Εκπαιδευτικές στρατηγικές των μεσαίων στρωμάτων και στεγαστικός διαχωρισμός στην Αθήνα

Tweet Κατηγορία: ΆρθραΑρθρογράφος: Θωμάς Μαλούτας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στο παρόν άρθρο** χρησιμοποιούνται δεδομένα από την τελευταία απογραφή πληθυσμού (2001) προκειμένου να προσεγγισθεί η εκπαιδευτική ανισότητα στην Αθήνα. Διερευνάται, ειδικότερα, η άνιση κοινωνικο-χωρική κατανομή του επιπέδου εκπαίδευσης ως αποτύπωση της άνισης έκβασης των εκπαιδευτικών διαδρομών διαφορετικών κοινωνικών

ομάδων, προκειμένου να διατυπωθούν υποθέσεις που αφορούν τόσο τις εκπαιδευτικές στρατηγικές των μεσαίων και υψηλών στρωμάτων1 όσο και τον αντίκτυπό τους στον κοινωνικό διαχωρισμό του τόπου κατοικίας. Διάφορες μορφές τέτοιων στρατηγικών αντιστοιχούν σε διαφορετικά τμήματα των στρωμάτων αυτών με ποικίλες επιπτώσεις όσον αφορά τον κοινωνικό διαχωρισμό, τον οποίο σε γενικές γραμμές εντείνουν.

* Καθηγητής Γεωγραφίας του Αστικού Χώρου στο Τμήμα ΜΧΠΠΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστικής και Αγροτικής Κοινωνιολογίας του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών.

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις οι τοπικές δυνατότητες για καλή εκπαίδευση αποτελούν πολύ σημαντική παράμετρο όσον αφορά την επιλογή του τόπου διαμονής για τα νοικοκυριά των μεσαίων και υψηλών στρωμάτων, δεδομένου ότι ένα καλό σχολείο θεωρείται ύψιστης σημασίας για τις προοπτικές κοινωνικής κινητικότητας των παιδιών τους. Από την άλλη, οι μαθητές των σχολείων σε περιοχές κατοικίας όπου υπερτερούν τα κοινωνικά αυτά στρώματα έχουν γενικά καλύτερες επιδόσεις. Αυτό αποδίδεται κυρίως στην κοινωνική προέλευση των μαθητών και, ακόμη περισσότερο, στη θετική «επίδραση της γειτονιάς» (neighbourhood effect) που οφείλεται στη συγκέντρωση μαθητών με θετική προδιάθεση για υψηλή εκπαιδευτική επίδοση και στην κυριαρχία ανάλογων προτύπων συμπεριφοράς. Έτσι, εμφανίζεται συνήθως ένας φαύλος κύκλος λόγω της προσέλκυσης νοικοκυριών από τα μεσαία και υψηλά στρώματα στην περιοχή γύρω από τα καλά σχολεία και λόγω της αναβάθμισης της σχολικής επίδοσης, η οποία προκύπτει ως εκ τούτου στις σχετικές γειτονιές. Ο φαύλος κύκλος, που τροφοδοτείται από τις εκπαιδευτικές στρατηγικές των στρωμάτων αυτών, στηρίζεται είτε στον έντονα εμπορευματοποιημένο χαρακτήρα τόσο των εκπαιδευτικών υπηρεσιών όσο και της κατοικίας, που ευνοεί την ανατροφοδότηση στεγαστικού και σχολικού διαχωρισμού, είτε στο συνδυασμό ενός έντονου στεγαστικού διαχωρισμού και ενός δημόσιου συστήματος εκπαίδευσης, το οποίο μετατρέπει το στεγαστικό σε σχολικό διαχωρισμό μέσω της αυστηρής τήρησης του χωρικού πλέγματος προσδιορισμού των περιοχών από τις οποίες αντλεί μαθητές το κάθε σχολείο.

Το άρθρο πραγματεύεται τη σχέση μεταξύ κοινωνικού διαχωρισμού και εκπαιδευτικών στρατηγικών των νοικοκυριών των μεσαίων και υψηλών στρωμάτων στην Αθήνα, όπου αυτός ο φαύλος κύκλος δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένος. Παλαιότερες έρευνες για τον κοινωνικό διαχωρισμό έχουν δείξει ότι η εγγύτητα σε καλό σχολείο δεν έχει αποτελέσει σημαντική παράμετρο όσον αφορά την επιλογή του τόπου κατοικίας για τα αθηναϊκά νοικο