Η Σκωτία τα κατάφερε, εμείς…; Μεγάλη μείωση της πλαστικής σακούλας

Χάρη στην πολύ σημαντική κυβερνητική παρέμβαση να επιβληθεί χρέωση 5 πενών ανά σακούλα στη Σκωτία, οι πλαστικές σακούλες μειώθηκαν κατά περίπου 650 εκατομμύρια! Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα για τη Σκωτία, και όχι μόνο, στο πλαίσιο της στροφής της χώρας προς μια πιο φιλική προς το περιβάλλον πολιτική.

Αξίζει να σημειωθεί, πως αυτή η μείωση έχει ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση περισσότερων από 4.000 τόνων πλαστικού και άλλων υλικών κάθε χρόνο, καθώς και τη μείωση χρήσης άνθρακα κατά περισσότερους από 2.500 τόνους διοξειδίου ετησίως.

Ειδικότερα,

η Σκωτία, στις 20 Οκτωβρίου του 2014 επέβαλε εισφορά ανά σακούλα 5 πενών, κάτι που συνέβαλε στη μείωση κατά 80% στη χρήση πλαστικών τσαντών μέσα σε ένα έτος, δημιουργώντας επίσης έσοδα περίπου 6,7 εκατομμυρίων λιρών για καλούς σκοπούς.Πριν από την εισαγωγή του μέτρου η Σκωτία κατανάλωνε 800 εκατομμύρια πλαστικές σακούλες κάθε χρόνο, πολλές εκ των οποίων κατέληγαν να μολύνουν το περιβάλλον και να απειλούν την άγρια ζωή.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος ΡίτσαρντΛόκχεντ δήλωσε ότι «η επαναχρησιμοποίηση σακουλών έχει γίνει πλέον ‘’δεύτερη φύση’’ για τους αγοραστές. Ευχαριστώ τη Σκωτία που αγκάλιασε αυτήν την πολιτική, που δείχνει ότι είμαστε σοβαροί ως προς την αντιμετώπιση των απορριμμάτων, τη μείωση των αποβλήτων και τη δημιουργία ενός πιο καθαρού και πράσινου περιβάλλοντος για κάθε κάτοικο», ενώ δεν παρέλειψε να χαρακτηρίσει το εγχείρημα αυτό ως «μια μεγάλη επιτυχία». Την ίδια στιγμή, και άλλες χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου επέβαλαν ανάλογη εισφορά, όπως η Αγγλία τον περασμένο Οκτώβριο, αλλά εκείνη που πρωτοπόρησε ήταν η Ουαλία από το 2011 κιόλας!

Το αμερικάνικο παράδειγμα της Καλιφόρνια

Στις ΗΠΑ τώρα, η Καλιφόρνια αποτέλεσε πέρυσι τον Σεπτέμβριο την πρώτη δυτική πολιτεία της Αμερικής, που απαγόρευσε την χρήση της πλαστικής σακούλας μίας χρήσεως, κατόπιν σχετικής απόφασης. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Καλιφόρνια, οι πλαστικές σακούλες μίας χρήσεως επρόκειτο να εξαφανιστούν από τα σουπερ μάρκετ και τα φαρμακεία της πολιτείας την 1η Ιουλίου του 2015 και από τα υπόλοιπα καταστήματα την 1η Ιουλίου του 2016. Ο νόμος επιτρέπει στα καταστήματα να χρεώνουν 10 σεντς για χάρτινες ή πλαστικές σακούλες πολλών χρήσεων.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με την κυβερνητική απόφαση, προβλεπόταν η χορήγηση 2 εκατομμυρίων δολαρίων σε δάνεια, προκειμένου οι επιχειρήσεις να κάνουν μετάβαση στην κατασκευή επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών. Εξάλλου, τουλάχιστον 120 κοινότητες της Καλιφόρνια είχαν ψηφίσει διατάξεις για την απαγόρευση των πλαστικών σακουλών με την υποστήριξη περιβαλλοντικών ομάδων.Παρόμοιες απαγορεύσεις είναι ήδη σε ισχύ σε πόλεις, όπως το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο. Βέβαια, για την απόφαση αυτή οι διαφωνίες είναι μεγάλες ανάμεσα στους κατασκευαστές των πλαστικών, οι οποίοι φοβούνται απώλειες θέσεων εργασίας.

