H Έξοδος του Μεσολογγίου και ο ρόλος της Λιμνοθάλασσας

Ήταν άνοιξη του 1826. Οι στίχοι του Διονυσίου Σολωμού υμνούν το ζωντάνεμα της φύσης, την αξία της ζωής και -για το λόγο αυτό- το μέγεθος της θυσίας των αποφασισμένων να μην υποταγούν Πολιορκημένων του Μεσολογγίου.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη· η μαύρη πέτρα ολόχρυση καί το ξερό χορτάρι. Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: «Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».

Είναι σημαντικό να τονισθεί ο ρόλος που διαδραμάτισε η Λιμνοθάλασσα στον αγώνα των ελεύθερων πολιορκημένων. Είναι μια ιστορική προσέγγιση, στην προσπάθεια να αναδειχθεί

η αξία του υδάτινου οικοσυστήματος κατά τη διάρκεια του ένδοξου αυτού αγώνα, αλλά και σε όλη την ιστορική πορεία του Μεσολογγίου.

Τα ρηχά νερά εμπόδιζαν τα τουρκικά πολεμικά σκάφη να προσεγγίσουν το Μεσολόγγι, τα νησάκια της Λιμνοθάλασσας διευκόλυναν την -μέσω του Αιτωλικού- τροφοδοσία, ενώ το πλούσιο λιμνοθαλάσσιο περιβάλλον εξασφάλιζε την τροφή.

Ο Κασομούλης αναφέρει πως το τελευταίο γεύμα των πολιορκημένων πριν από την έξοδο ήταν τριμμένα καβούρια με λίγο αλεύρι.

Οι Τούρκοι μπήκαν στο Μεσολόγγι, μόνον όταν εξουδετέρωσαν τις δυνάμεις που αντιστέκονταν στα γύρω νησάκια.
Στις 25 Φεβρουαρίου του 1826 ο Χουσείν Μπέης, γαμπρός του Ιμπραήμ, κατόρθωσε με δυνάμεις πεζικού και ναυτικού να καταλάβει το Βασιλάδι, το προπύργιο του Μεσολογγιού.

(Αγιος Σώστης Βασιλαδίου)

Αυτό αποτέλεσε ενθάρρυνση για τον Ιμπραήμ, που μετά από τρείς ημέρες κυρίευσε τον Ντολμά και τον Πόρο.

(Αιτωλικό: Μνημείο Ντολμά)

Μετά την κατάληψη του Αιτωλικού, η άφιξη του στόλου υπό τον Μιαούλη, ήταν η μοναδική προσμονή των Μεσολογγιτών.
Στις 25 Μαρτίου ο Κιουταχής επιχείρησε να καταλάβει την Κλείσοβα, που την υπερασπίζονταν μόνον 130 άνδρες υπό τον Παναγιώτη Σωτηρόπουλο από τα Κράβαρα.

Η άμεση βοήθεια δια θαλάσσης του Κίτσου Τζαβέλλα ήταν αρκετή, ώστε η περιοχή εκείνη της Λιμνοθάλασσας να γεμίσει με πάνω από 1,200 πτώματα Αιγυπτίων, τουρκικές σημαίες, παλάσκες, μεγάλες βάρκες με πυροβόλα και άλλα πολεμοφόδια. Από τις 16 Μαρτίου είχαν αρχίσει οι κάτοικοι να τρώνε αρμυρίκια, πικρά χόρτα και φύκια της Λιμνοθάλασσας.

Αρχές Απρίλη, οι οπλαρχηγοί πήραν τη μεγάλη απόφαση, μια απόφαση που έμελλε τελικά να υψώσει το Μεσολόγγι στην Παγκόσμια ιστορία των ιδανικών της ελευθερίας, της ανδρείας, του πολιτισμού και να ανεβάσει τους πολεμιστές της εξόδου στο Πάνθεον της ιστορίας.
Η απόφαση εξόδου ορίσθηκε για την νύκτα της 10ης Απρίλη προς την 11η, καθώς ξημέρωνε Κυριακή των Βαΐων. Τρία τα σώματα της εξόδου υπό τις διαταγές των Μακρή, Νότη Μπότσαρη, Ραζηκότσικα και Μήτρου Ντεληγιώργη.

«Επέσαμεν εις τα περιχαρακώματα» αναφέρει η επιστολή Nότη Μπότσαρη, Kίτσου Tζαβέλα, Φωτομαρα, Δ. Mακρή κ.ά. οπλαρχηγών, προς την κυβέρνηση, δύο μέρες μετά την Έξοδο.

Είναι συγκινητικά τα γραφόμενά τους, καθώς εξιστορούν πώς η ελπίδα της βοήθειας από τη Λιμνοθάλασσα χάθηκε και πώς ακριβώς προετοιμάσθηκε η ιστορική Έξοδος στις τρεις τα ξημερώματα.

Το γλυκοχάραμα της Κυριακής των Βαΐων βρίσκει το Μεσολόγγι στα χέρια των Τούρκων κατακτητών. Η πτώση του, όμως, δεν καταγράφηκε στην παγκόσμια ιστορία σαν ήττα, αλλά ως παγκόσμιο σύμβολο ψυχικής και ηθικής ανάτασης -όπως ακριβώς υμνείται στο λιτό, αλλά κλασσικό στίχο του Διονυσίου Σολωμού:

‘Τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι’

Το Μεσολόγγι έπεσε. Ο ανυποχώρητος, όμως, αγώνας και τελικά η θυσία για την ελευθερία και την εθνική αξιοπρέπεια εξακολουθούν, ακόμα και σήμερα σε πείσμα της έκπτωσης των αξιών, να συγκινούν, να διδάσκουν και να εμπνέουν ανθρώπους όλων των ηλικιών. Περισσότερο όμως στις ημέρες της σημερινής κρίσης, με αίσθημα υπερηφάνειας και λεβεντιάς θα πρέπει σε κάθε ευκαιρία να υπενθυμίζουμε στους Ευρωπαίους εταίρους μας, ότι η Ελλάδα αποτέλεσε διαχρονικά τον φάρο του πολιτισμού και δίδαξε τα μεγαλύτερα ανθρώπινα ιδανικά, αυτά της ελευθερίας, της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας. Είναι η ώρα που περίτρανα θα πρέπει να ακουσθεί η φωνή του Μακρυγιάννη, που απευθυνόμενος σε Γάλλο ιστορικό συνομιλητή του λέγει: «και να καταστρέψεις την Αρετή αυτή δεν σώνεται, Ακούς»;

Η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το σύγχρονο Μεσολόγγι είναι καταγραμμένο σαν η «Ιερά Πόλις» των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» και, ταυτόχρονα, αποτελεί την ιστορική πόλη στην καρδιά ενός διεθνούς σημασίας υδάτινου οικοσυστήματος, αυτού της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού. Η προστασία και ανάδειξη του φυσικού οικοσυστήματος αποτελεί εθνική υπόθεση ταυτόχρονα χρέος τιμής έναντι της ιστορικής μνήμης και μέγιστη υποχρέωση έναντι των σημερινών κατοίκων και κυρίως των μελλοντικών γενεών της πατρίδας μας.

*Ο Γιάννης Καλαβρουζιώτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου