Το STRATFOR στον ΕΤτΚ: ΗΠΑ-ναρκωτικά: Επιστρέφουν οι θαλάσσιες οδοί μεταφοράς

Εδώ και δεκαετίες, η κοκαΐνη περνάει στις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω της Κεντρικής Αμερικής. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, ολοένα και μεγαλύτερη ποσότητα κοκαΐνης από την Κολομβία και τη Βενεζουέλα εισέρχεται στις Ηνωμένες Πολιτείες με πτήσεις μέσω Ονδούρας. Η μεταβολή αυτή οφείλεται κυρίως στην αναποτελεσματικότητα της εφαρμογής των νόμων στην Ονδούρα και στο γεγονός ότι είναι χαμηλός ο κίνδυνος εντοπισμού συγκριτικά με τα δρομολόγια της Καραϊβικής γύρω από τη Δομινικανή Δημοκρατία και το Πουέρτο Ρίκο, όπου οι Ηνωμένες κάνουν μεγάλες περιπολίες. Παραδοσιακά, το μεγαλύτερος μέρος της κοκαΐνης εισέρχεται στην Κεντρική Αμερική, με πλωτά μέσα, όπως ταχύπλοα σκάφη, εμπορικά πλοία ή κοντέινερ. Ωστόσο, η χρήση των αεροσκαφών για τη μεταφορά κοκαΐνης φάνηκε να αυξήθηκε σημαντικά το 2009, όταν αμερικανική ειδική ομάδα εντόπισε 54 ύποπτες πτήσεις για ναρκωτικά στην Ονδούρα - όταν το 2008 ήταν 31. Τα περισσότερα από αυτά τα αεροσκάφη αναχώρησαν από απομακρυσμένες περιοχές στην Ανατολική Κολομβία και τη Νοτιοδυτική Βενεζουέλα.

Ο στενός ισθμός στην περιοχή αποτελεί φυσικό εμπόδιο για τη διακίνηση της κοκαΐνης, ενώ η άνοδος στο εναέριο και το θαλάσσιο λαθρεμπόριο προσείλκυσε την προσοχή των αμερικανικών αρχών. Τον Απρίλιο του 2012, οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν ένα επιθετικό πρόγραμμα παρακολούθησης, με την ονομασία Επιχείρηση Anvil, σε συνεργασία με την Αστυνομία της Κεντρικής Αμερικής και των στρατιωτικών δυνάμεων. Η πρωτοβουλία, που είχε στο στόχαστρο τις εναέριες και θαλάσσιες δραστηριότητες, φαίνεται να ευθύνεται για τη μείωση των πτήσεων διακίνησης ναρκωτικών.

Ωστόσο, αρκετές μετρήσεις δείχνουν ότι η επιτυχία αυτή δεν μεταφράζεται σε μείωση της ροής της κοκαΐνης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα Ηνωμένα Εθνη και η αμερικανική Υπηρεσία Εθνικής Πολιτικής Ελέγχου των Ναρκωτικών δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια η ζήτηση στις ΗΠΑ για το συγκεκριμένο ναρκωτικό είτε παρέμεινε σταθερή είτε μειώθηκε ελάχιστα. Στο μεταξύ, οι μετρήσεις για τη διαθεσιμότητα της κοκαΐνης στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν υποδηλώνουν ότι υπάρχει έλλειψη. Αν (η διαθεσιμότητα της κοκαΐνης) μειωνόταν σε σχέση με τη ζήτηση, αντίστοιχα θα μειωνόταν σημαντικά και η καθαρότητα και οι τιμές λιανικής θα αυξάνονταν απότομα. Αμερικανικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι η καθαρότητα της κοκαΐνης που διακινήθηκε χύμα έπεσε στο 70%, όταν το 2007 ήταν περίπου στο 80% -δεν αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική πτώση, ώστε να δείξει ότι υπάρχει πρόβλημα εφοδιασμού-, την ώρα που οι τιμές λιανικής έχουν ελαφρώς αυξηθεί. Ομοίως, δεν υπήρξαν σαφείς ενδείξεις ότι έχει μειωθεί η καλλιέργεια κόκας ή η παραγωγή της κοκαΐνης στη Νότιο Αμερική.

Αυτοί που διακινούν την κοκαΐνη πιθανόν δεν θα εγκαταλείπουν τη διαδρομή της Κεντρικής Αμερικής, δεδομένου ότι η περιοχή είναι πολύ σημαντική για τις μεξικανικές οργανώσεις διακίνησης ναρκωτικών και των δικτύων των λαθρεμπόρων τους στον Βορρά. Αυτές οι ομάδες άρχισαν σε μεγάλο βαθμό να χρησιμοποιούν τη διαδρομή μέσω Κεντρικής Αμερικής στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν οι προσπάθειες για την εναέρια απαγόρευση και εποπτεία των περιοχών της Καραϊβικής κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες παρεμπόδισαν το μεγάλης κλίμακας λαθρεμπόριο. Η εξάρτηση των μεξικανικών καρτέλ από τη συγκεκριμένη διαδρομή (της Κεντρικής Αμερικής) αυξήθηκε μετά το 2006. Εκείνη τη χρονιά, η αυξημένη πίεση της κυβέρνησης του Μεξικού έκανε πιο δύσκολη την απευθείας μεταφορά της νοτιοαμερικανικής κοκαΐνης στο Μεξικό. Σύμφωνα με την εκτίμηση της αμερικανικής κυβέρνησης, μέχρι το 2013, περίπου το 80% του συνόλου της κοκαΐνης που εισέρχεται στις Ηνωμένες Πολιτείες διέρχεται μέσω Κεντρικής Αμερικής.

