Το… success story του 2013

Κυνηγώντας το πλεόνασμα, η δικομματική κυβέρνηση των Σαμαρά-Βενιζέλου μέσα στο 2013 απώλεσε το «αριστερό της άλλοθι», «πέρασε» επώδυνες «μεταρρυθμίσεις» στη Βουλή, «φυλάκισε» τη δυναμική ισχύ της Χρυσής Αυγής – χωρίς ωστόσο να χάσει τον προσανατολισμό της, που δεν ήταν άλλος από την τυφλή εξυπηρέτηση του Μνημονίου και την υλοποίηση των δεσμεύσεών της προς τους εξωτερικούς δανειστείς.

του Αριστείδη Αποστόλου (apostolou@attikipress.gr)

Μεστό από πολιτικά γεγονότα ήταν το 2013. Η Ελλάδα, βρισκόμενη σε ακόμα ένα μνημονιακό και υφεσιακό έτος, προσέφερε το κατάλληλο υπόστρωμα για να δημιουργηθούν έντονες διεργασίες στα κόμματα, να καλλιεργηθούν πολιτικές αντιπαραθέσεις και να παρθούν αποφάσεις που αποδείχθηκαν καταλυτικές για μία σειρά κρίσιμων θεμάτων.

Ωστόσο, από πλευράς κυβέρνησης, δεν αρθρώθηκε αξιοσημείωτος πολιτικός λόγος: η χώρα πορεύτηκε με βάση τον «μνημονιακό μονόδρομο» και με κύριο αξίωμα την παραμονή της χώρας εντός της ευρωζώνης έναντι κάθε τιμήματος. Πρόκειται για μία ενσυνείδητη επιλογή που επιφέρει καθημερινό κοινωνικό κόστος και περαιτέρω επιδείνωση της σκληρής πραγματικότητας που βιώνουν χιλιάδες Έλληνες πολίτες.

Από τα πλέον αξιοσημείωτα γεγονότα της χρονιάς, ο αποδεκατισμός της κυβέρνησης, έπειτα από «διαρροές» βουλευτών αλλά και η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ, με αφορμή το «μαύρο» στην ΕΡΤ. Εξίσου σημαντικός ήταν ο… δικαστικός περιορισμός της Χρυσής Αυγής, του νεοναζιστικού κόμματος που είχε αποκτήσει έντονη δυναμική μεταξύ των Ελλήνων ψηφοφόρων. Μέσα στο έτος που εκπνέει, η κυβέρνηση εφάρμοσε πρωτοφανή μέτρα, όπως η κινητικότητα στον δημόσιο τομέα, ενώ δρομολόγησε την περαιτέρω συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, κατεβάζοντας στους… δρόμους χιλιάδες εργαζομένους.

Το 2014 αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφενός επειδή είναι χρονιά εκλογών, αφετέρου γιατί θα παρθούν σημαντικές αποφάσεις για την πορεία του ελληνικού προγράμματος, μεταξύ των οποίων μπορεί να συμπεριλαμβάνεται ένα νέο Μνημόνιο ή (και) μία περαιτέρω αναδιάρθρωση του χρέους.

Κυβέρνηση, η αποφασισμένη

Καθ’ όλη τη διάρκεια της φετινής χρονιάς, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς επιδίωξε να χτίσει το κυβερνητικό success story, συνθέτοντας ένα παζλ με τις σημαντικές επιτυχίες που περίμενε πως θα πραγματοποιηθούν, όπως η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος. Ωστόσο αυτό που πραγματικά κατάφερε ο κ. Σαμαράς, μαζί με τον κυβερνητικό του εταίρο Ευάγγελο Βενιζέλο, ήταν να οικοδομήσουν την εικόνα μίας πολιτικής ηγεσίας που επιδιώκει με κάθε θυσία την υλοποίηση όλων όσα έχει υποσχεθεί στους εταίρους και δανειστές της Ελλάδας.

Το μήνυμα που εκπέμπουν τους τελευταίους μήνες και σε όλους τους τόνους οι δύο κυβερνητικοί εταίροι μπορεί να συμπυκνωθεί στην εξής φράση: «Όρθια κυβέρνηση, πάση θυσία, με κοινή γραμμή ΝΔ-ΠΑΣΟΚ». Στηρίζοντας ο ένας στον άλλο ακόμα και στα δύσκολα (η περίπτωση των υποβρυχίων είναι χαρακτηριστική), οι δύο πολιτικοί άνδρες δείχνουν αποφασισμένοι να περάσουν όλους τους σκόπελους, από όπου κι αν προέρχονται αυτοί.

