Philippe van Parijs: Βασικό εισόδημα 200 ευρώ σαν σταθεροποιητής για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Η πρώτη εκδήλωση του ΙΝεΠ (Ινστιτούτο Νέας Πολιτικής) φιλοξένησε έναν από τους σημαντικότερους πολιτικούς φιλοσόφους του κόσμου και θεμελιωτή του διεθνούς κινήματος για το Βασικό Εισόδημα (Βasic Income Earth Network).

Ο παγκοσμίου φήμης Philippe van Parijs του Πανεπιστημίου της Louvain μίλησε στην κάμερα του NEWS247 λίγο πριν την κεντρική ομιλία του στο βήμα του

ΙΝεΠ.

"Ας δώσουμε σε όλους τους πολίτες ένα μέτριο αλλά άνευ όρων εισόδημα, και ας τους αφήσουμε να το συμπληρώσουν κατά βούληση με εισοδήματα από άλλες πηγές".

Αυτή είναι η "ρομαντική" ιδέα του ελάχιστου βασικού εισοδήματος όπως αναπτύχθηκε περισσότερο στις ΗΠΑ τις δεκαετίες του '60 και '70 και πλέον σήμερα, αποτελεί κεντρικό θέμα συζήτησης στην ατζέντα της Ε.Ε. των 28 (με την προσθήκη της Κροατίας).

Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα απευθύνεται στους φτωχούς, με στόχο να συμπληρώσει τους πενιχρούς πόρους τους μέχρι κάποιο χαμηλό εγγυημένο όριο.

Ο Philippe van Parijs εξελίσσει την ιδέα και κάνει λόγο για το ελάχιστο βασικό εισόδημα το οποίο καταβάλλεται από μια πολιτική κοινότητα σε όλα τα μέλη της, σε ατομική βάση, χωρίς εισοδηματικά κριτήρια ή υποχρέωση εργασίας. Πρόκειται για ένα ποσό ύψους 200 ευρώ κατά κεφαλή.

Ο ίδιος αποκαλεί την ιδέα του "Εύρω-Μέρισμα" και πιστεύει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να το αφομοιώσει στους μηχανισμούς της. Την ίδια ώρα αισιοδοξεί και αναφέρει ότι το μέλλον του ευρώ είναι διασφαλισμένο.

Τι είναι όμως ακριβώς το "Εύρω-Μέρισμα";

"Πρόκειται για πληρωμή ενός μέτριου βασικού εισοδήματος σε κάθε νόμιμο κάτοικο της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή τουλάχιστον του υποσυνόλου που αποτελείται από τα κράτη-μέλη τα οποία είτε ανήκουν στην ευρωζώνη είτε πρόκειται να ενταχθούν σε αυτή. Κοστολογείται περίπου στα 200 ευρώ ανά κεφαλή. Από αυτό εξαιρούνται οι παράνομοι μετανάστες", εξηγεί ο ίδιος.

"Έτσι, με αυτό το εισόδημα παρέχουμε ένα ας το πούμε "πάτωμα" το οποίο μπορεί να συμπληρωθεί από εισόδημα εργασίας, εισόδημα από κεφάλαια, αλλά και από κοινωνικά επιδόματα του κράτους. Το συγκεκριμένο ύψος του μπορεί να διαφέρει από χώρα σε χώρα, σύμφωνα με το κόστος ζωής. Μπορεί επίσης να είναι χαμηλότερο για τους νέους και υψηλότερο για τους ηλικιωμένους", συμπληρώνει.

Απόσπασμα της ομιλίας του στο Ινστιτούτο Νέας Πολιτικής:

Για να χρηματοδοθεί ένα Εύρω-Μέρισμα μεσαίου ύψους 200 ευρώ το μήνα για κάθε κάτοικο της Ε.Ε., χρειάζεται η βάση της εναρμοσμένης προστιθέμενης αξίας της Ε.Ε. να φορολογηθεί μ’ένα συντελεστή περίπου των 20%, ενώ η συνολική επιβάρυνση του ΑΕΠ της Ε.Ε. θα πλησιάζει το 10%.

Για ποιους λόγους χρειαζόμαστε μια τέτοια πρόταση, τον ρωτάμε.

Ο Philippe van Parijs μιλάει για τέσσερις βασικούς λόγους.

Ο πρώτος από αυτούς, είναι η μετανάστευση ανάμεσα στις πολιτείες.

