«Γλάρος» του Τσέχωφ, στο «Θέατρο Λιθογραφείον»

12:10 27/2/2015 - Πηγή: Attiki Press

Μια καταπληκτική παράσταση, μάθημα για το πώς μια σύγχρονη προσέγγιση μπορεί να σέβεται και να αναδεικνύει το κλασσικό κείμενο.

«Ακόμα και ένας ηλίθιος μπορεί να ανταπεξέλθει σε στιγμές κρίσης. Η καθημερινή ρουτίνα είναι, που σε εξοντώνει.» Άντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ.

Από τον Κώστα Νταλιάνη,

επιμέλεια Ηρώ Μητρούτσικου

Ο Κώστας Φιλίππογλου μετά από μια επιτυχημένη πορεία

στην ΑΘήνα, στο θέατρο “Θησείον”, μεταφέρει στην κεντρική σκηνή του “Θεάτρου Λιθογραφείον” τον «Γλάρο», ένα έργο πολύ αγαπημένο για την Ελληνική θεατρική σκηνή. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι, αν η καινούρια αυτή μεταφορά, έχει να προσθέσει κάτι νέο… Ευτυχώς, οι συντελεστές της παράστασης παρουσιάζουν φρέσκες και εμπνευσμένες ιδέες.

ΆΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ:

Έχει χαρακτηριστεί ως ο ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής στην λογοτεχνία, χαρακτηρισμός που συνδυάζεται με το γεγονός ότι ήταν γιατρός. Ο ίδιος, χαρακτηριστικά, είχε πει: «Η ιατρική είναι η σύζυγός μου, και η λογοτεχνία η ερωμένη μου». Θεωρείται ένας από τους καλύτερους συγγραφείς διηγημάτων στην λογοτεχνική ιστορία. Έγραψε τέσσερα μεγάλα θεατρικά έργα («Ο γλάρος», «Ο θείος Βάνιας», «Οι τρεις αδερφές» και «Ο βυσσινόκηπος», τα οποία είναι από τα πιο πολυδιαβασμένα και πολυπαιγμένα έργα στην θεατρική ιστορία), αρκετά μικρότερα θεατρικά και πολλά διηγήματα. Μαζί με τον Ίψεν και τον Στρίντμπεργκ, θεωρούνται οι θεμελιωτές του σύγχρονου θεάτρου.

Η ΥΠΟΘΕΣΗ:

Η Αρκάντινα, μια πρίμα-ντόνα του θεάτρου, και ο Τριγκόριν, διάσημος συγγραφέας και εραστής της, επισκέπτονται το υποστατικό του αδελφού της, Σόριν. Εκεί ο γιος της, Κώστια, παρουσιάζει στους καλεσμένους ένα πρωτοποριακό θεατρικό έργο, που έγραψε ο ίδιος. Στο έργο παίζει η Νίνα, μια νεαρή γειτόνισσα, με την οποία είναι ερωτευμένος. Η Αρκάντινα κοροϊδεύει το έργο και ο Κώστια ταπεινωμένος σταματά την παράσταση πριν το τέλος της και αποχωρεί εξοργισμένος. Η Νίνα, που ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός, ερωτεύεται τον Τριγκόριν, ο οποίος δεν αρνείται τον έρωτά της και την συμβουλεύει να ακολουθήσει το όνειρο της. Τα χρόνια περνούν και οι ζωές τους αλλάζουν, καθώς συγκεντρώνονται όλοι μαζί, για μια ακόμα φορά, στο υποστατικό.

Η ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΤΣΕΧΩΦ

Ο Τσέχωφ διαφωνεί με τους καθιερωμένους δραματουργικούς κανόνες της εποχής του. Τον ενοχλεί η προσήλωση σε μια συγκεκριμένη δομή του δράματος -μια ιστορία, που αρχίζει, εξελίσσεται, κορυφώνεται και τελειώνει.«Χρειαζόμαστε νέους τρόπους έκφρασης. Χρειαζόμαστε νέους τρόπους, κι αν δεν μπορούμε να τους δημιουργήσουμε, καλύτερα να μην κάνουμε τίποτα» λέει ο Τσέχωφ, διά στόματος Κώστια, στον «Γλάρο». Ο Τσέχωφ προτείνει, πράγματι, νέους τρόπους. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο το γεγονός, ότι τα θεατρικά του έργα αναδείχθηκαν μόνο μέσα από τη συνεργασία του με τον Στανισλάφσκι, ο οποίος, επίσης, πρότεινε έναν νέο τρόπο υποκριτικής πάνω στη σκηνή.

