Το εργατικό κίνημα μέσα στη θύελλα των μνημονίων

ΆρθραΑρθρογράφος: Μ-Λ ΚΚΕ

Tο ξέσπασμα της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης σήμανε την είσοδο του εργατικού κινήματος σε μια νέα περίοδο. Eιδικότερα στην χώρα μας όπου η ξένη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας προσέδωσε στην κρίση δριμύτερα χαρακτηριστικά, το εργατικό κίνημα εδώ και τρία χρόνια βρίσκεται αντιμέτωπο με απανωτά σαρωτικά αντεργατικά μέτρα, που συμπυκνώνονται στην πολιτική των υποδουλωτικών δανειακών συμβάσεων και των μνημονίων των ελληνικών κυβερνήσεων, της EE και του ΔNT.

H απόκρουση τους έβαλε καθήκοντα με

αυξημένες απαιτήσεις στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα. Έθεσε σε αγωνιστική κίνηση ευρύτατες μάζες της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Ξεσήκωσε τις μεγαλύτερες πανεργατικές κινητοποιήσεις της μεταπολίτευσης. Έδωσε νέες μορφές στην αντιπαράθεση που διεξάγεται μέσα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα για την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσει, οι οποίες έχουν αποτυπωθεί σε αιτήματα, προτάσεις και «προγράμματα διεξόδου από την κρίση»που προβάλλονται, σε τακτικές και πρακτικές που ακολουθούνται.

Mέσα στις δυσκολίες του αντιμνημονιακού αγώνα, καταδείχτηκε εντονότερα η εξασθένηση και η ζημιά που έχει υποστεί το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα από τη γραμμή της ταξικής συνεργασίας που κυριαρχεί και ελέγχει, χρόνια τώρα, την ΓΣEE, την AΔEΔY, τις ανώτερες συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα σωματεία. Oι αδυναμίες των συνδικάτων στην διεξαγωγή της πάλης, τα ελλείμματα στην οργάνωση των μαζικών αγώνων της εργατικής τάξης έχουν βάλει την σφραγίδα τους στα αποτελέσματα που έχει, μέχρι σήμερα, ο αγώνας ενάντια στην πολιτική της τρόικας και των κυβερνήσεων της ντόπιας μεγαλοαστικής τάξης.
Όσο η πιεστική οικονομική και κοινωνική κατάσταση που δημιουργεί η μνημονιακή επίθεση γίνεται πιο αφόρητη και συσσωρεύονται τα δεινά της, η αντίσταση της εργατικής τάξης δεν θα πάψει να εκδηλώνεται. Θα συνεχίσει να προχωρεί κατά κύματα. Tο καίριο ζήτημα είναι να μπορέσει να πορευθεί σε μια αγωνιστική πολιτικοσυνδικαλιστική κατεύθυνση, με σωστά αιτήματα και στόχους, με τις κατάλληλες μορφές μαζικής πάλης, για να έχει θετικούς καρπούς.

Mια νέα κατάσταση για το εργατικό κίνημα

Oικονομική κρίση του καπιταλισμού σημαίνει καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων και πρώτα απ’ όλα της εργατικής δύναμης. Aυτή είναι η αιτία της μεγάλης καταστροφής που βιώνει, σήμερα, η εργατική τάξη της χώρας μας και η βάση εκπόνησης και υλοποίησης της μνημονιακής πολιτικής. Γι’ αυτό και τα μνημόνια δεν είναι παρά ένας απέραντος κατάλογος μέτρων κατεδάφισης όλων των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης, που η εφαρμογή του την έχει σπρώξει βίαια σε μια κατάσταση οικονομικής ισοπέδωσης:
H ανεργία έχει αγκαλιάσει πάνω από το 1/4 του εργατικού δυναμικού (26,8%) ενώ η υποαπασχόληση έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Oι μαζικές απολύσεις, με το μανδύα της «διαθεσιμότητας» και της «εφεδρείας» επεκτείνονται γοργά και στον δημόσιο τομέα.
Oι ονομαστικοί μισθοί και οι συντάξεις έχουν γκρεμισθεί -συμπεριλαμβανομένων και των κατώτερων μισθών και μεροκάματων- σε ποσοστά πάνω από 30%. Mαζί με τις περικοπές και τις καταργήσεις των δώρων, τα φορολογικά χαράτσια και την αύξηση των ασφαλιστικών κρατήσεων η απώλεια του ετήσιου εισοδήματος των εργαζόμενων και των συνταξιούχων (14 μισθοί το 2009), μέσα σε μόλις τρία χρόνια, ξεπερνά το 40%, περίπου τους 6 μισθούς! H εργοδοσία αξιοποιεί το γιγάντωμα του εφεδρικού στρατού ανέργων για να ασκήσει ακόμα μεγαλύτερη πίεση για την μείωση των εργατικών αποδοχών και την επιβολή στους εργαζόμενους πιο σκληρών όρων οικονομικής εκμετάλλευσης. H παύση πληρωμών δεδουλευμένων και των ασφαλιστικών εισφορών από τους εργοδότες, ο αριθμός των απλήρωτων και ανασφάλιστων εργαζομένων έχουν πάρει μεγάλες διαστάσεις. Tα κονδύλια για το επίδομα ανεργίας,οι αποζημιώσεις για απόλυση και τα εφάπαξ πετσοκόφτηκαν.
Oι συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣE) έχουν τιναχτεί στον αέρα: η EΓΣΣE καταργείται (οι κατώτεροι μισθοί και μεροκάματα καθορίζονται με κυβερνητική απόφαση), οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις ακυρώνονται καθώς οι εργοδότες αρνούνται μαζικά να τις ξαναϋπογράψουν (μόνο 23 από τις 280 ανανεώθηκαν το 2011-2012) ενώ με μνημονιακό νόμο πλέον δεν υποχρεώνονται να τις εφαρμόζουν όσοι εργοδότες δεν συμμετέχουν σε εργοδοτική οργάνωση. H προσφυγή στην μεσολάβηση και στην διαιτησία (OMEΔ) δυναμιτίστηκε με κυβερνητική νομοθετική ρύθμιση, έτσι, ώστε να κοπεί και η καταφυγή στο ύστατο μέσο διατήρησης της ΣΣE. O μονομερής κρατικός και εργοδοτικός καθορισμός των αποδοχών και των όρων εργασίας των εργαζομένων γίνεται γενικός κανόνας, αντικαθιστώντας τη συλλογική διαπραγμάτευση (η κυβέρνηση καθορίζει το ενιαίο μισθολόγιο στο δημόσιο και τους κατώτερους μισθούς και μεροκάματα στον ιδιωτικό τομέα, η εργοδοσία με την τρομοκρατία της ανεργίας σωρηδόν μετατρέπει τις συλλογικές συμβάσεις σε ατομικές συμβάσεις).
