Ο θρόνος θα παραμείνει κενός;

Του ΕΝΤΙ ΖΕΜΕΝΙΔΗ*

Ο  Αϊβο Ντάαλντερ, πρόεδρος του Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων του Σικάγου και πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, και ο Τζέιμς Λίντσεϊ, ανώτερος αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, ξεκίνησαν το βιβλίο τους «The Empty Throne» το 2018 με μια φράση του Τσώρτσιλ: «Δεν μπορεί μια χώρα να εξελιχθεί σε ηγέτιδα στον πολιτισμένο κόσμο χωρίς να εμπλέκεται στα προβλήματά του, χωρίς να αισθάνεται τις

αγωνίες του, χωρίς να εμπνέεται από τους στόχους του. Αυτό αποδείχθηκε στο παρελθόν και θα γίνει αδιαμφισβήτητο στο μέλλον. Ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορεί να αποκηρύξει την ευθύνη του απέναντι στον κόσμο».

Η κριτική τους απέναντι στην παραίτηση της κυβέρνησης Τραμπ από την παγκόσμια ηγεμονία περιλαμβάνει μια πληθώρα σφαλμάτων. Το 2020, μια ακόμα μομφή μπορεί να προστεθεί: Οι ΗΠΑ έχουν εξαφανιστεί από την Ανατολική Μεσόγειο.

Μία από τις επιτυχίες των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν η απώθηση των Σοβιετικών από τη Μεσόγειο. Βασικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ βρίσκονται και στις δύο πλευρές της Μεσογείου. Σημαντικές αμερικανικές βάσεις υπάρχουν στην περιοχή. Αμερικανικές εταιρείες ενέργειας συμμετέχουν στο νέο μεγάλο παιχνίδι. Την ίδια ώρα, εκδηλώνονται απειλές για την ηγετική θέση των ΗΠΑ – από την κινεζική πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ενας Δρόμος» έως τη ρωσική επιρροή και τη διεθνή τρομοκρατία.

Παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ επιθυμούν να παρεμβαίνουν παντού όλο και λιγότερο, εξακολουθεί να υπάρχει λόγος ώστε να δράσουν διαφορετικά στην Αν. Μεσόγειο. Το άριστο αποτέλεσμα που επιτεύχθηκε στη διμερή σχέση με την Ελλάδα –δίπλα στη συνεχώς βελτιούμενη σχέση με την Κύπρο– επιτρέπει στην Ουάσιγκτον να στηρίζεται σε ένα ευρύτερο φάσμα εταίρων. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει ιδιαίτερα στενές σχέσεις με το Ισραήλ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Πολλοί από τους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή –Ελλάδα, Ισραήλ, Κύπρος, Αίγυπτος, Γαλλία, Ιορδανία, ΗΑΕ– συνεργάζονται μεταξύ τους σε θέματα διπλωματίας και ασφάλειας. Το Κογκρέσο απέδωσε νέα σημασία στην περιοχή με την Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η φιλοδυτική συμμαχία αποτελεί για την Ουάσιγκτον μια ομάδα αξιόπιστων εταίρων. Παρ’ όλα αυτά, οι χώρες αυτές πρέπει να αντιμετωπίσουν μια συμπεριφορά κράτους-παρία, η οποία εκδηλώνεται από την Τουρκία. Δυστυχώς, οι ΗΠΑ επιτρέπουν αυτή τη συμπεριφορά την πιο λάθος στιγμή.

Τα αντικρουόμενα μηνύματα από την Ουάσιγκτον καθιστούν αστεία ακόμη και την ιδέα ότι οι ΗΠΑ αποθαρρύνουν την αποσταθεροποιητική συμπεριφορά της Αγκυρας. Κάθε φορά που κάποιες σωστές δηλώσεις γίνονται από την κυβέρνηση, ακολουθεί ο πρόεδρος Τραμπ για να υπενθυμίσει την προσωπική του σχέση με τον Ερντογάν. Η Αγκυρα αγνοεί Αμερικανούς αξιωματούχους που συνιστούν μια πιο υπεύθυνη συμπεριφορά και στη συνέχεια η αμερικανική κυβέρνηση προσαρμόζει τις προσδοκίες της προς τα κάτω. Η περίπτωση της Αγίας Σοφίας είναι ενδεικτική. Οι ΗΠΑ μετακινήθηκαν από τη θέση του Μάικ Πομπέο, η οποία ήταν ότι δεν πρέπει να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί, στη θέση ότι πρέπει απλώς να μείνει ανοιχτή σε όλους. Και κάθε φορά που ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Τζέφρεϊ Πάιατ, προβαίνει σε μια δήλωση που δείχνει ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την Ελλάδα, ο Αμερικανός πρέσβης στην Αγκυρα, σπεύδει να κατευνάσει τους οικοδεσπότες του.

Το πιο σημαντικό είναι ότι ο Ερντογάν έχει αντιληφθεί ότι η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποφύγει να τον αναγκάσει να αναλάβει τις ευθύνες του. Η συνεχιζόμενη κωλυσιεργία –παρά τις διακομματικές εκκλήσεις στο Κογκρέσο– για το ζήτημα της επιβολής κυρώσεων, αλλά και για την υπόθεση της τράπεζας Halk Bank, ενθαρρύνει την Τουρκία να πιστεύει ότι μπορεί μακροπρόθεσμα να βγει κερδισμένη στην Ουάσιγκτον. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε εάν το Κογκρέσο δεν επιδείκνυε τόση αποφασιστικότητα για τα F-35 και για την Εταιρική Σχέση Ασφάλειας και Ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο ή αν δεν επέμενε σταθερά στην επιβολή κυρώσεων.

Επίσης, το επιτελείο Μπάιντεν πρέπει να προσφέρει περισσότερα. Ενας πρόεδρος Μπάιντεν μπορεί να είναι πιο σκληρός για την Τουρκία από τον πρόεδρο Τραμπ, αλλά η σημερινή σιωπή μπροστά σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση εντός του ΝΑΤΟ είναι ανεξήγητη. Εάν το χειρότερο σενάριο πραγματοποιηθεί, ο Ιανουάριος του 2021 θα είναι πολύ αργά για παρεμβάσεις.

Η απόδοση ευθυνών στην Τουρκία είναι πιο επείγουσα από ποτέ. Το λιγότερο που έχουν να κάνουν, τόσο η κυβέρνηση Τραμπ όσο και το επιτελείο του Μπάιντεν, είναι να σηματοδοτήσουν ότι είναι έτοιμοι να δράσουν. Η δήλωση ότι η Τουρκία μπορεί να υπαχθεί στη σχετική αμερικανική νομοθεσία περί κυρώσεων θα ήταν μια καλή αρχή. Οτιδήποτε λιγότερο, θα ενισχύσει την πεποίθηση ότι σε λίγο δεν θα υπάρχει θρόνος στην Αν. Μεσόγειο, ούτε για ηγέτη, ούτε για διαμεσολαβητή, ούτε ακόμη και για διαιτητή από την πλευρά των ΗΠΑ.
 
* Ο κ. Εντι Ζεμενίδης είναι εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC).