«Ελάτε να μάθετε πως φτιάχνω τα αιγινίτικα κανάτια»

ΡΕΠΟΡΤΑΖ«Ελάτε να μάθετε πως φτιάχνω τα αιγινίτικα κανάτια»Τρίτη, Απρίλιος 15, 2014 - 11:45

Κάτω από τον ναό της Αφαίας Αθηνάς αργοσβήνει στην Αίγινα το καμίνι των κεραμιστών. Εκεί, στον δρόμο προς τον Μεσαγρό βρίσκεται η τελευταία ζωντανή μαρτυρία μιας παράδοσης με αρχέγονη γνώση, της αιγινίτικης. Ο 58χρονος Νεκτάριος Γκαρής είναι ο τελευταίος τεχνίτης των περίφημων κανατιών της Αίγινας, που ήταν περιζήτητα έως και τα μέσα του 20ού αιώνα για την ιδιαίτερη ικανότητά τους να δροσίζουν το νερό.

Ωσπου να καθιερωθεί το ηλεκτρικό

ψυγείο στα ελληνικά νοικοκυριά, εμπορευόταν αιγινίτικα κανάτια σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Τα χρόνια όμως πέρασαν και στο διάβα τους φρόντισαν να σβήσουν την πανάρχαια αυτή τέχνη. Ο Νεκτάριος Γκαρής είναι ίσως ο τελευταίος παραδοσιακός αγγειοπλάστης του νησιού, που παλαιότερα μετρούσε δεκάδες αγγειοπλάστες. Ο τελευταίος, δηλαδή, που ασκεί την πανάρχαια αυτή τέχνη φτιάχνοντας ο ίδιος την πρώτη ύλη του και όχι παραγγέλνοντάς την από το εξωτερικό.

Σήμερα το καμίνι του με ξύλα εξακολουθεί και σιγοκαίει κρατώντας ζωντανή την ελπίδα... «Είμαι ο τελευταίος που έχει απομείνει και είναι θλιβερό... Αν πεθάνω εγώ, τότε όλα τελείωσαν» ανέφερε συγκινημένος ο ίδιος στην «Espresso» και πρόσθεσε: «Είναι μια δύσκολη τέχνη. Ομως τόσο σημαντική.

Δεν θέλω να σκέφτομαι ότι μαζί με εμένα τελειώνει και η τέχνη που ξεκίνησε εδώ και 3.000 χρόνια». Πριν από μερικά χρόνια είχε ξεκινήσει ένα φιλόδοξο σχέδιο δημιουργίας Σχολής Κεραμικής στην Αίγινα, είχε βρεθεί το κτίριο, είχαν αγοραστεί τα καμίνια και οι τροχοί, όμως λόγω μικροπολιτικών συγκρούσεων και κακής οργάνωσης δεν προχώρησε. Ο Νεκτάριος δεν κρύβει την απογοήτευσή του γι’ αυτό. Η όρεξη όμως υπήρχε και υπάρχει ακόμη!

Ο 58χρονος απευθύνει έκκληση μέσω της «Espresso» προς όλους «να έρθουν στο νησί και να τους μάθω αφιλοκερδώς όλα τα μυστικά. Να τους διδάξω όλα όσα ξέρω για να συνεχιστεί η παράδοση» λέει και προσθέτει: «Το μόνο που θέλω ως αντάλλαγμα είναι να πιστεύουν στην τέχνη, να την αγαπούν και να την υπηρετούν, αψηφώντας τον κόπο για τη συλλογή και την προετοιμασία του ντόπιου πηλού, όπως και για το απαιτητικό ψήσιμο στο παραδοσιακό ξυλοκάμινο. Ως επάγγελμα είναι επικερδές και μπορεί να βοηθήσει έως έναν βαθμό στην ανεργία, αλλά δεν είναι κάτι που το μαθαίνεις σε μία μέρα. Θέλει χρόνο και υπομονή. Αν δεν ξεπατώνεσαι από το πρωί μέχρι το βράδυ, δεν κάνεις δουλειά. Αυτό είναι τέχνη».