"Στις ΗΠΑ οι κάτοικοι κινούνται από Πολιτεία σε Πολιτεία πολύ πιο εύκολα σε σχέση με το τι γίνεται ανάμεσα στα κράτη της Ε.Ε Μπορεί οι Ευρωπαίοι να γίνουν πιο ευκίνητοι. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί με το εχέγγυο του βασικού εισοδήματος και με περισσότερη προσπάθεια σε ότι αφορά τη γλώσσα. Για παράδειγμα οι Γάλλοι πρέπει να γίνουν πιο δεκτικοί ως προς το να μιλούν αγγλικά", αναφέρει ο καθηγητής.

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο χρειαζόμαστε ένα τέτοιο μηχανισμό ανακατανομής πόρων αφορά την Ε.Ε. ως σύνολο και θα βελτιώσει την ίδια την εικόνα της Ένωσης ως προς τους πολίτες της. "Η γλωσσική και πολιτιστική ποικιλία της ευρωπαϊκής ηπείρου όχι μόνο αυξάνει το κόστος της ενδοευρωπαϊκής μετανάστευσης αλλά και την καθιστά λιγότερο ελκυστική για τα αφορούμενα άτομα", υποστηρίζει ο van Parijs.

"Όταν μετανάστες από φτωχότερες χώρες πηγαίνουν στις πλουσιότερες περιοχές του κέντρου, υπάρχει η αίσθηση μιας εισβολής από μη αφομοιωμένα πλήθη κάτι που οδηγεί σε μία στροφή προς την επανίδρυση νέων ορίων. Υπάρχει όμως εναλλακτική λύση: Η ανακατανομής πόρων από το κέντρο προς την περιφέρεια.

Έτσι, οι πληθυσμοί θα σταθεροποιηθούν αρκετά ώστε η μετανάστευση να γίνει απορροφήσιμη στις ελκυστικές χώρες και να πάψει να εξασθενεί τις περιφερειακές περιοχές", εξηγεί ο ίδιος.

Ο τρίτος λόγος, είναι να σωθούν από τον φορολογικό και κοινωνικό ανταγωνισμό οι διάφοροι τρόποι οργάνωσης της κοινωνικής αλληλεγγύης. Η ισχύς και η ποικιλία των κρατών πρόνοιας της Ε.Ε. δεν θα επιζήσει της δολοφονικής πίεσης της ανταγωνιστικότητας, εκτός κι αν η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά λειτουργήσει πάνω στη βάση ενός μηχανισμού όπως το Ευρω-μέρισμα.

Τέλος, "οι πολίτες πρέπει να αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα ότι η Ένωση κάνει κάτι για όλους και όχι μόνο για την ελίτ, αλλά και για τους μετανάστες, για όσους θέλουν να δοκιμάσουν την τύχη τους", λέει ο van Parijs και διευκρινίζει και πάλι, ότι το ποσό των 200 ευρώ δεν θα είναι διαθέσιμο για τους παράνομους μετανάστες. "Ένα τέτοιο μέτρο θα άμβλυνε τον ρατσισμό", υπογραμμίζει και θα κάνει την Ε.Ε. να φαντάζει λιγότερο "άκαρδη" και άκαμπτη".

"Μην ξεχνάμε ότι οι συζητήσεις για το βασικό εισόδημα σήμερα, είναι πιο έντονες και ρεαλιστικές από ποτέ. Μας λένε ουτοπιστές. Αλλά τελικά, τα πάντα από μια ουτοπία δεν ξεκίνησαν;"

Αναλυτικά, όπως έχει γράψει ο ίδιος ο καθηγητής:

Καταβάλλεται το βασικό εισόδημα ανεξαρτήτως εισοδήματος;

Καταβάλλεται στο ίδιο ύψος ανεξαρτήτως εισοδήματος, τόσο σε πλούσιους όσο και σε φτωχούς. Στην απλούστερη εκδοχή τους, τα υφιστάμενα συστήματα καθορίζουν ένα ελάχιστο εισόδημα για κάθε είδος σπιτικού (ανύπαντρος ενήλικας, ζευγάρι χωρίς παιδί, ανύπαντρος γονέας με ένα παιδί κτλ.), υπολογίζεται το πραγματικό εισόδημα κατά περίπτωση και η διαφορά του πραγματικού εισοδήματος προς το καθορισθέν ελάχιστο εισόδημα καταβάλλεται με τη μορφή μετρητών.