Η Ευρώπη στοχεύει στην κατά 80% μείωση της πλαστικής σακούλας

Στα καθ’ ημάς τώρα και γενικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο στόχος που είχε τεθεί τον Απρίλιο του 2014 ήταν για να μειωθεί η χρήση της πλαστικής σακούλας κατά 50% έως το 2017 και κατά 80% το 2019, σε σχέση με τα επίπεδα του 2010.Προφανώς και οι προτάσεις αυτές αφορούν στις λεπτές πλαστικές σακούλες των σούπερ μάρκετ, που συνήθως χρησιμοποιούνται μια φορά και καταλήγουν στα σκουπίδια και όχι τις ανθεκτικότερες, επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, για τις οποίες οι καταναλωτές συχνά χρεώνονται. Παράλληλα, οι προτάσεις θα πρέπει να εγκριθούν από την εκάστοτε κυβέρνηση των «28» προτού γίνουν νόμος.

Βέβαια, τα κράτη-μέλη από την πλευρά τους επιλέγουν εάν θα χρεώνουν, θα φορολογήσουν ή απλώς θα απαγορεύσουν τις – ευρέως χρησιμοποιούμενες και στη χώρα μας – σακούλες. Ο κανονισμός είχε ψηφιστεί πάντως παρά τις αντιδράσεις Συντηρητικών ευρωβουλευτών, καθώς και από την πλευρά της βιομηχανίας των πλαστικών, σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν χρειάζεται νέους κανονισμούς, αλλά καλύτερο σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων. «Μια απαγόρευση δεν αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα της ανεύθυνης απόρριψης», είναι η άποψη του Καρλ Φέρστερ της ένωσης PlasticsEuropeκάνοντας λόγο για μια «καταστροφική απόφαση για την ελεύθερη διακίνηση αγαθών στην Ευρώπη».

Αξίζει να σημειωθεί, πως κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούνται 100 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες – περίπου 200 ανά άτομο – ωστόσο μεγάλες ποσότητες καταλήγουν να ρυπαίνουν το περιβάλλον.

Το φιλόδοξο πρόγραμμα κατάργησης της σακούλας στην Αλόννησο

Στην χώρα μας τώρα, ξεκίνησε να υλοποιείται η πρωτοβουλία από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και τη MOm/Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Thalassa και τη συνεργασία του Δήμου Αλοννήσου για μια καθαρή Αλόννησο, χωρίς πλαστικές σακούλες.

Στόχος του προγράμματος είναι η δραστική μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας μεταφοράς σε ένα νησί με ιδιαίτερη περιβαλλοντική αξία, καθιστώντας στην πράξη την Αλόννησο το πρώτο νησί «χωρίς πλαστική σακούλα» στην Ελλάδα. Η υλοποίησή του αναμένεται να συμβάλει στην προστασία του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος της Αλοννήσου, ενός νησιού που φιλοξενεί τον πιο σημαντικό εναπομείναντα πληθυσμό της μεσογειακής φώκιας, Monachusmonachus, στη Μεσόγειο, αλλά και να αναδείξει περαιτέρω την Αλόννησο ως έναν προορισμό εναλλακτικού τουρισμού.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος θα διανεμηθούν στα νοικοκυριά του νησιού 2.000 πάνινες τσάντες από 100% βαμβάκι, θα εφαρμοστεί μια ευρεία γκάμα εργαλείων ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης και θα υλοποιηθούν δράσεις εκπαίδευσης μαθητών, βιωματικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, καθώς και εργαστήρια συμμετοχικών διαδικασιών με τη συμμετοχή των τοπικών φορέων.

