ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ: Σήματα από το Διάστημα

Από τον
Απόστολο Αντωνάκη

Οι πολύ γρήγορες εκπομπές ραδιοσημάτων υπό μορφή «ριπών» (FRBs) είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα προβλήματα για τους σύγχρονους αστρονόμους. Ποιος ή τι είναι εκείνο που μεταδίδει τις σύντομες εκπομπές ενέργειας σε όλο το σύμπαν; Και από πού ακριβώς προέρχονται αυτά τα σήματα; Τα εκπέμπει κάποιος ευφυής γαλαξιακός πολιτισμός;

Στη ραδιοαστρονομία η γρήγορη ριπή εκπεμπομένων εκρηκτικών σημάτων (FRB) είναι ένα αστροφυσικό φαινόμενο υψηλής ενέργειας αλλά άγνωστης

Πρώτη φορά εντοπίστηκαν από τους αστρονόμους και τους αστροφυσικούς περίπου πριν από 10 χρόνια από το ραδιοτηλεσκόπιο CSIRO's Parkes του Swinburne University Of Technology, που προσδιόρισε και το περιέγραψε το φαινόμενο ως «έντονους εκπεμπόμενους ραδιοενεργειακούς φωτεινούς παλμούς μικρής διάρκειας, οι οποίοι φαίνεται να προέρχονται από μεγάλες αποστάσεις. Είναι περίπου 1 δισ. φορές πιο φωτεινά σήματα από οτιδήποτε άλλα έχουμε δει ποτέ στον δικό μας γαλαξία».

Περισσότερα από 20 FRBs έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά από τότε που ανακαλύφθηκαν από το συγκεκριμένο ραδιοτηλεσκόπιο έχουν ειπωθεί αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την προέλευσή τους. Πολλοί επιστήμονες είχαν εντελώς αμφισβητήσει τη διαστημική προέλευση των σημάτων και ανέφεραν ότι ήταν επίγειας παρέμβασης η ύπαρξη των ραδιοενεργειακών εκρήξεων.

Η προέλευση

Ωστόσο η δρ Manisha Caleb (φωτό), υποψήφια διδάκτωρ στο εθνικό πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Swinburne University of Technology, και του Arc Centre of Excellence for All-sky Astrophysics (CAASTRO) και η ομάδα της έχουν επιβεβαιώσει: «Οι μυστηριώδεις εκρήξεις των ραδιοκυμάτων που οι αστρονόμοι έχουν μελετήσει με προσοχή τα τελευταία 10 χρόνια σίγουρα έρχονται από το εξώτερο διάστημα. Αν και η προέλευση των σημάτων δεν έχει εντοπιστεί με βεβαιότητα, πολλοί επιστημονικοί κύκλοι και επιστημονικοί διαδικτυακοί ιστότοποι αναφέρουν ότι τα στοιχεία δείχνουν (με βάση τους μέχρι σήμερα διαθέσιμους αστρονομικούς υπολογισμούς) να προέρχονται από την κατεύθυνση των αστερισμών Puppis (ιδιαίτερα φωτεινά και θερμά αστέρια) και την Υδρα». Η μεγάλη δυσκολία στην επισήμανση και την προέλευση των FRBs οφείλεται στη χρήση μονού πιάτου στα ραδιοτηλεσκόπια, τα οποία περιορίζουν την ικανότητά τους να εντοπίσουν με σαφήνεια από πού προέρχονται αυτά τα ραδιοκύματα.

Οπως δήλωσε ο Chris Flynn από το Swinburne University of Technology, ο οποίος είναι ένας από τους ερευνητές, σχετικά με την τελευταία μελέτη: «Τα συμβατικά πιάτα (κάτοπτρα) των ραδιοτηλεσκοπίων έχουν δυσκολία να αποδείξουν ότι οι μεταδόσεις αυτές προέρχονται πέρα από την ατμόσφαιρα της Γης».

Το Molonglo

Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο το τηλεσκόπιο Molonglo. Αυτό το τηλεσκόπιο διαθέτει την τεχνολογία να συλλέγει στοιχεία από μια αξιοθαύμαστη σε εύρος περιοχή περίπου 18.000 τετραγωνικών μέτρων και διαθέτει επίσης ένα μεγάλο οπτικό πεδίο (οκτώ τετραγωνικών βαθμών στον ουρανό).

Αυτές οι ιδιότητες το καθιστούν μια καλή επιλογή για να συλλάβει και να αναλύσει σήματα FRBs. Ακόμη καλύτερη για τους επιστήμονες είναι η αρχιτεκτονική του τηλεσκοπίου, που δεν του επιτρέπει να ανιχνεύει σήματα, τα οποία ενδεχομένως προέρχονται από το εσωτερικό περιβάλλον μας, δηλαδή από τη Γη... Και ήταν η χρήση του ραδιοτηλεσκοπίου Molonglo που έδωσε στη δρα Caleb και στους συνεργάτες της από το Swinburne την ευκαιρία να εντοπίσουν και να δημοσιεύσουν μια επιστημονική έκθεση σχετικά με τα πολυσυζητημένα FRBs.

Η χρηματοδότηση από το Συμβούλιο Αστρονομικής Ερευνας της Αυστραλίας αναμένεται να βοηθήσει στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό του τηλεσκοπίου Molonglo, με την ελπίδα ότι τελικά θα είναι σε θέση να εντοπίσει συγκεκριμένη γαλαξιακή προέλευση των FRBs.

Αυτό θα είναι πολύτιμο, όπως δήλωσε η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Caleb: «Υπολογίζοντας από πού προέρχονται και εκπέμπονται τα σήματα, θα βρούμε και το “κλειδί” για την κατανόηση της αιτίας αλλά και της σκοπιμότητας που τα δημιουργεί. Μόνο μία έκρηξη έχει συνδεθεί με έναν συγκεκριμένο γαλαξία.

Αναμένουμε ότι το τηλεσκόπιο Molonglo θα μας δώσει πληροφορίες για πολλές περισσότερες εκρήξεις και εκπομπές ραδιοκυμάτων». Ωστόσο εάν αυτό συμβεί, τότε είναι πολύ πιθανόν να αναθεωρηθούν πολλές συντηρητικές απόψεις, μια και το συγκεκριμένο φαινόμενο φαίνεται να δημιουργείται σκόπιμα από κάτι, ίσως από μια ευφυή νοημοσύνη στα απώτερα μέρη του γαλαξία μας και όχι μόνο.