Στα έργα του Τσέχωφ φαινομενικά δεν υπάρχει δράση και η πλοκή είναι εξαιρετικά απλή. Βάζοντας σε δεύτερο πλάνο τη δράση, ο Τσέχωφ τονίζει τη σημασία των ίδιων των προσώπων, τα οποία αδρανούν-πλήττουν εξωτερικά, μα την ίδια στιγμή βιώνουν εσωτερικά το δράμα της ζωής, το δράμα της φθοράς. Στα έργα του, δεν έχουμε έναν κεντρικό ήρωα, αλλά πρωταγωνιστούν πολλοί, μια μικρή κοινωνία.

Στον Τσέχωφ, οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ του δραματικού και του κωμικού είναι αδρές. Οι τόνοι είναι αμφίρροποι, όλες οι καταστάσεις είναι ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό, και εκεί έγκειται και η δυσκολία στο ανέβασμα επί σκηνής των έργων του. Ο θεατής προτιμά να ξέρει, αν αυτό που βλέπει έχει χαρακτήρα κωμικό ή σοβαρό. Ο Τσέχωφ, όμως, δημιουργεί αυτές τις αμφίβολες καταστάσεις, που είναι δύσκολο να καταλάβει κάποιος, αν πρέπει να γελάσει ή να συγκινηθεί, αν ο συγγραφέας σοβαρολογεί, παίζει, ειρωνεύεται ή σατιρίζει.

Ακόμα ένα χαρακτηριστικό στα έργα του Τσέχωφ, είναι τα ερωτικά τρίγωνα. Αυτό που συμβαίνει είναι, ότι ένας ήρωας είναι παράφορα ερωτευμένος με κάποιον άλλον, ο οποίος, όμως, ποθεί, με τη σειρά του, έναν τρίτο. Το ανεκπλήρωτο, λοιπόν, του έρωτα είναι ένα σύνηθες στοιχείο των έργων του Τσέχωφ.

Επίσης, σημαντικό ρόλο στα έργα του παίζουν τα σύμβολα. «Ο γλάρος είναι ένα τόσο δυνατό πουλί και την ίδια στιγμή τόσο ευάλωτο» λέει χαρακτηριστικά ο Τσέχωφ, παρομοιάζοντας τη Νίνα με γλάρο.

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ:

Ο Κώστας Φιλίππογλου παραμένει πιστός στο κείμενο του Τσέχωφ, ενώ, συγχρόνως, υιοθετεί αρκετούς σκηνοθετικούς νεωτερισμούς, παρουσιάζοντας μια ιδιαίτερη σκηνικά άποψη. Τους έξι βασικούς ρόλους του έργου (Αρκάντινα, Τριγκόριν, Σόριν, Νίνα, Μάσα, Κώστια) υποδύονται έξι ηθοποιοί, ενώ οι υπόλοιποι τέσσερις, μικρότεροι, ρόλοι (Πωλίνα, Ντορν, Σαμράγιεφ, Μεντβεντένκο) παίζονται από άδεια κουστούμια, τα οποία χειρίζονται οι ίδιοι οι ηθοποιοί. Το σκηνικό προκύπτει μέσα από την αφήγηση, ένας έξυπνος τρόπος για να ακονίσει την φαντασία του κοινού. Η χρήση της κάμερας, σε κάποιες σκηνές, επιτρέπει κοντινά στα πρόσωπα των ηθοποιών, αλλάζοντας, έτσι, τον τρόπο θέασης των δρώμενων επί σκηνής και υιοθετώντας ένα κινηματογραφικό στυλ. Γενικά, όλες οι ιδέες του σκηνοθέτη ενσωματώνονται στο σύνολο και τον σκοπό της παράστασης και δεν αποσπούν την προσοχή από την ουσία του έργου.

Εμπνευσμένη κινησιολογία, που αποδίδεται άψογα από τους ηθοποιούς. Είναι στιγμές, που τα σώματα των ηθοποιών κινούνται στον χώρο σαν να προσπαθούν να πιαστούν από κάπου, αλλά μάταια… Οι κινήσεις των ηθοποιών ποικίλουν: άλλοτε απόλυτη ακινησία, άλλοτε διαρκής κίνηση και άλλοτε κίνηση σε slow motion. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια ένταση στον σκηνικό χώρο, που βάζει τους θεατές στην ατμόσφαιρα του έργου, και τονίζει την συναισθηματική και ψυχολογική κατάσταση των ηρώων. Το κέντρο δράσης στην σκηνή αλλάζει συνεχώς, κρατώντας αμείωτο, έτσι, το ενδιαφέρον του κοινού.