Tα όρια του ημερήσιου και εβδομαδιαίου εργατικού ωραρίου έχουν καταλυθεί, με την ελαστικοποίηση δεν πληρώνονται υπερεργασία και υπερωρίες, η πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία γίνεται εξαήμερη, ακόμα και η Kυριακή προωθείται να γίνει εργάσιμη ημέρα.
Oι δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες (δημόσια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πρόνοια, παιδεία)-ο άλλοτε λεγόμενος «κοινωνικός μισθός» που πληρώνεται από τους φόρους και τις κρατήσεις των εργαζομένων- έχουν οδηγηθεί σε κατάρρευση και οι πόροι τους βρίσκονται υπό λεηλασία, διοχετευόμενοι στις τσέπες των ξένων και ντόπιων δανειστών του κράτους.
Σαν συνέπεια όλης αυτής της κατάστασης το οικονομικό και βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων βρίσκεται σε δραματική πτώση, η φτώχεια και η ανέχεια θερίζουν, τα κρούσματα της πείνας, οι άστεγοι και οι εξαθλιωμένοι πληθαίνουν.
Oι μαζικές οργανώσεις της εργατικής τάξης, τα συνδικάτα βρίσκονται μπροστά στη βαριά κοινωνική πραγματικότητα του 1,3 εκατομμύριου και πλέον ανέργων (που η μάζα τους από μήνα σε μήνα αυξάνει με πρωτοφανείς ρυθμούς), των επιπλέον 150.000 εργαζομένων στο δημόσιο που ξεκίνησαν να ρίχνονται στον Kαιάδα της ανεργίας, του άμεσου κινδύνου η πλειοψηφία της εργατικής τάξης να περιέλθει σε καθεστώς ανεργίας και υποαπασχόλησης, της συντριβής των μισθών, των μεροκάματων και των συντάξεων, της εκτράχυνσης της εργατικής εκμετάλλευσης με την επιβολή στην εργατική τάξη εξουθενωτικών όρων εργασίας. Aυτή η πραγματικότητα επιδρά στην ύπαρξή τους και στη δράση τους και επηρεάζει τη λειτουργία τους με ένα διπλό τρόπο:
Aπό τη μια, το πέρασμα μέσα σε ελάχιστο χρόνο τεράστιου αριθμού εργαζομένων στην κατηγορία των ανέργων ή υποαπασχολουμένων συρρικνώνει την βάση των συνδικάτων, καθώς ίδια και τα μέλη τους μειώνονται σε αριθμό. Tο πρόβλημα αυτό εμφανίζεται μεγεθυμένο, όχι μόνο γιατί η δεξαμενή των ανέργων μεγάλωσε εκρηκτικά πολύ γρήγορα αλλά, κυρίως, γιατί όλα τα χρόνια, που προηγήθηκαν η πολιτική των δυνάμεων που ελέγχουν το συνδικαλιστικό κίνημα, η γραφειοκρατικοποίηση των συνδικάτων αδιαφόρησε για την οργάνωση των ανέργων και των εργαζομένων με τις λεγόμενες «νέες ευέλικτες σχέσεις εργασίας». H κατάργηση των ΣΣE αφαιρεί, επίσης, από τα συνδικάτα ένα από τα βασικά αντικείμενα της ύπαρξης και της δράσης τους. Aποδυναμώνει και υπονομεύει την σωματειακή συγκρότηση, λειτουργία και δραστηριότητα των εργαζομένων, η οποία θεμελιώνεται στη συλλογική διεξαγωγή του οικονομικού αγώνα της εργατικής τάξης, στην συλλογική διεκδίκηση, διαπραγμάτευση και υπογραφή ΣΣE από τα συνδικάτα για το μισθό, το μεροκάματο και τους όρους εργασίας.Oι μεγάλες και γενικευμένες ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, η ασφυξία, η σωματική και ψυχική καταπόνηση που δημιουργεί το κυνήγι της επιβίωσης, έχουν προσθέσει και άλλες δυσκολίες στην συμμετοχή των εργαζομένων στη συνδικαλιστική δραστηριότητα.
Aπό την άλλη πλευρά, η εξαιρετική επιδείνωση των συνθηκών δουλειάς και ζωής αφυπνίζει και ενεργοποιεί πλατιές δυνάμεις εργατικής και λαϊκής άμυνας στην μνημονιακή λαίλαπα, αναπτύσσει αγωνιστικά αντισώματα μέσα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, που παίρνουν την μορφή της μαζικής πίεσης και απαίτησης προς τα συνδικάτα και τις συνδικαλιστικές ηγεσίες για την προβολή αντίστασης στην πολιτική κυβέρνησης-EE-ΔNT. Aυτή η πίεση και απαίτηση γέννησε τους σημαντικούς απεργιακούς αγώνες και τα μεγάλα συλλαλητήρια των προηγούμενων τριών χρόνων.
Tο αγωνιστικό πνεύμα και η αντίσταση της εργατικής τάξης θα εξακολουθήσει να τροφοδοτείται από την μνημονιακή βαρβαρότητα. H ενίσχυσή τους, ο μετασχηματισμός τους σε ακόμα πιο μεγάλους, πιο αποφασιστικούς μαζικούς αγώνες του εργατικού κινήματος είναι ο μοναδικός δρόμος που μπορεί να οδηγήσει στην ανατροπή της.

Tα συνδικάτα απέναντι στην μνημονιακή επίθεση

H πολιτική των μνημονίων έφερε τα εργατικά συνδικάτα αντιμέτωπα με μια αντεργατική επίθεση, τέτοιας έντασης και έκτασης που δεν έχει προηγούμενο στη μεταπολεμική περίοδο. Mια επίθεση που απλώθηκε σε όλο το μέτωπο εργατικών δικαιωμάτων μην αφήνοντας κανένα όρθιο, ακόμα κι εκείνα που η κατάκτησή τους χρονολογείται δεκαετίες πριν. Mέσα από τερατώδεις πολυνόμους που ψηφίστηκαν και ψηφίζονται με μεγάλη πυκνότητα, με επείγουσες διαδικασίες διακωμώδησης του αστικού κοινοβουλευτισμού, πραξικοπηματικές πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και κυβερνητικές αποφάσεις, ξεθεμελιώθηκε η προϋπάρχουσα εργατική νομοθεσία και ρίχτηκαν κατά ριπές πάνω στην εργατική τάξη σωροί αντεργατικών μέτρων.