Υπό αυτήν την έννοια, τα υφιστάμενα συστήματα λειτουργούν ex post (δηλαδή βάσει ανάλυσης της παρελθούσας κατάστασης) και συγκεκριμένα βάσει του υπολογισμού του, έστω προσωρινού, εισοδήματος του ενδιαφερόμενου.

Αντιθέτως, το σύστημα βασικού εισοδήματος λειτουργεί ex ante (δηλαδή βάσει οικονομικών προβλέψεων), ανεξαρτήτως από οποιοδήποτε έλεγχο εισοδήματος. Το επίδομα καταβάλλεται πλήρως τόσο σε αυτούς που υπερβαίνουν τα ελάχιστα εισοδήματα όσο και σε αυτούς που υπολείπονται αυτών. Κανένα άλλο κριτήριο δεν λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό του ατομικού επιδόματος: ούτε το άτυπο εισόδημα, ούτε πιθανή βοήθεια από συγγενείς, ούτε η αξία της περιουσίας.

Φορολογήσιμες πηγές εισοδήματος δύνανται να φορολογούνται με υψηλό συντελεστή προκειμένου να χρηματοδοτούν το βασικό εισόδημα. Όμως το σύστημα "φορολογίας-επιδομάτων" δεν θα στηρίζεται πλέον σε μια διφορούμενη ερμηνεία των "μέσων διαβίωσης", ήτοι μια ευρεία ερμηνεία για τους φτωχούς, κατ’ εφαρμογήν της οποίας περικόπτονται τα ευεργετήματα, και μιας περιοριστικής για τους πλούσιους, βάσει της οποίας συλλέγεται ο φόρος εισοδήματος.

Το βασικό εισόδημα κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους;

Το γεγονός ότι τόσο οι πλούσιοι όσο και οι φτωχοί λαμβάνουν το ίδιο βασικό επίδομα δεν συνεπάγεται ότι η εισαγωγή του βασικού εισοδήματος θα έκανε τόσο τους πλούσιους όσο και τους φτωχούς πλουσιότερους από πριν. Το βασικό εισόδημα απαιτεί χρηματοδότηση.

Εάν το βασικό εισόδημα απλώς προστίθετο στο υφιστάμενο σύστημα "φορολογίας-επιδομάτων", είναι προφανές ότι οι συγκριτικά πλουσιότεροι θα χρηματοδοτούσαν τόσο το δικό τους βασικό εισόδημα, όσο και αυτό των οικονομικά ασθενέστερων. Τούτο ισχύει ανεξαρτήτως του φορολογικού συστήματος, είτε ο συντελεστής φορολόγησης αυξάνεται, μειώνεται ή μένει σταθερός ανάλογα με το εισόδημα.

Στην περίπτωση εισαγωγής του βασικού εισοδήματος από μηδενικής βάσεως, η μόνη προϋπόθεση προκειμένου να επωφεληθούν οι ασθενέστεροι είναι απλά οι συγκριτικά πλουσιότεροι να συνεισφέρουν περισσότερο από τους συγκριτικά φτωχότερους. Στις περισσότερες προτάσεις, πάντως, η εισαγωγή ενός βασικού εισοδήματος συνδυάζεται με την μερική κατάργηση υφιστάμενων επιδομάτων και φοροαπαλλαγών.

Εάν η προτεινόμενη μεταρρύθμιση προέβλεπε απλώς την διάχυση των επιδομάτων που προορίζονται για τους ασθενέστερους σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, τότε προφανώς οι τελευταίοι θα έβγαιναν ζημιωμένοι. Όμως κανείς δεν προτείνει κάτι τόσο παράλογο.

Στις περισσότερες προτάσεις που βασίζονται στην άμεση φορολόγηση, το βασικό εισόδημα αντικαθιστά μόνο όσα επιδόματα δεν προκύπτουν από εισφορές, καθώς και τις φοροαπαλλαγές ή φοροελαφρύνσεις, για τα χαμηλότερα εισοδήματα. Η άμεση επίπτωση στην κατανομή εισοδημάτων θα είναι μάλλον περιορισμένη, εφόσον το βασικό επίδομα διατηρηθεί σε χαμηλό επίπεδο. Ωστόσο, όσο αυτό αυξάνεται, τόσο θα αυξάνεται και η φορολογία εισοδήματος, με αποτέλεσμα την εντονότερη ανακατανομή εισοδήματος μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών.

