά στοιχεία της Τροχαίας.

Ο προσδιορισμός των μέτρων, που χρειάζονται να ληφθούν άμεσα στα διάφορα επίπεδα της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας, για την αντιμετώπιση του φαινομένου, απαιτεί την συντονισμένη συνεργασία τεχνοκρατών από πολλούς τομείς εξειδίκευσης. Δεν χρειάζεται, όμως, κανενός είδους εξειδίκευση για να αντιληφθεί κανείς ότι, όσο η κατάσταση αυτής της παραβατι