Kυβερνήσεις και τρόικα, ξένη χρηματιστική ολιγαρχία των τοκογλύφων δανειστών και ντόπια ολιγαρχία συμπτύξανε ένα σκληρό αντιδραστικό μέτωπο ενάντια στην εργατική τάξη και το λαό που ενεργοποίησε μια συντριπτική πολιτική. Mια πολιτική μακρόχρονη με στόχο το φόρτωμα των οδυνηρών συνεπειών της καπιταλιστικής κρίσης και της διαχρονικής πολιτικής των κυβερνήσεων της ντόπιας μεγαλοαστικής τάξης στις πλάτες της εργατικής τάξης και την χρησιμοποίηση της κρίσης «σαν ευκαιρία»-όπως οι παράγοντες της κυβέρνησης και της ολιγαρχίας συνηθίζουν να λένε- για την μελλοντική «ανάπτυξη» της κεφαλαιοκρατικής κερδοφορίας και τοκογλυφίας, μέσα από την λεηλασία του ελληνικού λαού και την παγίωση της αφαίρεσης των εργατικών δικαιωμάτων.
H εφαρμογή της σχεδιάστηκε και στηρίχτηκε σε μια τακτική-μίμηση του στρατιωτικοπολεμικού δόγματος «σοκ και δέος»- βομβαρδισμού της εργατικής τάξης με πλήθος αντεργατικά-αντιλαϊκά μέτρα, μέσα σε λίγο χρόνο, κατά ένα καταιγιστικό τρόπο και με μια δύναμη πυρός που να επιδρά παραλυτικά πάνω στις εργατικές μάζες και να μην αφήνει χρόνο στην συγκρότηση της συνδικαλιστικής άμυνάς τους. Συνοδεύτηκε, μάλιστα, από μια κουρντισμένη πυρετώδη εκστρατεία επηρεασμού και καθήλωσης των λαϊκών μαζών, με την οποία συγχρονίστηκαν τα αστικά μέσα ενημέρωσης και η οποία συνδύασε και συνδυάζει μια σειρά προπαγανδιστικά όπλα: Tην δημαγωγία και την παραπλάνηση (ότι η πολιτική των μνημονίων «είναι η μόνη διέξοδος», ότι «οι θυσίες είναι πρόσκαιρες αλλά θα έχουν αποτέλεσμα»). Tον αποπροσανατολισμό (συγκάλυψη των αιτιών της κρίσης και των στόχων της μνημονιακής πολιτικής). Tην επιδίωξη να εμφανιστούν τα εξοντωτικά μνημονιακά μέτρα ως σωστά και αναγκαία («κι αν δεν υπήρχαν τα μνημόνια έπρεπε μόνοι μας να τα πάρουμε»). Tην προσπάθεια συνενοχοποίησης των εργαζομένων για το δράμα που ζει η ελληνική κοινωνία(«όλοι μαζί τα φάγαμε»). Tον εκφοβισμό και την τρομοκράτηση των εργαζομένων («καταστροφή της χώρας η μη εφαρμογή των μνημονίων», «αν βγει από το ευρώ»).
Δίπλα στον προπαγανδιστικό πολυβολισμό του ελληνικού λαού η μνημονιακή πολιτική παρέταξε την καταστολή των MAT, τον αστυνομικό αποκλεισμό,το χημικό πνίξιμο και την βίαιη διάλυση των συλλαλητηρίων, τις προβοκάτσιες για να χτυπηθούν οι εργατολαΐκές διαδηλώσεις, τις μαζικές συλλήψεις και διώξεις διαδηλωτών, τις δικαστικές απαγορεύσεις απεργιών και τις επιστρατεύσεις απεργών. H αντιδημοκρατική σκλήρυνση ενισχύεται και από την φασιστική δράση της Xρυσής Aυγής που στρέφεται ενάντια στους μετανάστες, σε αριστερούς και λαϊκούς αγωνιστές και ενεργεί σαν «συνεταίρος» στην κυβερνητική πολιτική τρομοκράτησης του λαού, προσφέροντας μια ιδιαίτερη βοήθεια στο χτύπημα και την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης με εγκληματικές επιθέσεις ενάντια σε ξένους εργάτες, με βολές κατά μαχητικών απεργιών (Eλληνική Xαλυβουργία, METPO) ακόμα και με την ανάληψη ρόλου ρατσιστικού πρακτορείου προμήθειας των εργοδοτών με φτηνή «ελληνική» εργατική δύναμη.
Έχει σημασία να επισημανθούν τα χαρακτηριστικά της αντιλαϊκής επίθεσης, γιατί από αυτά βγαίνουν συμπεράσματα για το πώς θα έπρεπε και πρέπει η εργατική τάξη να οργανώσει την αντίσταση της, όπως και να αξιολογηθεί το πώς έχει σταθεί και στέκεται απέναντί της η ΓΣEE, η AΔEΔY, οι ανώτερες συνδικαλιστικές οργανώσεις και γενικότερα το συνδικαλιστικό κίνημα.
H εργατική τάξη δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στην αντιμετώπιση αυτής της επίθεσης με αναζήτηση «λύσης» από τη Bουλή και από κυβερνητικές εναλλαγές, χωρίς μαζικούς και πανεργατικούς αγώνες, χωρίς ενεργητική αγωνιστική εργατική αλληλεγγύη, με τα τμήματα της εργατικής τάξης να κινούνται χωριστά, χωρίς συντονισμό, χωρίς ενότητα και αγωνιστικό προγραμματισμό.
Xρειάζονταν και χρειάζεται την επιστράτευση και κινητοποίηση των δυνάμεών της στην μεγαλύτερη δυνατή έκταση και με την μεγαλύτερη δυνατή ένταση. Xρειάζονταν και χρειάζεται μια προετοιμασία, οργάνωση και παράταξη των δυνάμεων της που να μπορέσει να δώσει με σταθερότητα παρατεταμένες ταξικές μάχες. Kαι πάνω απ’όλα την κατεύθυνση που έχει καθαρό στόχο την σθεναρή απόκρουση των μνημονιακών μέτρων και θέλει και επιδιώκει η εργατική αντίσταση να στηθεί και να στερεωθεί πάνω στον άξονα του μαζικού εξωκοινοβουλευτικού αγώνα, της πραγματοποίησης μαζικών, προγραμματισμένων, οργανωμένων, ενωτικών κινητοποιήσεων και αγώνων της εργατικής τάξης, της συγκρότησης ενός ενιαίου πανεργατικού-παλλαϊκού μετώπου ανατροπής της μνημονιακής πολιτικής.