Αισιοδοξείτε ότι η Ε.Ε. θα επιβιώσει;

"Ναι, είμαι σίγουρος ότι η Ε.Ε. θα τα καταφέρει. Πρέπει να γίνουν μεταρρυθμίσεις υπέρ των πολιτών, αλλά είμαι βέβαιος ότι η Ευρωζώνη θα επιβιώσει. Η Ελλάδα δεν θα βγει από το ευρώ. Δεν πρέπει και δεν συμφέρει άλλωστε κανέναν να βγει", λέει ο Philippe van Parijs.

Γιατί ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί το βασικό εισόδημα από τις κυβερνήσεις;

"Οι κυβερνήσεις δυσπιστούν ότι μπορεί αυτό το μέτρο να λειτουργήσει. Το θεωρούν ουτοπικό. Σταδιακά όμως σε κάποια κράτη της Ε.Ε. έχει εφαρμοστεί με κάποια επιδόματα, για τα παιδιά κάτω των έξι ετών ας πούμε.

Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να μάθει ο κόσμος πόσο σημαντικό είναι ένα τέτοιο μέτρο που διασφαλίζει τους φτωχούς και παρέχει αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και οι ίδιοι οι φτωχοί, η μεσαία τάξη να πιέσει τις κυβερνήσεις για να το αφομοιώσει στην πολιτική της. Έτσι θα τεθεί στην κυρίαρχη ατζέντα της Ε.Ε.

Μην ξεχνάμε ότι οι συζητήσεις για το βασικό εισόδημα σήμερα, είναι πιο έντονες και ρεαλιστικές από ποτέ. Και στο κάτω κάτω, ναι, μας λένε ουτοπιστές. Αλλά τελικά, τα πάντα από μια ουτοπία δεν ξεκίνησαν;".

Ανησυχείτε για την άνοδο της ακροδεξιάς που αποτελεί και αποτέλεσμα της διαρκούς κρίσης;

"Όλα αυτά τα φαινόμενα είναι όντως αποτέλεσμα της κρίσης. Η δημοκρατία όμως μπορεί και πρέπει να τα αντιμετωπίσει. Θέλω να πω ότι η Ε.Ε. όπως ήταν μέχρι τώρα, έδωσε τροφή για εθνικιστικές εξάρσεις. Η Ε.Ε. που ευνοούσε μόνο την ανταγωνιστικότητα και προσέφερε λίγα για τους πολίτες της, η Ε.Ε. που δημιούργησε διαφορετικές οικονομικές ζώνες ανάμεσα στα κράτη, ευνόησε τον εθνικισμό και την άνοδο των ακροδεξιών ομάδων που από τη δική τους μεριά τάζουν πολλά για μια φαινομενική έξοδο από την κρίση.

Αυτό πρέπει να αλλάξει. Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια φαινόμενα θα πρέπει να παρέχονται τα οικονομικά εχέγγυα για την ελεύθερη κίνηση ανάμεσα στα κράτη της Ένωσης. Οι πολίτες θα πρέπει να αισθάνονται ότι η Ε.Ε. είναι δίκαιη απέναντι σε όλους, ότι τους προστατεύει. Επίσης, η ύπαρξη του βασικού εισοδήματος θα μειώσει, θα περιορίσει αισθητά την ανασφάλεια. Τέλος, τα κράτη, θα πρέπει με την πολιτική τους να σταθεροποιήσουν τους πληθυσμούς τους, τους ανθρώπους που θα εργάζονται εντός των εθνικών τους συνόρων. Και βέβαια θα βοηθήσει η διάδοση, η περαιτέρω διάδοση της κοινής γλώσσας, καταλήγει ο Philippe van Parijs.

Τέλος, απαντώντας σε ερώτηση σχετικά με το αν κοινοποίησε το σχέδιο του στην ελληνική κυβέρνηση κατά την τελευταία του επίσκεψη στη χώρα μας, ο ίδιος δήλωσε ότι έγινε δεκτός στο Υπ. Οικονομικών αλλά "όπως σας είπα νωρίτερα", πρόσθεσε, "αυτές οι ιδέες πρέπει να διαδοθούν και να εισαχθούν με πίεση από κάτω προς τα πάνω, από τους πολίτες δηλαδή προς τους εκάστοτε κυβερνώντες". "Από εκεί και πέρα, όλες οι ενστάσεις και τα ερωτήματα είναι δεκτά και είμαστε πάντα ανοιχτοί για περαιτέρω διάλογο".

Περισσότερες πληροφορίες για τον ίδιο, εδώ

News247