Η σύγκλιση Σαμαρά-Βενιζέλου επιβεβαιώθηκε με την υπογραφή «Προγραμματικής Συμφωνίας» τον περασμένο Οκτώβριο, προκαλώντας συγκρατημένες αντιδράσεις από βουλευτές τόσο της ΝΔ όσο και του ΠΑΣΟΚ. Παράλληλα, οι δύο κυβερνητικοί εταίροι, αναγνωρίζοντας την κρίσιμη για αυτούς πολιτική συγκυρία (οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ πιθανόν να είναι το πρώτο κόμμα σε πιθανή εκλογική αναμέτρηση) απέρριψαν το σενάριο περί πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, συνειδητοποιώντας πως και οι δύο θα βγουν χαμένοι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Συνεπώς, αμφότεροι δείχνουν πρόθυμοι και αποφασισμένοι να ανταποκριθούν σε κάθε απαίτηση της τρόικας, προκειμένου να διατηρηθούν στην εξουσία –περιορίζοντας όσο περισσότερο μπορούν το πολιτικό κόστος που συνεπάγεται αυτή η επιλογή τους.

Αφόρητη η πίεση από την τρόικα

Μέσα στο 2013, η πίεση από τους δανειστές προς την κυβέρνηση έγινε ακόμα πιο έντονη. Η τρόικα με τις αφόρητες πιέσεις της και τις συνεχείς παράλογες απαιτήσεις της δημιουργεί ζήτημα επιβίωσης για την παραμονή των ΝΔ και ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ο παραλογισμός των τροϊκανών έκανε ακόμα και τη βρετανική εφημερίδα «Guardian» να αναρωτιέται για την πολιτική που ακολουθούν οι δανειστές, κάνοντας λόγο για τρελές απαιτήσεις. Μάλιστα και ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών, Γιάννης Στουρνάρας, μετά την έγκριση της εκταμίευσης της δόσης του ενός δισ. ευρώ, μίλησε για «δύσκολα και πρωτόγνωρα» προαπαιτούμενα.
Το σίγουρο είναι πως οι δανειστές, έχοντας βρει μία συνεργάσιμη κυβέρνηση, θα συνεχίσουν να θέτουν επώδυνα μέτρα προς εφαρμογή – συνεπώς, με την ελληνική κυβέρνηση να συνεχίζει να υιοθετεί τη σκληρή πολιτική της λιτότητας και της μηδενικής ανάπτυξης (προτείνοντας βεβαίως εναλλακτικά μέτρα που ωστόσο κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση), το μόνο που θα γίνει είναι πως θα ανοίξει περισσότερο η όρεξη των δανειστών για περαιτέρω επώδυνες αποφάσεις, με θύμα την ελληνική κοινωνία.

Η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ

Σημαντικό πλήγμα στην κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου προκάλεσε η αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από το κυβερνητικό σχήμα, το περασμένο καλοκαίρι, με αφορμή τις εξελίξεις στην ΕΡΤ. Μοιραία, η μέχρι πριν λίγους μήνες ισχυρή κυβέρνηση των τριών πολιτικών αρχηγών (Σαμάρα­Βενιζέλου­ Κουβέλη) και των 178 βουλευτών ανήκει στο παρελθόν, ενώ στη θέση της βρίσκεται ό,τι έχει... απομένει: δύο κόμματα, με οριακή (λίγο πάνω από τους 150 βουλευτές) πλειοψηφία στη Βουλή και έντονες τάσεις περαιτέρω διάσπασης, τουλάχιστον στο εσωτερικό του ενός κυβερνητικού πόλου.

Σε μία τέτοια συγκυρία, η κυβέρνηση έχει επιλέξει να ανεβάσει τους τόνους και να πολώσει το πολιτικό κλίμα, προκειμένου να συσπειρώσει τα στελέχη της. Αποτέλεσμα είναι οι δηλώσεις και οι αναφορές σε θέματα όπως η αποστασία, καθώς και οι φραστικές επιθέσεις με χαρακτηρισμούς όπως «προσπάθεια εκτσογλανισμού του δημόσιου βίου», που κάθε άλλο παρά τιμούν όσους τις χρησιμοποιούν.

