Ένας χρόνος από το πραξικόπημα στην Τουρκία

Στις 15 Ιουλίου 2016, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, τανκς βγήκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης ενώ πολεμικά αεροπλάνα βομβάρδιζαν την Άγκυρα σε μια νύχτα βίας που άφησε 265 νεκρούς.

Η απόπειρα πραξικοπήματος από τις στρατιωτικές Αρχές απέτυχε εν τη γενέσει της αλλά μέσα σ’ έναν χρόνο από εκείνη τη βραδιά βοήθησε τον Τούρκο πρόεδρο να ισχυροποιήσει την εξουσία του και να … απαλλαγεί από τους πολιτικούς αντιπάλους του.

Στην Άγκυρα , το τουρκικό Κοινοβούλιο και το Προεδρικό Μέγαρο βομβαρδίστηκαν. Πυροβολισμοί ακούστηκαν κοντά σε μεγάλα αεροδρόμια στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη.

Οι αντιδράσεις στην απόπειρα ήταν σε μεγάλο βαθμό δυσμενείς τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης στην Τουρκία καταδίκασαν την απόπειρα. Διεθνείς ηγέτες -όπως από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάλεσαν τους επίδοξους πραξικοπηματίες να σεβαστούν τους θεσμούς στην Τουρκία και εκλεγμένους αξιωματούχους του.

Ο πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ δήλωσε, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης στις 16 Ιουλίου το 2016, ότι η κατάσταση ήταν πλέον «υπό πλήρη έλεγχο». Αποκάλεσε την απόπειρα για πραξικόπημα μια «μαύρη κηλίδα στην τουρκική δημοκρατία». Μαζικές συλλήψεις ακολούθησαν την απόπειρα πραξικοπήματος με 2.839 στρατιώτες να κρατούνται από την κυβέρνηση.

Μετά την καταστολή της απόπειρας, ο πρόεδρος Ερντογάν είχε δηλώσει πως επρόκειτο για προδοσία η οποία θα πληρωθεί πολύ ακριβά και πως με την βοήθεια του Θεού θα ξεκαθαριστούν οι ένοπλες δυνάμεις από τα στοιχεία αυτά. Έως τη 19η Ιουλίου, συνελήφθησαν ή αποτάχθηκαν 20.000 στρατιωτικοί, αστυνομικοί, και δικαστικοί υπάλληλοι από τις υπηρεσίες του κράτους, ενώ ο Ερντογάν άφησε το ενδεχόμενο ανοικτό για επαναφορά της θανατικής ποινής, παρά τις προειδοποιήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ΗΠΑ πως κάτι τέτοιο θα απομόνωνε την Τουρκία.

Η αντίδραση της κυβέρνησης συνεχίστηκε, απαγορεύοντας τη θρησκευτική τελετή στις κηδείες των πραξικοπηματιών, απαγορεύοντας την λειτουργία των τηλεοπτικών σταθμών που θεώρησε πως πρόσκεινται στους υπαίτιους του πραξικοπήματος, και παράλληλα απολύοντας και 15.000 υπαλλήλους του υπουργείου παιδείας, ανάμεσα τους και 1.577 πρυτάνεις πανεπιστημίων, και επιπλέον ακυρώνοντας τις άδειες 21.000 ιδιωτικών εκπαιδευτικών. Δύο εβδομάδες αργότερα, οι διώξεις επεκτάθηκαν και σε διαιτητές του ποδοσφαίρου.

Οι πρώτες αναφορές για τον Ερντογάν ανέφεραν πως βρισκόταν ασφαλής στην Μαρμαρίδα όπου βρισκόταν σε διακοπές. Το γραφείο προεδρίας εξέδωσε ανακοίνωση λέγοντας πως οι δυνάμεις πιστές στον Φετουλάχ Γκιουλέν και το Κίνημα Χιζμέτ ήταν οι υπαίτιοι της απόπειρας του πραξικοπήματος. Ο Φετουλάχ Γκιουλέν αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι βρίσκεται πίσω από την απόπειρα καταδικάζοντας την, ενώ αργότερα υποστήριξε πως η απόπειρα ήταν σκηνοθετημένη έτσι ώστε να ενισχυθεί η απολυταρχία του Ερντογάν στην Τουρκία καθώς πλέον είναι ελεύθερος να προβεί σε εκκαθαρίσεις αντιφρονούντων. Παρόμοιες θεωρίες αναδημοσιεύτηκαν και από ξένα περιοδικά και εφημερίδες

Ο ίδιος ο Ερντογάν εξέδωσε ανακοίνωση καλώντας τους Τούρκους να αψηφήσουν τις στρατιωτικές απαγορεύσεις και να βγουν στους δρόμους, με την ανακοίνωση του να γίνεται μέσω της εφαρμογής κινητού τηλεφώνου FaceTime και να αναμεταδίδεται από το CNN Türk, ενώ υπήρξαν και αναφορές πως έφυγε από τη χώρα με χρήση ιδιωτικού αεροπλάνου.