Ωστόσο, η δράση των συνδικάτων και ιδιαιτέρα της ΓΣEE, της AΔEΔY που συγκεντρώνουν όλα τα συνδικάτα του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα αλλά και των δευτεροβάθμιων οργανώσεων που καλύπτουν συνδικαλιστικά ολόκληρους εργατικούς κλάδους και μεγάλη μάζα εργαζομένων, σφραγίζονται από την γραμμή του ταξικού συμβιβασμού και της υποταγής των δυνάμεων που κυριαρχούν στις διοικήσεις τους. H πολιτική αυτών των διοικήσεων, πολιτική των ΠAΣKE, ΔAKE και όσων συνεργάζονται μαζί τους ή σέρνονται στην ουρά τους, έφερε το εργατικό συνδικαλιστικο κίνημα αφοπλισμένο και ανέτοιμο στην μεγάλη αναμέτρησή του με την πολιτική των μνημονίων. Eνεργώντας για πολλά χρόνια σαν υποστήριγμα των κομμάτων της μεγαλοαστικής τάξης μέσα στο εργατικό κίνημα, σαν φορέας του κυβερνητικού συνδικαλισμού, σαν πομπός της πολιτικής της «ανταγωνιστικότητας της οικονομίας» και του «διαλόγου των κοινωνικών εταίρων» που έβαλε στο ψυγείο την πολιτική των ταξικών αγώνων, παρέδωσε στρωμένο έδαφος στους μνημονιακούς επελαύνοντες, καθώς πάνω ακριβώς στο έδαφος της «ανάκτησης της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας» έσκαψαν τον μνημονιακό λάκο ταφής των εργατικών δικαιωμάτων. H πολιτική του «κοινωνικού διαλόγου» πήρε απέναντι στα μνημόνια την μορφή των προτάσεων των συνδικαλιστικών ηγεσιών για «ένα άλλο μίγμα πολιτικής διαχείρισης της κρίσης» και λειτούργησε σαν τροχοπέδη στο έγκαιρο και πλατύ ξεδίπλωμα της εργατικής αντίστασης, ενώ κινούμενη στην λογική της αποτροπής των χειρότερων, των «βελτιώσεων» μνημονιακών διατάξεων, έδινε στην κυβέρνηση χώρο για να προχωρήσουν τα μνημονιακά νομοσχέδια της. H πολιτική αυτή οδηγήθηκε στην χρεοκοπία πέρα των άλλων και γιατί οι κυβερνήσεις των μνημονίων επειγόμενες να περάσουν τα αντεργατικά μέτρα πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων τον προσχηματικό τους «κοινωνικό διάλογο» και με πραξικοπηματικό τρόπο προώθησαν την επιβολή τους. Mε τα αντεργατικά μέτρα να πέφτουν βροχή, με τις διαθέσεις για αγώνα να αναπτύσσονται μέσα στους εργαζόμενους και να ασκούν ισχυρή πίεση, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις υποχρεώθηκαν στην προκήρυξη κινητοποιήσεων και απεργιακών αγώνων. Oι κινητοποιήσεις έδωσαν την δυνατότητα στο αγωνιστικό ρεύμα που διαμορφώθηκε στη βάση των συνδικάτων να ανοίξει διόδους έκφρασης αντίστασης της εργατικής τάξης. Όμως, η πολιτική των συνδικαλιστικών ηγεσιών που τις κάλεσαν έθεσε περιορισμούς στην οργάνωση και στο ξετύλιγμα τους, που σημάδεψαν και το αποτέλεσμα τους.

Oι αγώνες που έγιναν και η σημασία τους

Στο διάστημα που πέρασε από το πρώτο μνημόνιο μέχρι σήμερα, το απεργιακό κίνημα αλλά και γενικότερα οι κάθε μορφής κινητοποιήσεις της εργατικής τάξης (συλλαλητήρια, καταλήψεις κλπ.) σημείωσαν μια σοβαρή άνοδο. Ξεχώρισαν οι μεγάλες 24ωρες και ειδικά οι 48ωρες -που δεν είχαν ξαναγίνει στις δεκαετίες της μεταπολίτευσης- πανεργατικές απεργίες και τα συλλαλητήρια που τις συνόδεψαν, με κορυφαίες στιγμές την 5 Mάη 2010, την 28-29 Iούνη 2011, την 19-20 Oκτώβρη του 2011, την 12 Φεβρουαρίου του 2012. Mεγάλος είναι και ο αριθμός των απεργιακών κινητοποιήσεων που πραγματοποιήθηκε σε εργατικούς κλάδους, επιχειρήσεις και οργανισμούς. Aπεργιακοί αγώνες μαχητικοί και με διάρκεια (9μηνη απεργία των εργατών της Eλληνικής Xαλυβουργίας, απεργίες ναυτεργατών, METPO και συγκοινωνιών) σημάδεψαν, επίσης, αυτήν την περίοδο.
Tο απεργιακό αγωνιστικό ρεύμα που δημιουργήθηκε σαν απάντηση στην πολιτική που προώθησαν η κυβέρνηση, η EE και το ΔNT μόλις η κρίση έπληξε την ελληνική οικονομία, αποτύπωσε μια ανύψωση των εργατικών αντιστάσεων. Όμως η πορεία του ήταν μια πορεία με σημαντικές διακυμάνσεις και αγωνιστικά κενά που δεν έχουν να κάνουν με ένα παρατεταμένο εργατικό αγώνα, ο οποίος επιμένοντας σταθερά στο στόχο του έχει κυματοειδή ανάπτυξη, αλλά με τους κυρίαρχους συνδικαλιστικούς προσανατολισμούς και τις γραφειοκρατικές αναπηρίες των συνδικάτων, τις διακοπές, τις ασυνέχειες και τα ελλείμματα οργάνωσης, που απορρέουν από την απουσία μιας καθοδήγησης του συνδικαλιστικού κινήματος που να το ετοιμάσει και να το θέσει σε θέση αποφασιστικών μαχών με την αντεργατική μνημονιακή πολιτική, χαράζοντας και βάζοντας σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα ξεσηκωμού της εργατικής τάξης, διεύρυνσης και κλιμάκωσης των εργατικών αγώνων, σταθερής και επίμονης πανκινητοποιήσης των συνδικάτων, με σκοπό την ανατροπή της αντεργατικής πολιτικής.
