Χημικός ευνουχισμός: Πώς γίνεται και τι προκαλεί – Ο Αλαν Τούρινγκ και οι ενστάσεις

Οι αλλεπάλληλες περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης, έχουν ανοίξει την συζήτηση για να εφαρμοστεί δικαστικά και στην Ελλάδα ο χημικός ευνουχισμός, ζήτημα επί του οποίου τοποθετήθηκε ο υπουργός Εσωτερικών Μάκης Βορίδης, εκ νέου σήμερα, στον Realfm 97,8 και στην εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου διευκρινίζοντας ότι ο «χημικός ευνουχισμός ως ποινή δεν μπορεί να σταθεί, γιατί θα θεωρηθεί κατά πάσα πιθανότητα ως απάνθρωπη μεταχείριση».

«Όμως ο χημικός ευνουχισμός ως ιατρική πράξη, που τελείται

συναινετικά και συνεκτιμάται προκειμένου να υπάρχει κάποια ευεργετική μεταχείριση ως προς την έκτιση της ποινής του δράστη, αυτό είναι διαφορετικό γιατί εκεί μεσολαβεί η συναίνεση και εγώ έχω μιλήσει για το δεύτερο», συμπλήρωσε.

Η βασική ιδέα είναι να χορηγηθούν φάρμακα για να μειωθούν οι ανδρογόνες ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη. Ορισμένοι νευρολόγοι θεωρούν όμως ότι να μεν η τεστοστερόνη παίζει ρόλο στη σεξουαλική διέγερση, ωστόσο η μείωση της σεξουαλικής ορμής πιθανότατα δεν θα μειώσει την ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά.  Φαρμακευτικός ευνουχισμός (όπως είναι ο σωστός επιστημονικός όρος) έχει καταγραφεί από το 1944, αλλά ειδικά στη δεκαετία του ’50, εφαρμόστηκε συστηματική στη Βρετανία, στο πλαίσιο «θεραπείας» για τους ομοφυλόφιλους, καθώς η ομοφυλοφιλία ήταν ποινικό αδίκημα από το 1885. Το 1944, χρησιμοποιήθηκε η διαιθυλστιλβεστρόλη με σκοπό τη μείωση της τεστοστερόνης των ανδρών.

Ο Άλαν Τούρινγκ

Η πιο γνωστή, αν και ξεχασμένη πια, περίπτωση χημικού ευνουχισμού είναι του Άλαν Τούρινγκ. Ο άνθρωπος που θεωρείται ο πατέρας της επιστήμης των υπολογιστών και που ήταν επικεφαλής της ομάδας που έσπασε τον κώδικα των Ναζί για το «Ainigma» ήταν ομοφυλόφιλος. Το 1952, συνελήφθη κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία, συμμετοχή σε ομοφυλοφιλικές πράξεις και προσβολή της δημοσίας αιδούς. Δήλωσε ένοχος και δέχτηκε χημικό ευνουχισμό, για να βγει από τη φυλακή. Εκείνη την εποχή στη Βρετανία ο ομοφυλοφιλικός προσανατολισμός θεωρείτο (εκτός από ποινικό αδίκημα) ψυχική ασθένεια που μπορούσε να αντιμετωπιστεί με χημικό ευνουχισμό.

Ωστόσο, ο Τούρινγκ παρουσίασε παρενέργειες όπως γυναικομαστία και φούσκωμα της σωματικής διάπλασης. Πέθανε δύο χρόνια αργότερα. Η ανάκριση κατέληξε ότι ήταν αυτοκτονία. Όμως το 2009, ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν ζήτησε δημόσια συγγνώμη για την “αποτρόπαια” μεταχείριση του Τούρινγκ, μετά από διαδικτυακό αίτημα που συγκέντρωσε 30.000 υπογραφές και διεθνή αναγνώριση.

Τα προβλήματα

Ο χημικός ευνουχισμός λοιπόν, δεν είναι καθόλου απλή περίπτωση. Η κανονική του ονομασία είναι φαρμακευτικός ευνουχισμός. Χρησιμοποιούνται πολλά φάρμακα, ακόμα και συνδυασμός τους ή και συνδυασμός με ψυχοθεραπεία. Πάντα με τον όρο ότι ο καταδικασμένος παραβάτης δέχεται να υποστεί όλα αυτά.

Ο αντιψυχωσικός παράγοντας βενπεριδόλη χρησιμοποιήθηκε μερικές φορές για να μειώσει τις σεξουαλικές ορμές σε άτομα που παρουσίαζαν ακατάλληλη σεξουαλική συμπεριφορά, τα παλαιότερα χρόνια. Επίσης στο παρελθόν χορηγήθηκε με ένεση depot, αν και η βενπεριδόλη δεν επηρεάζει την τεστοστερόνη και επομένως δεν είναι παράγοντας ευνουχισμού. Ο ευνουχισμός με φάρμακα βασίζεται στο ότι οι φαρμακευτικές ουσίες θα μειώσουν την επιθυμία. Ο χημικός ευνουχισμός θεωρείται συχνά ως ευκολότερη εναλλακτική λύση έναντι της ισόβιας κάθειρξης ή της θανατικής ποινής. Οι κατάδικοι θα μπορούν να ζήσουν ελεύθεροι αν τον δεχτούν.