Παράλληλα, η κυβέρνηση συνεχίζει να αναζητεί συμμάχους και συνεταίρους στην προσπάθεια «ανοικοδόμησης» της χώρας. Δια της εις άτοπον απαγωγής –καθώς, για διάφορους λόγους, δεν μπορούν να απευθυνθούν σε ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΕΛ, ΚΚΕ, Χρυσή Αυγή– τα δύο κόμματα κάνουν ευθεία κρούση προς τη Δημοκρατική Αριστερά, τον πρώην εταίρο τους, καλώντας την να επιστρέψει σε μία κυβερνητική τρόικα.

Σύμφωνα με τις «κακές γλώσσες», η ΔΗΜΑΡ είναι έτοιμη να συνδράμει την κυβέρνηση, εάν και όταν αυτή θα χρειαστεί βοήθεια. Μέχρι τότε, όμως –όπως υποστηρίζουν– θα συνεχίσει να κινείται στον χώρο της μετριοπάθειας, της αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση και της «Αριστεράς της ευθύνης». Ο ίδιος ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ, Φώτης Κουβέλης, δεν έχει κλείσει τις πόρτες για σε ενδεχόμενη συνεργασία είτε με τη σημερινή κυβέρνηση, είτε με τον ΣΥΡΙΖΑ στο μέλλον, σε περίπτωση που διαφοροποιηθούν οι πολιτικές που ακολουθούν αυτήν την εποχή. Μάλιστα, ο κ. Κουβέλης έχει κάνει λόγο για «κυβερνήσεις συνεργασίας, όχι γενικά και αόριστα, αλλά με προγραμματική συμφωνία που θα έχει αντανάκλαση στην κοινωνία», παίζοντας το δικό του παιχνίδι στο ζήτημα της εξουσίας.

Σε κάθε περίπτωση, γεγονός είναι η φθορά τουλάχιστον του ενός κυβερνητικού εταίρου, δηλαδή του ΠΑΣΟΚ. Η αποδυνάμωση του κόμματος του κ. Βενιζέλου ξεχωρίζει δια γυμνού οφθαλμού, καθώς είναι καθηλωμένο σε χαμηλά δημοσκοπικά ποσοστά, με έντονες διασπαστικές τάσεις στο εσωτερικό του. Παράλληλα, υπάρχει δυσαρέσκεια συγκεκριμένων στελεχών κατά του προέδρου του Ευάγγελου Βενιζέλου, ενώ ερωτηματικό αποτελεί η δημιουργία ενός τρίτου «προοδευτικού και δημοκρατικού» πόλου, ο οποίος ενδεχομένως δεν θα ενσωμάτωνε το ΠΑΣΟΚ.

Success ή… σκέτο story;

Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος ήταν το μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση καθ’ όλη τη διάρκεια του 2013. Πάρα τα μέγιστα προβλήματα του κοινωνικού ιστού – όπως η αύξηση της φτωχοποίησης του πληθυσμού, η ανοδική πορεία της ανεργίας, οι περαιτέρω φόροι, τα συνεχή «λουκέτα» σε επιχειρήσεις, η δραματική μείωση του κοινωνικού κράτους, η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά κτλ. – η κυβέρνηση επέλεξε να επιδοθεί στο κυνήγι του πρωτογενούς πλεονάσματος, το οποίο τελικά επέτυχε, με τη συνδρομή της «δημιουργικής λογιστικής», αλλά και τον δραματικό περιορισμό πληρωμής κρατικών χρεών προς τους ιδιώτες.

Για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, παρατίθεται μόνο μία αναφορά, αρκετά ενδεικτική: Σύμφωνα με έρευνα της Eurostat για τον αριθμό των κατοίκων της Ευρώπης που ζουν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, στην Ελλάδα ένας στους τρεις κατοίκους είτε θεωρείται φτωχός, είτε ζει σε κατάσταση ένδειας, είτε ζει σε οικογένεια αντιμέτωπη με τον κίνδυνο της ανεργίας.

Υπενθυμίζεται πως φτωχός είναι όποιος έχει εισοδήματα μικρότερα του 60% του μέσου εθνικού εισοδήματος, ενώ σε κατάσταση ένδειας είναι όποιος στερείται βασικά καταναλωτικά αγαθά, ή αδυνατεί να αντεπεξέλθει σε στοιχειώδεις οικονομικές υποχρεώσεις. Το να ζει κάποιος σε οικογένεια αντιμέτωπη με τον κίνδυνο της ανεργίας σημαίνει πως κανένα μέλος της οικογένειας δεν έχει «κανονική δουλειά».

Εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός πως διεθνείς φορείς και οργανισμοί αποδομούν και το success story που καλλιέργησε το 2013η κυβέρνηση, πετώντας στον αέρα τις «θυσίες» των πολιτών. Μεταξύ άλλων, οι έγκυροι Financial Times προβλέπουν χρεοκοπία ή έξοδο από το ευρώ για την Ελλάδα, μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια «Η τακτική της Ευρώπης να εθελοτυφλεί και να δίνει παρατάσεις στα δάνεια με μεγαλύτερες διάρκειες και χαμηλότερα επιτόκια, φτάνει στο φυσικό της τέλος», αναφέρεται χαρακτηριστικά. Στο ίδιο μήκος κύματος και η αμερικανική τράπεζα Citibank, η οποία εκτιμά ότι το ελληνικό ΑΕΠ θα συρρικνωθεί φέτος κατά 3,3% και κατά 1,9% το 2014, ενώ και το 2015 η χώρα θα βρίσκεται σε ύφεση. Δυσοίωνες προβλέψεις για την Ελλάδα και από τη γαλλική τράπεζα BNP Paribas. Όπως σημειώνει, επιβλήθηκε υπερβολική λιτότητα στη χώρα, η οποία αποτυπώνεται στο βάθος της ύφεσης και στο μέγεθος του δείκτη χρέους προς ΑΕΠ. Αφού αναφέρει πως οι υπολογισμοί του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι λανθασμένοι, κάνει λόγο για υψηλή ανεργία στη χώρα που θα κρατήσει πολλά χρόνια. Ακόμα και ο γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, Άνχελ Γκουρία, παρουσιάζοντας την έκθεση για την οικονομία στην Τράπεζα της Ελλάδος, εκτίμησε ότι το δημόσιο χρέος της χώρας θα διαμορφωθεί στο 157% του ΑΕΠ το 2020, έναντι στόχου 124% που έχει τεθεί στο Πρόγραμμα Προσαρμογής. Ο κ. Γκιουρία μίλησε για «αβεβαιότητα» η οποία θα αρθεί μόνο με μία περαιτέρω μείωση του χρέους. Η Ελλάδα θα χρειαστεί περαιτέρω βοήθεια, υποστήριξε, στην περίπτωση που επαληθευτούν οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι, ακόμη και αν υλοποιήσει πλήρως το πρόγραμμα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Ο περιορισμός της Χρυσής Αυγής

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα στο Πέραμα έδωσε το έναυσμα για μία χιονοστιβάδα εξελίξεων, η οποία –ουσιαστικά μέσα σε μία νύχτα– μετέτρεψε το κόμμα της Χρυσής Αυγής σε εγκληματική οργάνωση. Πολλοί ήταν εκείνοι που, μέσα σε λίγες ώρες, έπεσαν από τα σύννεφα για τις αποκαλύψεις που ήρθαν στο φως σχετικά με τη δράση της Χρυσής Αυγής. Ταυτόχρονα, αρκετοί βιάστηκαν να την καταδικάσουν συλλήβδην, χωρίς να περιμένουν τη διεξαγωγή κάποιας δίκης που ενδεχομένως θα φώτιζε περαιτέρω τη συγκεκριμένη υπόθεση.

Το 2013 κλείνει με στελέχη της Χρυσής Αυγής να βρίσκονται στη φυλακή –μεταξύ αυτών και ο πρόεδρός της, Νίκος Μιχαλολιάκος. Την ίδια ώρα οι έρευνες συνεχίζονται, με τις αρχές να εφορμούν σε σπίτια μελών της, κατάσχοντας από όπλα μέχρι ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ωστόσο, οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η δημοτικότητα του κόμματος παραμένει υψηλή: το ποσοστό της Χρυσής Αυγής, στην πρόθεση ψήφου των πολιτών, βρίσκεται σταθερά πάνω από το 10%, παραμένοντας σταθερά στην τρίτη θέση. Με άλλα λόγια, η Χρυσή Αυγή αναμένεται να απασχολήσει την ελληνική πολιτική και κοινωνική ζωή και το 2014.

Παράλληλα, οι δύο κυβερνητικοί εταίροι, με αφορμή την υπόθεση της Χρυσής Αυγής, βρήκαν την ευκαιρία να καλλιεργήσουν τη «θεωρία των δύο άκρων», βάζοντας στο ένα άκρο τον ΣΥΡΙΖΑ. Άλλο ένα θέμα, το οποίο παραμένει ορθάνοιχτο προς πολιτική εκμετάλλευση.