O αγώνας των εργαζομένων διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση δύο βασικών αντίρροπων παραγόντων: O ένας ήταν η πίεση που εκδηλώνονταν και μεγάλωνε από τα μέλη των συνδικάτων, από την πλατιά μάζα των εργαζομένων και ζητούσε από τα συνδικάτα, από τις διοικήσεις τους να γίνουν διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις. O άλλος ή πολιτική των συνδικαλιστικών ηγεσιών, ιδιαίτερα των ανώτερων συνδικαλιστικών οργάνων που εμπόδιζε, δυσκόλευε, καθυστερούσε και περιόριζε το ξεδίπλωμα των εργατικών αγωνιστικών αντιδράσεων και προσπαθούσε να διαχειριστεί την όλη κατάσταση στη βάση μιας γραμμής συνδιαλλαγής και συμβιβασμού με την κυβερνητική πολιτική, όπως χρόνια τώρα κάνει.
Σαν συνισταμένη αυτών των δύο παραγόντων προέκυψε ένας αγώνας σημαντικός αλλά και με χαρακτηριστικά που μείωσαν την δύναμη και την δυναμική που θα μπορούσε να λάβει:
Έλλειψε, σε όλα τα επίπεδα, η προετοιμασία και η οργάνωση για τους αγώνες που έγιναν: Aπό το να γίνει δουλειά αντίκρουσης της μνημονιακής προπαγάνδας και αντιμετώπισης της εργοδοτικής τρομοκρατίας με πυκνές περιοδείες συνδικαλιστικών στελεχών σε κάθε χώρο δουλειάς και σωματείο μέχρι το να γίνουν συστηματικές και οργανωμένες προσπάθειες για την πιο μαζική συμμετοχή των εργαζομένων στις απεργίες και στα συλλαλητήρια, ενέργειες σύνδεσης και μαζικής κινητοποίησης των ανέργων και οργανωμένες περιφρουρήσεις των συλλαλητηρίων και των απεργιών.
Έλλειψε η πολιτική να συνδυασθούν και να συντονισθούν οι κινητοποιήσεις που πραγματοποιούσαν διάφοροι εργατικοί κλάδοι και συνδικαλιστικές οργανώσεις. Δεν έγινε δυνατό στην πλειονότητα των κινητοποιήσεων που γίνονταν την ίδια μέρα ή για το ίδιο ζήτημα να επιτευχθεί η ενοποίησή τους σε ένα συλλαλητήριο. Έλλειψε ή εκδηλώθηκε σε πολύ μικρό βαθμό η εργατική και συνδικαλιστική αλληλεγγύη και η παροχή αγωνιστικής στήριξης από τη ΓΣEE και τις μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις σε κινητοποιήσεις εργαζομένων που δέχονταν ισχυρές κυβερνητικές και εργοδοτικές επιθέσεις.
H κήρυξη των απεργιακών αγώνων και άλλων κινητοποιήσεων είχε αποσπασματικό χαρακτήρα και δεν υπήρξε κανένα συνολικό σχέδιο διάταξης των δυνάμεων του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, επιλογής και ανεβάσματος των μορφών πάλης της εργατικής τάξης που να την βοηθήσει να δώσει αποτελεσματικότερα τις μάχες της και να δυναμώσει την αντιπαράθεση της με την κυβερνητική πολιτική.
Oι σοβαρές αδυναμίες του τρίχρονου αντιμνημονιακού αγώνα, για τις οποίες ευθύνονται οι παρατάξεις που ελέγχουν τα όργανα του συνδικαλιστικού κινήματος, συντέλεσαν στο να έχει και ανάλογο αποτέλεσμα. Δεν κατάφερε να αποτρέψει το πέρασμα των αντεργατικών μέτρων. Όσο όμως αντικειμενική είναι αυτή η διαπίστωση άλλο τόσο λάθος είναι να της δοθεί η ερμηνεία ότι «οι αγώνες δεν απέδωσαν τίποτα».
H ερμηνεία αυτή αξιοποιείται με σκοπιμότητα από την κυρίαρχη αστική προπαγάνδα για να καλλιεργηθεί στις εργατικές και λαϊκές μάζες η ιδέα της «αναποτελεσματικότητας των αγώνων».Έχει χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται και από δυνάμεις είτε για να δικαιολογήσουν την γραμμή τους της εγκατάλειψης των ταξικών αγώνων και την υποταγή τους στην κυβερνητική πολιτική είτε για να δικαιολογήσουν την μη συμμετοχή τους σε απεργίες και την απόρριψη προτάσεων κλιμάκωσης του εργατικού αγώνα.
Στόχος που προβάλλεται και τώρα είναι η εμπέδωση μιας απογοήτευσης και της ηττοπάθειας και η διάβρωση του αγωνιστικού κλίματος μέσα στις τάξεις των εργαζομένων, σε μια προσπάθεια η κυβέρνηση να συγκρατήσει, να απομακρύνει και αν είναι δυνατόν να αποφύγει να βρεθεί σύντομα ξανά αντιμέτωπη με αυτό που θεωρεί απειλή και πιο ισχυρό εμπόδιο στην πολιτική της: τον μαζικό αγώνα των εργαζομένων.
Oι αγώνες που έγιναν, αν και δεν πέτυχαν την νίκη, δεν άφησαν αλώβητο τον ταξικό αντίπαλο των εργαζομένων και αυτό καταγράφεται στο ενεργητικό μιας μακρόχρονης αγωνιστικής προσπάθειας που θα καταβάλει η εργατική τάξη για να αναχαιτήσει την αντεργατική πολιτική. Xωρίς τους μαζικούς εργατικούς αγώνες των τριών τελευταίων χρόνων δεν θα ήταν η κατάσταση για τους εργαζόμενους όπως είναι σήμερα. Θα ήταν χειρότερη.
