O στενός διάδρομος της ελευθερίας
& JAMES ROBINSON
The Narrow Corridor. States, Societies and the Fate of Liberty
εκδ. Penguin, 2019, σελ. 558
Ο Ντάρον Ατζέμογλου, καθηγητής Οικονομικών στο ΜΙΤ και ο Τζέιμς Ρόμπινσον, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου έγιναν διεθνώς γνωστοί το 2012 με το μπεστ σέλερ «Γιατί αποτυγχάνουν
Ανατρέχοντας στο κράτος Λεβιάθαν από το κλασικό έργο του Αγγλου πολιτικού φιλοσόφου Τόμας Χομπς το 1651, οι συγγραφείς περιγράφουν πως ο «Δεσποτικός Λεβιάθαν» και ο «Απών Λεβιάθαν» οδηγούν στον αυταρχισμό και στην ακυβερνησία αντίστοιχα, ενώ με τον «Δεσμώτη Λεβιάθαν» το κράτος αναλαμβάνει μεγαλύτερο ρόλο, που περιορίζεται όμως από ελέγχους που επιβάλλει η κοινωνία, όπως συνέβη για πρώτη φορά στην αρχαία Αθήνα με τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα και του Κλεισθένη, ή στην Αμερική από τους πατέρες της ανεξαρτησίας. Η τύχη όμως της ελευθερίας δεν εξαρτάται μόνο από ένα σοφό σύστημα ελέγχων και ισορροπιών, αλλά και από τη διεκδικητική κινητοποίηση της κοινωνίας. Οταν χαλάρωσε το «κλουβί» των κανόνων, παραδόσεων και εθίμων που περιόριζαν την οικονομική και κοινωνική πρόοδο για μία χιλιετία, προέκυψαν ευκαιρίες και κίνητρα για την απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων, που άνοιξαν τον δρόμο στη Βιομηχανική Επανάσταση και την ευημερία.
Στο βιβλίο εξιστορούνται διάφορες φάσεις του δεσποτικού Λεβιάθαν στην Κίνα και στη Ρωσία, καθώς και το περιοριστικό «κλουβί των κανόνων», που επέβαλε το σύστημα της κάστας στην Ινδία. Στη Μέση Ανατολή αυτό το «κλουβί» έχει λάβει ασφυκτικές διαστάσεις, ιδιαίτερα στη Σαουδική Αραβία, με τη συμμαχία ουαχαμπισμού και αυταρχισμού, ενώ και η Τουρκία διανύει μια νέα φάση δεσποτισμού υπό τον αυταρχικό Ερντογάν. Για πολλά μπορεί να υπερηφανεύεται ο «Δεσμώτης Λεβιάθαν» στη Δυτική Ευρώπη και στην Αμερική, αλλά κηλίδα στην τελευταία αποτελούν η φυλετική προκατάληψη και η αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα. Σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και Αφρικής πάλι ένας «Χάρτινος Λεβιάθαν» εμποδίζει τον πολίτη να αντιμετωπίσει την ανάλγητη γραφειοκρατία, την πολιτική πατρωνία και την κραυγαλέα ανισότητα, που επιβάλλει μια καταπιεστική ελίτ.
Οι συγγραφείς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου από τον λαϊκισμό που καραδοκεί, όταν ο λαός αισθάνεται ότι τα οφέλη από την παγκοσμιοποίηση και τις τεχνολογικές αλλαγές δεν κατανέμονται δίκαια, όταν χάνει την εμπιστοσύνη του στους θεσμούς, με αποτέλεσμα να γίνεται ευάλωτος σε δημαγωγούς, που του υπόσχονται ότι μόνο αυτοί είναι ικανοί να προστατεύσουν τα συμφέροντά του, όπως συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία του Ερντογάν, στην Ουγγαρία του Ορμπαν ή στην Αμερική του Τραμπ. Οπως διακήρυττε ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ, αληθινή ατομική ελευθερία δεν νοείται χωρίς οικονομική ασφάλεια και ανεξαρτησία και όταν οι άνθρωποι πεινούν ή είναι άνεργοι, γίνονται βορά δημαγωγών και δικτατόρων.
Οι δύο συγγραφείς χρησιμοποιούν πλήθος παραδειγμάτων από ιστορικές περιόδους και γεωγραφικές περιοχές.Η είσοδος και η παραμονή στον διάδρομο της ελευθερίας δεν είναι ούτε εύκολη ούτε δεδομένη, γιατί απαιτεί συμβιβασμούς, με εγκατάλειψη της ακραίας πόλωσης και του «μηδενικού αθροίσματος» στην πολιτική. Αυτό πέτυχε η Σουηδία μετά τη Μεγάλη Υφεση, όταν ένας ευρύς συνασπισμός εργατών, αγροτών και βιομηχάνων στήριξε τη νέα αρχιτεκτονική του κοινωνικού κράτους, αντίθετα με τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, όπου η ελίτ αντέδρασε αρνητικά στις διεκδικήσεις της κοινωνίας στη λογική του «μηδενικού αθροίσματος», διευκολύνοντας έτσι την επικράτηση του Χίτλερ. Η Γερμανία όμως και η Ιαπωνία μετά τον Πόλεμο, η Χιλή μετά τον Πινοσέτ ή η Νότια Αφρική μετά την κατάρρευση του απαρτχάιντ απέδειξαν ότι η επιστροφή στον στενό διάδρομο είναι εφικτή και όσο διευρύνονται οι δημοκρατικοί και συμμετοχικοί θεσμοί, τόσο αυξάνεται και το εύρος αυτού του διαδρόμου.