Αναφορές προερχόμενες από την Τουρκία, ανέφεραν ότι το πραξικόπημα απέτυχε, κάτι το οποίο επιβεβαιώθηκε λίγη ώρα αργότερα. Οι αναφορές αυτές ανέφεραν ότι οι πρωτεργάτες του πραξικοπήματος συνελήφθησαν, ενώ πριν από τις 3 η ώρα την νύχτα, ανακτήθηκε ο έλεγχος της κρατικής ραδιοτηλεόρασης της Τουρκίας από πλήθος ανθρώπων.

Λίγο μετά από τις 2 τα ξημερώματα, καταρρίφθηκε από Τούρκικο πολεμικό F-16, στρατιωτικό ελικόπτερο πάνω από τον εναέριο χώρο της Άγκυρας. Ταυτόχρονα σημειώθηκαν εκρήξεις έξω από το κτήριο του Τουρκικού κοινοβουλίου. Αμέσως ξεκίνησαν συλλήψεις από την αστυνομία, στρατιωτών που συμμετείχαν στο πραξικόπημα.

Οι ίδιες αναφορές αργότερα ανέφεραν ότι το αεροσκάφος που μετέφερε τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, από της οποίας το αεροδρόμια είχαν αποχωρήσει οι στρατιώτες των πραξικοπηματιών. Στις 3:20 τα ξημερώματα του Σαββάτου 16ης Ιουλίου, το αεροπλάνο του Ερντογάν προσγειώθηκε σε απομονωμένο χώρο του. Λίγα λεπτά αργότερα άρχισε να εκπέμπει κανονικά η κρατική ραδιοτηλεόραση.

Στις 3:41 επιβεβαιώθηκε από επίσημη ανακοίνωση η επιστροφή του Ερντογάν στην Τουρκία. Λίγα λεπτά πριν προηγήθηκε εισβολή στρατιωτών των πραξικοπηματιών εισέβαλαν στο κτήριο του CNN Türk και διέκοψαν την ζωντανή ροή του προγράμματος, όπου λίγο αργότερα οι πραξικοπηματίες συνελήφθησαν από την αστυνομία και η ροή του προγράμματος επανήλθε κανονικά.

Στα μέσα της 16ης Ιουλίου η κυβέρνηση φάνηκε να έχει ανακτήσει τον έλεγχο της χώρας και το πραξικόπημα να έχει αποτύχει, ωστόσο ο Ερντογάν παρέμεινε ακόμη στο αεροδρόμιο Ατατούρκ, όπου και διέταξε την δίωξη και σύλληψη πολλών χιλιάδων στρατιωτικών και δικαστικών υπαλλήλων, ύποπτων για συμμετοχή στο πραξικόπημα. Ωστόσο σε άλλη εξέλιξη της ίδιας χρονικής περιόδου, αναφέρθηκε πως πραξικοπηματίες του ναυτικού, συνέλαβαν τον αρχηγό του τουρκικού στόλου τον οποίο κρατούσαν όμηρο σε πολεμικό πλοίο, ωστόσο τελικά αποσαφηνίστηκε πως ο αρχηγός του στόλου συνελήφθη ως πραξικοπηματίας από τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Στις 11:51 προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Αλεξανδρούπολης ελικόπτερο της τουρκικής αστυνομίας, το οποίο μετέφερε 8 άτομα, επικαλούμενο μηχανική βλάβη. Οι επιβαίνοντες συνελήφθησαν για παράνομη είσοδο στη χώρα και ζήτησαν πολιτικό άσυλο. Ωστόσο, στην περίπτωση που εκδοθούν στην Τουρκία, μπορεί να μην δικαστούν δίκαια, ένας από τους λόγους που δεν θέλουν έκδοση.

Στοιχεία από τη Βικιπαίδεια