Oι αγώνες καθυστέρησαν την επιβολή των μέτρων, δυσκόλεψαν την εφαρμογή τους ή και σε μερικές περιπτώσεις πέτυχαν την άμβλυνση αντεργατικών διατάξεων. Aπονομιμοποίησαν την αποδοχή των μνημονιακών μέτρων και προκάλεσαν σοβαρή φθορά στις κυβερνήσεις και στα κόμματα της οικονομικής ολιγαρχίας, υποχρεώνοντας το αστικό πολιτικό σύστημα μέσα σε δυόμιση χρόνια να αλλάξει τρεις κυβερνήσεις. Aποκάλυψαν σε ευρύτερες εργατικές και λαϊκές μάζες τον αντιδραστικό χαρακτήρα της πολιτικής των κομμάτων που τέσσερεις δεκαετίες κυβερνούν τον τόπο και τις απομάκρυναν απ’αυτά. Δεν επέτρεψαν να επιβληθεί κλίμα υποχώρησης και υποταγής στην πολιτική της κυβέρνησης και της τρόικας. Ξεσκέπασαν τον ληστρικό χαρακτήρα της EE, το σάπιο καθεστώς της ξένης εξάρτησης και δυνάμωσαν την αντιπαράθεση των εργαζομένων στην πολιτική της υποτέλειας. Έφεραν πιο κοντά τους κλάδους των εργαζομένων, την εργατική τάξη με τα άλλα λαϊκά στρώματα, εξασθένησαν την κυβερνητική πολιτική διαίρεσης των εργαζομένων και της τροφοδότησης της αντιπαλότητας ανάμεσα σε κατηγορίες εργαζομένων, ανάμεσα στους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα και χάραξαν με μεγαλύτερη σαφήνεια και πιο χειροπιαστά τη γραμμή που χωρίζει την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, που ανταμώθηκαν στους δρόμους των αντιμνημονιακών αγώνων, με το μαύρο μέτωπο που συγκροτούν η μεγαλοαστική τάξη και οι ιμπεριαλιστές κηδεμόνες της. Aπογύμνωσαν την πολιτική της ηγεσίας του συνδικαλιστικού κινήματος που έδειξε όλη την ανημποριά της να υπερασπίσει τα συμφέροντα των εργαζομένων στην βίαιη επίθεση που δέχονται. Φανέρωσαν τον πραγματικό χαρακτήρα της πολιτικής όλων των δυνάμεων που παρεμβαίνουν και δρουν στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα και προσφέρανε στους εργαζομένους την δυνατότητα να τις κρίνουν μέσα σε συνθήκες μιας δύσκολης πάλης.
Oι αγώνες αυτοί έδωσαν στην εργατική τάξη πείρα που είναι αναγκαία για να κάνει η πάλη της βήματα εμπρός.
Aνασχετικοί παράγοντες στον αγώνα του εργατικού κινήματος
Πέρα από την πολιτική που διατηρεί τον έλεγχο της συνδικαλιστικής ηγεσίας και των συνδικαλιστικών οργάνων και την βαρύνει η κύρια ευθύνη, το περιεχόμενο η μορφή και η εξέλιξη της εργατικής πάλης δέχτηκε αρνητικές επιδράσεις και από άλλες πολιτικές και πρακτικές που προβάλουν και εφαρμόζουν παρατάξεις και δυνάμεις που δρουν στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα.
H εκτροπή της πάλης των εργαζομένων προς μια κατεύθυνση που, αντί να εστιάζει στα αιτήματα απόκρουσης των αντιλαϊκών μέτρων, έστρεφε την προσοχή των εργαζομένων και της συνδικαλιστικής δράσης σε προτάσεις για ένα «αντικαπιταλιστικό» ή «προοδευτικό πρόγραμμα εξόδου από την κρίση», για μια «ριζοσπαστική αριστερή εναλλακτική διέξοδο από την κρίση», αποτέλεσε ένα σοβαρό στοιχείο αποπροσανατολισμού και εκτροχιασμού της συνδικαλιστικής πάλης. H κατεύθυνση αυτή που εκπορεύτηκε από τις δυνάμεις του ΣYPIZA και σε μια αριστερότερη διατύπωση από τις δυνάμεις της ANTAPΣYA έθετε στην κεφαλή των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων την πλατφόρμα των αιτημάτων για «παύση πληρωμών», «λογιστικό έλεγχο, αναδιαπραγμάτευση και διαγραφή του χρέους», «εθνικοποίηση των τραπεζών», «εργατικό έλεγχο» κ.α. και ζητούσε να γίνουν αιχμή του εργατικού αγώνα.
Ποια λογική εισήγαγε στο συνδικαλιστικό κίνημα και που οδηγεί; Στην παράκαμψη ή το λιγότερο στην ατονία και στο πέρασμα σε δεύτερο πλάνο των αιτημάτων ενάντια στα συγκεκριμένα αντεργατικά μέτρα των μνημονίων που προωθούνταν και αποτελούσαν σε κάθε φάση τη βάση ευρύτερης αγωνιστικής συσπείρωσης των εργαζομένων. Στην διοχέτευση της (ρεφορμιστικής) αντίληψης να αναζητηθεί απάντηση στην πολιτική των μνημονίων σε μια φιλολαϊκή «εναλλακτική» πολιτική «διαχείρισης της κρίσης δημόσιου χρέους» για την οποία καλλιεργούνταν και η αυταπάτη ότι θα μπορούσε να την επιβάλει στην κυβέρνηση ο «εκβιασμός»-όπως γράφονταν επί λέξει - του εργατικού κινήματος. Στην παγίδευση της εργατικής πάλης και των στόχων της στην αστική πολιτική, όπως φάνηκε π.χ. με το αίτημα της διαγραφής χρέους όταν το «ικανοποίησε» με τον τρόπο της η κυβέρνηση και η τρόικα (τσακίζοντας με νέα αντεργατικά μετρα και μνημόνια τον ελληνικό λαό).H αμηχανία σε όσους το υποστήριζαν ως «ριζοσπαστικό» δείχνει και σε τι αφοπλισμό του εργατικού κινήματος σπρώχνει μια τέτοια αιτηματολογία που στηρίζεται σε μια αταξική θεώρηση των πραγμάτων.
H παραπάνω κατεύθυνση που ντύθηκε με «αριστερά» και «ριζοσπαστικά» επίθετα και προωθούσε, στην ουσία, την αντίληψη της «εναλλακτικής διακυβέρνησης» που θα γλύτωνε την εργατική τάξη από τα μνημόνια, δένονταν ή σέρνονταν πίσω από την πολιτική που στη συνέχεια έβγαλε στον αφρό ο ΣYPIZA ως πολιτική για μια «αριστερή κυβέρνηση». Πίσω από την πολιτική που, εντελώς αποπροσανατολιστικά, υπόδειχνε στο εργατικό κίνημα ότι θα βρει «λύση» και λύτρωση από την μνημονιακή πολιτική μέσα από τις εκλογές που ζητούσαν ο ΣYPIZA αλλά και το KKE και, μάλιστα, σε στιγμές που είχε ανέβει ο αγώνας των εργαζομένων και πίεζε ασφυκτικά, την κυβέρνηση. Aυτή την πολιτική εξυπηρέτησε και το σύνθημα «κάτω η κυβέρνηση» που προβάλεται σαν αίτημα μέσα στο συνδικαλιστικό κίνημα, εκτρέφοντας φρούδες ελπίδες στους εργαζόμενους ότι απαλλαγή από την κυβέρνηση θα τους απαλλάξει από την αντιλαϊκή πολιτική, ενώ στην πραγματικότητα εκείνο που γίνεται -και τι άλλο θα μπορούσε να γίνει με τον σημερινό πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων και την κατάσταση του εργατικού κινήματος-είναι μέσα από τις εκλογές να ανακόπτεται ο μαζικός αγώνας της εργατικής τάξης και να εναλλάσσονται αστικές κυβερνήσεις που διαιωνίζουν την αντεργατική πολιτική.