Στο πλαίσιο των πρώτων ενεργειών, το διάστημα 2-6/10, διοργανώθηκαν εθελοντικοί καθαρισμοί σε τρεις παραλίες της Περιστέρας (περιοχή όρμου Βασιλικού), καθώς και στην παραλία Πλανήτης της Κυρά Παναγιάς, με τη συμμετοχή εθελοντών και εκπροσώπων των παραπάνω φορέων. Οι δυο νησίδες αποτελούν μέρος του Εθνικού Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων (ΕΘΠΑΒΣ). Συνολικά, συλλέχθηκαν πάνω από 5.500 λίτρα απορριμμάτων, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν πλαστικά, όπως αποτυπώθηκε στα ειδικά Φύλλα Καταγραφής που συμπληρώθηκαν κατά τους καθαρισμούς. Οι δράσεις ολοκληρώθηκαν με μαθητικό καθαρισμό στα Τσουκαλιά, που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη, 6 Οκτωβρίου, με τη συμμετοχή περίπου 100 μαθητών και εκπαιδευτικών από το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο Αλοννήσου.

Επιπλέον, οι εκπρόσωποι των συμμετεχόντων φορέων είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν την Κυριακή, 4 Οκτωβρίου στο Δημαρχείο με επιχειρηματίες του νησιού, των οποίων η συμμετοχή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, έγινε σύντομη παρουσίαση του προγράμματος και του περιβαλλοντικού προβλήματος που επιχειρεί να διαχειριστεί και ακολούθησε πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για τα επόμενα βήματα.

Οι παρευρισκόμενοι εξέφρασαν την υποστήριξή τους στην ιδέα της εξάλειψης της πλαστικής σακούλας μεταφοράς μιας χρήσης από το νησί της Αλοννήσου. Την αρχή σε αυτήν την προσπάθεια θα σηματοδοτήσει η 1η Δεκεμβρίου 2015, ημερομηνία κατά την οποία, μετά από πρόταση του Δημάρχου, κου Πέτρου Βαφίνη, οι επιχειρηματίες του νησιού θα ξεκινήσουν τη σταδιακή αντικατάσταση της πλαστικής σακούλας με στόχο την ολοκληρωτική «εξαφάνισή» της σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Η ζημιά που κάνει το πλαστικό στη θαλάσσια ζωή

Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν απειλή για τα ζώα και τα πουλιά, που ζουν στη θάλασσα. Τουλάχιστον 1.000.000 πουλιά και 100.000 θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν κάθε χρόνο από πλαστικά και άλλα σκουπίδια, που καταλήγουν στο περιβάλλον. Τα ζώα οδηγούνται στον θάνατο είτε έμμεσα, λόγω παγίδευσης ή τραυματισμού, όπου και περιορίζεται η δυνατότητα κίνησής τους, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητά τους να βρουν τροφή ή να αποφύγουν τους θηρευτές τους, είτε άμεσα λόγω ασιτίας, ασφυξίας και πνιγμού. Επίσης, προκαλούν αισθητική ρύπανση, μειώνοντας την τουριστική αξία παράκτιων περιοχών, αυξάνουν το κόστος της εμπορικής αλιείας, καθώς μπλέκονται στον αλιευτικό εξοπλισμό και προκαλούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα και στις προπέλες των σκαφών, αντίστοιχα.

Μια ακόμα αρνητική διάσταση των πλαστικών σακουλών, είναι ότι μπορούν να παρέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για τη μετανάστευση ειδών της βενθικήςμακροπανίδας, όπως καταφύγιο, τροφή, κατάλληλο υπόστρωμα ή και το «μεταφορικό μέσο» για αποίκιση, καθώς λόγω της υψηλής πλευστότητάς τους μπορούν να διανύουν μεγάλες αποστάσεις επιπλέοντας στο θαλασσινό νερό, που μπορεί αποδεδειγμένα να οδηγήσει σε διαταραχή των τοπικών οικοσυστημάτων.Συν τοις άλλοις, η παραγωγή πλαστικών έχει αυξηθεί από 1,5 εκατομμύριο τόνους τη δεκαετία του 1950 στα περίπου 300 εκατομμύρια το 2013. Τέλος, ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι στα πλαστικά απορρίμματα αναλογεί σήμερα έως και το 80% του συνόλου των απορριμμάτων που καταλήγουν στη θάλασσα.