Είναι ξεκάθαρο ότι δεν πρόκειται για μόνιμο μέτρο. Αν σταματήσει η χρήση φαρμάκων η επιθυμία επανέρχεται. Δεδομένου λοιπόν ότι δεν έχει αποδειχθεί βάσει ερευνών η αποτελεσματικότητά του, ως μέτρο, ο χημικός ευνουχισμός εξακολουθεί να έχει οπαδούς και αντιπάλους, καθώς οι ενστάσεις αφορούν όχι μόνον τις παράπλευρες ιατρικές επιπτώσεις, αλλά και την βιοηθική.

Ο χειρουργικός ευνουχισμός

Ο χειρουργικός ευνουχισμός είναι μη αναστρέψιμος και γίνεται με αφαίρεση του ορχικού ιστού, αλλά όχι των όρχεων, όπως ευρέως έχει διαδοθεί. Ιατρικά, είναι απόλυτα αποτελεσματικός, εφόσον το 90-95% των ανδρογόνων παράγονται στους όρχεις και χωρίς τις απαραίτητες ορμόνες από τον ορχικό ιστό ο άνδρας χάνει αυτόματα τη σεξουαλική του επιθυμία.
Στον φαρμακευτικό ευνουχισμό χορηγούνται φάρμακα ορμονοθεραπείας για την καταστολή ανδρογόνων, κυρίως της τεστοστερόνης και της διυδροτεστοστερόνης. Η χορήγηση γίνεται κυρίως με ένεση. Η δοσολογία αποφασίζεται βάσει του πώς κινείται η παραγωγή ανδρογόνων στο άτομο. Μόλις σταματήσει η φαρμακευτική αγωγή, οι ορμόνες επανέρχονται, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω.
Η χορήγηση τέτοιων φαρμάκων γίνεται και στη χώρα μας, αλλά όχι για δικαστικούς λόγους. Τα φάρμακα του χημικού ευνουχισμού είναι πολύ αποτελεσματικά στην θεραπεία του καρκίνου του προστάτη. Ένα τέτοιο είναι το Lupron, για παράδειγμα.

Οι ενστάσεις

Σε έρευνα στη Νότια Κορέα αποδείχθηκε ότι πράγματι με τον χημικό ευνουχισμό μειώνεται «η συχνότητα και η ένταση των σεξουαλικών σκέψεων», όπως και η «συχνότητα της αυτοϊκανοποίησης». Ωστόσο, δεν ξεκαθαρίστηκε κατά πόσον η μέθοδος αποτρέπει στο μέλλον την υποτροπή σε σεξουαλικά εγκλήματα. Πολύ περισσότερο καθώς σεξουαλική κακοποίηση δεν αφορά μόνο καθαυτή την σεξουαλική πράξη.
Πριν από μερικά χρόνια, στην Κύπρο, η Επιτροπή Βιοηθικής είχε αποφανθεί ότι «ο φαρμακευτικός ευνουχισμός επισύρει σοβαρά βιοηθικά ζητήματα ως προς την αποτελεσματικότητά του, τις βραχυπρόθεσμες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία του ατόμου, την παραβίαση της ακεραιότητας και αξιοπρέπειας του ατόμου του πυρήνα δηλαδή των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Ο καθηγητής νομικής John Stinneford έχει υποστηρίξει ότι ο χημικός ευνουχισμός είναι μια σκληρή και ασυνήθιστη τιμωρία, επειδή ασκεί έλεγχο στο μυαλό των σεξουαλικών παραβατών για να τους καταστήσει ανίκανους για σεξουαλική επιθυμία και τους υποβάλλει σε εσωματικές αλλαγές που προκαλούνται από τις ορμόνες που χρησιμοποιούνται.

Τι γίνεται στο Εξωτερικό

Η Νότια Κορέα ήταν από τις πρώτες χώρες που θέσπισαν νόμο που επιτρέπει τη χρήση του χημικού ευνουχισμού σε ανθρώπους που έχουν καταδικαστεί για παιδεραστία.
Στις ΗΠΑ, η Καλιφόρνια υιοθέτησε ένα παρόμοιο μέτρο το 1996 και ακολούθησαν πολλές άλλες Πολιτείες, όπως η Φλόριντα, η Τζόρτζια και η Λουιζιάνα. Στο Τέξας, προτείνουν στους κρατούμενους ακόμη και τον χειρουργικό ευνουχισμό. Στη Ρωσία υπάρχει ποινή χημικού ευνουχισμού για βιαστές κοριτσιών κάτω των 14 ετών.
Στην Ευρώπη, χώρες όπως το Βέλγιο, η Πολωνία και η Τσεχία, η Μολδαβία, η Εσθονία,  η Ουκρανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Βόρεια Μακεδονία, και η Τουρκία  έχουν θεσμοθετήσει την εφαρμογή του χημικού ευνουχισμού. Στη Γερμανία, η πρακτική του χημικού ευνουχισμού ακολουθείται σε εθελοντική βάση, με αντάλλαγμα την μείωση των ποινών των καταδικασθέντων και τη βελτίωση των συνθηκών κράτησής τους.
Στην Αγγλία το 2012 εκατό βρετανοί παιδόφιλοι σε φυλακή του Νότιγχαμ, συναίνεσαν ώστε να υποβληθούν σε χημικό ευνουχισμό στο πλαίσιο προγράμματος για τη μείωση των πιθανοτήτων διάπραξης νέων σεξουαλικών εγκλημάτων. Στην Ευρώπη χρησιμοποιείται συνήθως η  οξική κυπροτερόνη  για χημικό ευνουχισμό, η οποία μοιάζει με το φάρμακο MPA που χρησιμοποιείται στην Αμερική.