Η στροφή προς τη θαλάσσια μεταφορά στην Κεντρική Αμερική δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Πριν από επτά χρόνια, στη Δομινικανή Δημοκρατία υπήρξε μια απότομη άνοδος στις πτήσεις με λαθρεμπόριο κοκαΐνης, παρόμοια με εκείνες που παρατηρήθηκαν πρόσφατα στην Ονδούρα. Ο αριθμός των ύποπτων πτήσεων που εντοπίστηκαν από την ειδική αμερικανική υπηρεσία σημείωσε αύξηση από 17 το 2004 σε 119 το 2007. Το 2010, εντοπίστηκαν μόνο 13 τέτοιες πτήσεις, ενώ φαίνεται ότι αυξήθηκαν οι εναέριες μεταφορές μέσω Ονδούρας. Ωστόσο, παρά τη μείωση των πτήσεων (για τη μεταφορά ναρκωτικών) μέσω της Δομινικανής Δημοκρατίας, το λαθρεμπόριο ναρκωτικών στο νησί μέσω πλωτών μέσων συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Τα τελευταία αρκετά χρόνια, οι περισσότερες περιπτώσεις εντοπισμού και κατάσχεσης κοκαΐνης στη χώρα έγιναν στη θάλασσα.

Η εξάρτηση από τo θαλάσσιο λαθρεμπόριο προκύπτει και από αλλού. Πρόσφατες κατασχέσεις δείχνουν ότι, λόγω της μείωσης των εναέριων μεταφορών, μεγαλύτερη ποσότητα κοκαΐνης διέρχεται από τα λιμάνια της Κολομβίας, της Βενεζουέλας και του Εκουαδόρ. Στις 4 Μαρτίου, οι κολομβιανές αρχές εντόπισαν 770 κιλά κοκαΐνης σε ένα σκάφος με προορισμό την Κεντρική Αμερική. Στις 5 Φεβρουαρίου η Αστυνομία της Κολομβίας ανακάλυψε 1.900 κιλά κοκαΐνης που κατευθύνονταν στη Γουατεμάλα, σε κοντέινερ στο λιμάνι της Barranquilla. Στις 30 Ιανουαρίου, κατασχέθηκαν από τις Αρχές της Ονδούρας 2.000 κιλά κοκαΐνης σε ένα δοχείο που προερχόταν από το λιμάνι της πόλης Buenaventura της Κολομβίας. Από τα μέσα του 2012, οι Urabenos, μία από τις μεγαλύτερες κολομβιανές εγκληματικές ομάδες βρίσκεται σε σύγκρουση με την εγκληματική ομάδα La Empresa μέσα και γύρω από την Buenaventura. Αυτό που διακυβεύεται σε αυτήν τη σύγκρουση είναι η δυνατότητα εξαγωγής κοκαΐνης μέσω του συγκεκριμένου λιμανιού. Αντίστοιχες συγκρούσεις -αν και σε μικρότερη ένταση- υπάρχουν μεταξύ άλλων εγκληματικών οργανώσεων για τον έλεγχο των προσοδοφόρων λιμανιών της πόλης Barranquilla και της Cartagena.

Οι αλλαγές στον τρόπο διακίνησης της κοκαΐνης δεν είναι ποτέ μόνιμες. Οι λαθρέμποροι συχνά αλλάζουν διαδρομές και μεθόδους, ανάλογα με τις μεταβολές που γίνονται στις προσπάθειες εντοπισμού τους. Η πρόσφατη μείωση των πτήσεων με ναρκωτικά θα συνεχιστεί μόνο εφόσον οι εγκληματικές οργανώσεις αντιληφθούν τον κίνδυνο που απειλεί τη δυνατότητά τους για την εναέρια μεταφορά κοκαΐνης. Αν μειωθεί η δραστηριότητα της αμερικανικής υπηρεσίας καταπολέμησης των ναρκωτικών στην Κεντρική Αμερική, οι λαθρέμποροι εύκολα θα συνεχίσουν τις πτήσεις με ναρκωτικά. Η αυξομείωση των προσπαθειών για την καταπολέμηση των ναρκωτικών καθορίζεται κυρίως από το αν υπάρχει διαθέσιμο αμερικανικό προσωπικό στην περιοχή, όπως είναι αυτό της Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών, που δεν έχει μόνιμη βάση στην περιοχή. Δεδομένου ότι οι τοπικές δυνάμεις δεν είναι σε θέση να αντικαταστήσουν τις αμερικανικές, όταν χαλαρώνει η προσοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, οι πτήσεις με ναρκωτικά είναι δυνατόν να αυξηθούν και πάλι τα επόμενα χρόνια.