Εκκληση για εγρήγορσηΤο βιβλίο κλείνει με την έκκληση για διαρκή εγρήγορση και κινητοποίηση των πολιτών υπέρ των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και του κράτους δικαίου, προσφεύγοντας στο ποίημα του Γερμανού λουθηρανού πάστορα Μάρτιν Νιμόλερ για την κυριαρχία των ναζί στη γερμανική κοινωνία. «Πρώτα ήλθαν για τους σοσιαλιστές και δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν σοσιαλιστής. Μετά ήλθαν για τους συνδικαλιστές και δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Μετά ήλθαν για τους Εβραίους και δεν διαμαρτυρήθηκα, γιατί δεν ήμουν Εβραίος. Μετά ήλθαν για μένα, αλλά δεν είχε απομείνει πλέον κανείς να διαμαρτυρηθεί».
* Ο κ. Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε ως προϊστάμενος του Γραφείου Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία της Ουάσιγκτον.DARON ACEMOGLU & JAMES ROBINSON
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- «Μάζεψε τον Ερντογάν, αλλιώς όλοι θα ψάχνουν να βρουν πού πέφτει η Τουρκία»
- Αντώνης Αλεξανδρίδης: Το πρώτο πράγμα που έκανε μετά την αποχώρησή του από το Big Brother
- Τουρισμός: Άρον άρον φεύγουν από τα «κόκκινα» νησιά οι Βρετανοί πληρώνοντας ακόμα και τα... τριπλάσια σε εισιτήρια!
- ΕΦΚΑ: Τι αλλάζει σήμερα στα ειδοποιητήρια
- Turkiye: Μισθοφόροι από τη Συρία θα πολεμήσουν εναντίον της Ελλάδας
- Ισμήνη Αϊβάζη: Κλέβει τις εντυπώσεις η 12χρονη κόρη της Μαρίας Κορινθίου
- Η Νίκη Κεραμέως σε σπάνια δημόσια εμφάνιση με τον σύζυγό της και φορώντας μάσκες
- Big Brother: Τι αναφέρει ψυχολόγος μετά το σάλο που ξέσπασε με τον Αντώνη Αλεξανδρίδη (vid)
- Συνεχίζονται οι τουρκικές προκλήσεις στα Κατεχόμενα - Σε εξέλιξη η άσκηση Κύπρου-Βρετανίας
- Άστεγη κοιμόταν για μήνες έξω από σούπερ μάρκετ και την προσέλαβαν: «Κανείς δεν με λέει πλέον χαζή»
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Καθημερινή
- Η αξιοποίηση του Βοτανικού και η επένδυση της Hines
- Λευκορωσία: Αξιωματούχος δηλώνει πως η Κολεσνίκοβα πέρασε τα σύνορα
- Η μοναδικότητα της Χαλκίδας
- Χαρ. Γώγος: «Must» ο εμβολιασμός για τη γρίπη – Μπορεί να μπλοκάρει το 50% των σοβαρών αναπνευστικών λοιμώξεων
- Τήνος: Συνωμοτώντας με τη φύση
- Θεσσαλονίκη: Κάτοικοι μετέτρεψαν εγκαταλελειμμένο οικόπεδο σε «καφενείο» λόγω κορωνοϊού
- Λέσβος: Χρούσος Άμμος, ούζο και ιστορίες
- Από τη Μόρια στην πλατεία Βικτωρίας
- Η «Σφίγγα» εξακολουθεί να τρομάζει
- Εξιχνιάστηκε η ληστεία με δράστη ειδικό φρουρό και λεία 40.000 ευρώ
- Τελευταία Νέα Καθημερινή
- O στενός διάδρομος της ελευθερίας
- Επένδυση 60 εκατ. ευρώ από τη «Λάμψα» παρά την πανδημία
- Η «Σφίγγα» εξακολουθεί να τρομάζει
- Η αξιοποίηση του Βοτανικού και η επένδυση της Hines
- Το ηλεκτρικό SUV της Skoda
- Ο θάνατος ήρθε από τον ουρανό
- Η μοναδικότητα της Χαλκίδας
- Εξιχνιάστηκε η ληστεία με δράστη ειδικό φρουρό και λεία 40.000 ευρώ
- Γαλλία: Πρόβλεψη για ύφεση 9% το 2020 λόγω κορωνοϊού
- e-ΕΦΚΑ: Ενιαία ειδοποιητήρια εισφορών σε μη μισθωτούς ασφαλισμένους
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Λαβρόφ για Αν. Μεσόγειο: Έτοιμοι να συμβάλλουμε σε διάλογο, «όχι» σε ενέργειες που φέρνουν κλιμάκωση
- Γιαν Εμβιλά Ολυμπιακός: Έτοιμος να μπει στο αεροπλάνο
- Ποιοι κρύβονται πίσω από τα 105 κιλά κοκαΐνης που βρέθηκαν στο λιμάνι της Πάτρας
- Δράμα: Ο Πάβελ Παβλικόφσκι στο 43ο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους
- Στ. Αρναουτάκης: 22,8 εκ. ευρώ για την οικονομική ενίσχυση των δομών υγείας (video)
- Hμερίδα για την καλλιέργεια μύρτιλου στον Ίασμο
- «Big Brother»: Δείτε τι άλλαξε στο προφίλ του στο instagram ο Αλεξανδρίδης μετά την αποχώρησή του
- Τέλος στην αναγραφή της διαγωγής των μαθητών στα απολυτήρια
- Εργασιακά: Πώς θα υπολογιστούν δώρα, υπερωρίες και επιδόματα
- Οι προϋποθέσεις για τη ρύθμιση στις μειώσεις ενοικίων