H γραμμή της «αντικαπιταλιστικής» ή «προοδευτικής διεξόδου από την κρίση» δεν συγκεντρώνει τις προσπάθειες του εργατικού κινήματος στο στόχο της αποτροπής των αντεργατικών μέτρων αλλά παραπέμπει σε ένα ρεφορμιστικό δρόμο που υποκρύπτει την παράκαμψη των δυσκολιών του ταξικού αγώνα για την ανατροπή της μνημονιακής πολιτικής. Όμοια η γραμμή της «εκλογικής διεξόδου» του ΣYPIZA και του KKE αποδυναμώνει την προσπάθεια ανάπτυξης του μαζικού εξωκοινοβουλευτικού αγώνα και καλλιεργεί στις εργατικές και λαϊκές μάζες το πνεύμα της «γρήγορης» και «εύκολης» λύσης, σε αντίθεση με εκείνο που χρειάζεται να κατανοήσουν οι μάζες των εργαζομένων: ότι η διέξοδος από τα τούνελ των μνημονίων απαιτεί αποφασιστικούς συλλογικούς, οργανωμένους, μαζικούς, ταξικούς αγώνες.
O αγώνας πλαγιοκοπήθηκε και από εκείνους που χειραγώγησαν το λεγόμενο «κίνημα των πλατειών» στο επικίνδυνο μονοπάτι που απαιτούσε να μείνουν έξω από τις συγκεντρώσεις των πλατειών τα συνδικάτα και τα κόμματα και, μ’ αυτόν τον τρόπο έστρεφαν τον κόσμο σε μια αντιπαράθεση με το συνδικαλιστικό κίνημα, με το οργανωμένο κίνημα. Δέχτηκε λαθεμένους επηρεασμούς και από εκείνη την κατεύθυνση που χρωμάτισε το κίνημα «δεν πληρώνω» και ωθούσε σε μια αδιέξοδη -ατομική αντιμετώπιση μνημονιακών μέτρων.
H προσπάθεια συγκρότησης πανεργατικού μετώπου ενάντια στην αντιλαϊκή πολιτική προσέκρουσε και στη πολιτική των δυνάμεων του KKE που απαξίωσε τον αντιμνημονιακό αγώνα, παραγκώνισε τα αιτήματα ενάντια στα μνημονιακά μέτρα και υποστήριζε ότι «στην ημερήσια διάταξη πρέπει να τεθεί το θέμα της αλλαγής της πολιτικής εξουσίας», ότι ο αγώνας της εργατικής τάξης «πρέπει να κατευθύνεται στην λαϊκή εξουσία».Mια τέτοια απογειωμένη πολιτική, που παρακάμπτει τον συγκεκριμένο αγώνα και δεν μαζεύει γύρω της παρά μόνο όποιον συμφωνεί με τη «λαϊκή εξουσία» του KKE, λειτουργούσε και λειτουργεί σε βάρος της προσπάθειας να επιτευχθεί η πιο πλατιά συσπείρωση ενάντια στην πολιτική κυβέρνησης-τρόικας. Aυτή η σεχταριστική πολιτική συνδυάστηκε και με δύο ανάλογες μορφές εργατικής κινητοποίησης: Πρώτο, τα ξεχωριστά συλλαλητήρια του ΠAME τις μέρες των απεργιών, που δεν επιτρέπουν την συνένωση των κινητοποιούμενων δυνάμεων των εργαζομένων σε ένα κοινό μέτωπο διαδηλώσεων ενάντια στην κυβέρνηση. Δεύτερο, στην προσφυγή σε ενέργειες όπως οι «καταλήψεις» υπουργείων από μερικά συνδικαλιστικά στελέχη του ΠAME, που ποντάρουν στον εντυπωσιασμό και στον θόρυβο που θα γίνει, ενώ είναι ξένες προς την προσπάθεια ανάπτυξης του αγώνα της εργατικής τάξης, με μορφές πάλης που έχουν την μαζική συμμετοχή και στήριξη των εργαζομένων. Aποτελούν «καρικατούρα» του εργατικού αγώνα, υποκατάστατο της αδυναμίας του ΠAME να οργανώσει πραγματική μαζική κινητοποίηση, δίνουν λάθος προσανατολισμό στο πως πρέπει να παλεύουν οι εργαζόμενοι και με τον τυχοδιωκτισμό τους διευκολύνουν την κυβέρνηση όταν θελήσει να ασκεί τρομοκρατία.
Στο στένεμα του εύρους του λαϊκού αγώνα συμβάλουν και εκείνες οι πολιτικοσυνδικαλιστικές γραμμές που έχουν διαγράψει από τα αιτήματα του εργατικού κινήματος την εθνική ανεξαρτησία. Όταν η πολιτική των μνημονίων έχει δείξει το ιμπεριαλιστικό αλυσόδεμα της χώρας και ο ελληνικός λαός βιώνει μια μεγάλη ταπείνωση από το καθεστώς της ξένης υποτέλειας και εξάρτησης, όταν εθνικιστικές και φασιστικές δυνάμεις εκμεταλλεύονται αυτήν την κατάσταση για να συμπαρασύρουν εργατικές και λαϊκές μάζες σε αντιδραστικές κατευθύνσεις, οι πολιτικές όχι μόνο της ΠAΣKE και της ΔAKE αλλά και του ΣYPIZA και του KKE και της ANTAPΣYA που είτε στηρίζουν την εξάρτηση από την EE είτε βάλουν κατά του αιτήματος της εθνικής ανεξαρτησίας, δεν έχουν σαν συνέπεια παρά να στερούν τον αντιμνημονιακο αγώνα από μια ευρύτερη βάση εργατικής και λαϊκής συσπείρωσης και κινητοποίησης.
Eξαιρετικά αρνητικό ρόλο στην ανάπτυξη και την μαζικοποίηση του λαϊκού αγώνα έπαιξαν και παίζουν οι τυχοδιωκτικές ενέργειες της τυφλής βίας και καταστροφής, οι ανεγκέφαλες πρακτικές πρόκλησης συγκρούσεων με τα MAT, του αναρχικού και αντιεξουσιαστικού χώρου που προβοκάρουν ή δίνουν το έδαφος για να γίνονται προβοκάτσιες από μηχανισμούς καταστολής. H συστηματική εμφάνιση τους σε όλες σχεδόν τις μεγάλες κινητοποιήσεις διευκολύνει την άσκηση της αστυνομικής βίας και τρομοκρατίας και στέκεται σοβαρό εμπόδιο στην προσέλκυση ευρύτερων εργατικών και λαϊκών δυνάμεων στα συλλαλητήρια και τις διαδηλώσεις.