Οπως μας εξιστόρησε ο ίδιος, «εγώ ξεκίνησα να ασχολούμαι από μικρό παιδί. Αγγειοπλάστης ήταν ο πατέρας μου. Από τον πατέρα μου έμαθα τη δουλειά, εκείνος από τον δικό του και πάει λέγοντας. Πήγαινα σχολείο και το έσκαγα για να πάω στο εργαστήρι» λέει και συνεχίζει: «Θέλησα μάλιστα να ξεφύγω από αυτήν την παράδοση και ήρθα στον Πειραιά για να σπουδάσω μηχανικός. Τελικά όμως δεν άντεξα. Σε ηλικία 14 ετών γύρισα στην Αίγινα και ασχολήθηκα με την κεραμική και την αγγειοπλαστική τέχνη. Η οικογένειά μου άλλωστε είναι η παλαιότερη στην Αίγινα στον τοµέα της αγγειοπλαστικής και του παραδοσιακού κανατιού, το οποίο κάποτε έβλεπες στα χέρια όλων των επισκεπτών του νησιού. Κανείς δεν έφευγε χωρίς να αγοράσει φιστίκι και κανάτι αιγινίτικο».

ΓΙΟΥΛΗ ΣΤΑΡΙΔΑ – Φωτ.: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΜΑΣΙΑΣ

Σκάβει τη γη από τις 3.30 (!) το πρωί

Η ημέρα για τον Νεκτάριο Γκαρή ξεκινά στις 3.30 τα ξημερώματα. «Πίνω τον καφέ μου, ακούω ραδιόφωνο και ξεκινάω. Αρχίζω το σκάψιμο. Σκάβοντας τη γη παίρνω την αργιλώδη μάζα, μέσα στην οποία συχνά υπάρχουν και διάφορα απολιθώματα, θαλάσσια κυρίως, και στη συνέχεια στεγνώνοντάς την την κάνω πηλό. Αιγινίτικο πηλό, ο οποίος ήταν ονομαστός στην αρχαιότητα από τα χρόνια της Κολόνας ήδη, 2.500 χρόνια πριν».

Αφού λοιπόν γίνει ο πηλός, ο Νεκτάριος του δίνει μορφή: τον κάνει αιγινίτικο κανάτι, λεκάνη, στάμνα, δελφίνι και γοργόνα ή ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί. Επειτα, τον ψήνει στην ξυλοκάμινο. Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Νεκτάριος είναι το γεγονός ότι ο δρόμος κοντά στην περιοχή όπου σκάβει και βρίσκει την πρώτη ύλη του, τα αργιλοχώματα, πουλήθηκε για οικόπεδο (!) εξαναγκάζοντας και τον ίδιο πλέον, τον τελευταίο γνώστη αυτής της παράδοσης, αργά ή γρήγορα να στραφεί στον έτοιμο πηλό...

Το εργαστήριο των... Γκαρήδων και το ποτήρι του Οθωνα

Η οικογένεια Γκαρή είναι η παλαιότερη οικογένεια αγγειοπλαστών στην Αίγινα και διαθέτει το πιο γνωστό εργαστήριο αγγειοπλαστικής στο νησί. Η λαϊκή παράδοση αναφέρει το φημισμένο «ποτήρι της δικαιοσύνης του Γκαρή», το οποίο λέγεται ότι κατασκεύασε ο Αργύρης Γκαρής και το χάρισε στον βασιλιά Οθωνα λίγο μετά από την άφιξή του στο ελληνικό κράτος. Το ποτήρι συμβόλιζε την ανθρώπινη πλεονεξία, καθώς κάθε φορά που το ποτήρι γέμιζε μέχρι το χείλος του, με έναν περίεργο τρόπο άδειαζε.