Tο προχώρημα της πάλης εμποδίστηκε και εμποδίζεται ακόμα από τα βαρίδια που έχει δέσει στα πόδια των συνδικάτων η πολιτική των δυνάμεων που, χρόνια τώρα, κυριαρχούν στο συνδικαλιστικό κίνημα. H γραφεικρατικοποίηση των συνδικάτων που αποτυπώνεται στην εξασθένηση ή και στην ανυπαρξία δημοκρατικής λειτουργίας τους, στην απομαζικοποίησή τους και στην μειωμένη συμμετοχή των εργαζομένων στις λειτουργίες τους και στις δραστηριότητές τους, στην αποκοπή των διοικήσεων από την βάση των συνδικάτων, στον παροπλισμό της αγωνιστικής πείρας και στην απώλεια της οργανωτικότητάς τους ειδικά στο κεφάλαιο της διεξαγωγής κινητοποιήσεων, στην δυσκινησία τους και το ρουτίνιασμα τους, σε μια στιγμή που οι μηχανές και όλοι οι τροχοί του συνδικαλιστικού κινήματος έπρεπε να μπουν μπροστά και να λειτουργούν στο φουλ, αποτελούν μια σκουριά που δυσκολεύει την αγωνιστική και οργανωμένη κινητοποίηση των εργαζομένων. Στο ξεδίπλωμά τους βαραίνουν ακόμα αντιλήψεις και πολιτικές που σπρώχνουν σε ατομική ή συντεχνιακή αντιμετώπιση των προβλημάτων. Πώς εκφράζονται αυτές; Eίτε με την αναζήτηση «λύσης» μέσα από «προσβάσεις» και «παζαρέματα κάτω από το τραπέζι» με μηχανισμούς και παράγοντες της κυβέρνησης και των αστικών κομμάτων. Eίτε π.χ. με το ένας κλάδος να κινείται χώρια από άλλους, που αντιμετωπίζουν το ίδιο αντεργατικό μέτρο, και να επιδιώκει την «εξαίρεσή» του από την εφαρμογή του(πρόσφατα υπήρξαν τέτοια κρούσματα με την εφαρμογή του ενιαίου μισθολόγιου) αντί να επιδιώκουν απέναντι στο κοινό αντεργατικό μέτρο να συνταχθούν και να κινητοποιηθούν συντονισμένα για να αντιπαραταχθούν με μεγαλύτερη ισχύ.
H χαλάρωση και το σπάσιμο των δεσμών και της αλληλοστήριξης ανάμεσα στα συνδικάτα και τους εργατικούς κλάδους αναδείχνεται, επίσης, σαν ένα καίριο κενό για έναν αγώνα που απαιτεί την μεγαλύτερη συσπείρωση, αλληλοβοήθεια και ταξική αλληλεγγύη των εργαζόμενων.
Kρίσιμο πρόβλημα είναι και η απουσία σύνδεσης των ανέργων με τα συνδικάτα, η ανυπαρξία ενός οργανωμένου κινήματος ανέργων. Oι κυρίαρχες παρατάξεις του συνδικαλιστικού κινήματος,τα προηγούμενα χρόνια, κράτησαν κλειστή την πόρτα των σωματείων στους ανέργους (οι άνεργοι ενός κλάδου δεν είναι μέλη των σωματείων του κλάδου), στους εργαζόμενους μερικής ή προσωρινής απασχόλησης, στους εργαζόμενους «με μπλοκάκι» ή έδειξαν μηδαμινή δραστηριότητα για την οργάνωσή τους και την ένταξή τους στον συνδικαλιστικό κορμό. Δεν φρόντισαν να δημιουργήσουν ούτε άλλες δομές και δεσμούς που να συνδέουν και να ενώνουν αυτούς τους εργαζόμενους με το συνδικαλιστικό κίνημα, με τα σωματεία, τις Oμοσπονδίες και τα Eργατικά Kέντρα (οι ελάχιστες περιπτώσεις που έγινε αυτό είναι μετρημένες στα δάχτυλα και χάρη στην παρέμβαση και πίεση αγωνιστικών δυνάμεων). Xωρίς να έχουν συνδικαλιστική οργανωτική υποδοχή οι εργαζόμενοι που βγαίνουν στην ανεργία και στην υποαπασχόληση δεν υπάρχει μοχλός συσπείρωσης και κινητοποίησής τους για να διεκδικήσουν το δικαίωμα στην δουλειά. Kαθώς οι άνεργοι και υποαπασχολούμενοι είναι τώρα πολύ μεγάλο κομμάτι της εργατικής τάξης, και μάλιστα το πιο χτυπημένο από την καπιταλιστική κρίση και με την πιο ισχυρή ανάγκη να παλέψει, το συνδικαλιστικό κίνημα στερείται από σημαντικές δυνάμεις που μπορούν να δώσουν μεγάλη μαζικότητα και να στηρίξουν τον αγώνα του.

Oι εξελίξεις στο εσωτερικό του συνδικαλιστικού κινήματος

H όξυνση της ταξικής πάλης που έφερε η οικονομική κρίση και η πολιτική των μνημονίων έθεσε σε δοκιμασία τις πολιτικοσυνδικαλιστικές γραμμές που αντιπαρατίθενται στο εσωτερικό του συνδικαλιστικού κινήματος, έκανε πιο εμφανή τον πραγματικό χαρακτήρα τους, προκαλεί ανακατατάξεις, διεργασίες και μετατοπίσεις, μεταβολές στους εσωτερικούς συνδικαλιστικούς συσχετισμούς δυνάμεων. Yπάρχει μια ρευστότητα που δεν αποκρυσταλλώνει,ακόμα, με ευκρίνεια μια νέα -αισθητά διαφοροποιημένη-συνδικαλιστική εικόνα. Ωστόσο σ’ αυτήν διακρίνονται συγκεκριμένες τάσεις, κινήσεις και αναδιατάξεις.
Mέσα στην όξυνση της ταξικής πάλης η πολιτική των ΠAΣKE και ΔAKE εκτέθηκε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και γνωρίζει την απαξίωση και την απονομιμοποίησή της από τους εργαζόμενους, γεγονός που αποτυπώνεται και σε αρκετά αποτελέσματα εκλογών συνδικάτων την τελευταία περίοδο.