Τα σκηνικά είναι λιτά, αλλά ευρηματικά: καρέκλες με ροδάκια, που μεταφέρουν τους ηθοποιούς από την μια άκρη της σκηνής στην άλλη, ξύλινες σκάλες, πάνω στις οποίες ερμηνεύουν οι ηθοποιοί, ένα ξύλινο στρογγυλό τραπέζι με πολλαπλές λειτουργίες… Επίσης, οι επιλογές στα κοστούμια και τα παπούτσια συνδυάζουν το παλιό και το μοντέρνο, δημιουργώντας ένα άχρονο σκηνικό. Το λευκό είναι το χρώμα που κυριαρχεί, απόλυτα ταιριαστό με τους παλαιούς χώρους και των δυο θεάτρων (“Θησείον”, “Λιθογραφείον”).

Η μουσική των Lost Bodies ενσωματώνεται αρμονικά στο έργο, τονίζοντας συναισθηματικές καταστάσεις, ωθώντας την κίνηση των σωμάτων και γεμίζοντας σιωπές.

Όπως προαναφέρθηκε, στα έργα του Τσέχωφ δεν υπάρχουν πρωταγωνιστικοί και δεύτεροι ρόλοι, αλλά, αντίθετα, προβάλλεται η ρωσική κοινωνία. Έτσι και στην παράσταση, οι ηθοποιοί αναδεικνύονται μέσω της ομαδικής δυναμικής τους, ως ένα σύνολο, δημιουργώντας μια πειστική αναπαράσταση της μικρής αυτής κοινωνίας σε ένα υποστατικό της ρωσικής επαρχίας.

Ο Γιάννης Καραούλης υποδύεται τον κυκλοθυμικό, επίδοξο συγγραφέα Κώστια με πάθος και ντελίριο, θυμίζοντας, έντονα, τον Άμλετ του Σαιξπηρ. Αποδίδει, επίσης, ανάγλυφα την δίψα του να αγαπηθεί από την μητέρα του και την ζήλεια ως προς τον Τριγκόριν (άλλος ένας παραλληλισμός με τον Άμλετ του Σαίξπηρ, όπου εκεί ο Άμλετ, επίσης, ζηλεύει τον εραστή της μάνας του, τον Κλαύδιο).

Η Ναταλία Τσαλίκη, στον ρόλο της λαμπερής πριμαντόνας του θεάτρου, είναι πειστική τόσο ως προς την ματαιοδοξία της, όσο και ως προς την άγνοια της για τα συναισθήματα του γιου της. Η σκηνή, όπου ειρωνεύεται απερίσκεπτα το έργο του Κώστια, μπροστά του, είναι συγχρόνως κωμική και τραγική. Αποδίδει εξαιρετικά επίσης, τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του χαρακτήρα της, κάνοντας την συμπαθητική στο κοινό, παρά τα ελαττώματά της.

Η Σοφία Γεωργοβασίλη, στον ρόλο της Νίνας, είναι γλυκιά και τρυφερή. Πείθει ως το αθώο θύμα, που οδεύει προς την καταστροφή, καθώς τα μάτια της και οι κινήσεις της εκπέμπουν αγνότητα και αθωότητα. Είναι, όμως, πειστική και ως ερωτευμένη κοπέλα, που σιγά-σιγά ανακαλύπτει τις σεξουαλικές πλευρές του εαυτού της. Μου άρεσε ιδιαίτερα το εύρημα με το κραγιόν, που βάζει στα χείλη της και μεμιάς μεταμορφώνεται από κορίτσι σε γυναίκα.

Ο Αλέξανδρος Λογοθέτης, γοητευτικός και με κύρος, αποδίδει τέλεια τον πετυχημένο, αλλά, συγχρόνως, ανασφαλή συγγραφέα, ισορροπώντας ανάμεσα στο κωμικό και το δραματικό. Επίσης, έδωσε μια εξαιρετική φωνητική ερμηνεία στον ασώματο ρόλο του διορατικού γιατρού Ντορν.

Η Ίριδα Μάρα, σε έναν ρόλο που εύκολα θα μπορούσε να γίνει κλισέ (ο χαρακτήρας της σνιφάρει και πίνει συνεχώς), καταφέρνει να βρει μια ισορροπία, ερμηνεύοντας την Μάσα με μια ψυχρότητα και αποστασιοποίηση, που έρχεται σε αντίθεση με τα εσωτερικά της συναισθήματά, τον μάταιο, δηλαδή, έρωτά της για τον Κώστια. Επίσης, εντυπωσιάζει με την άψογη κινησιολογία της.

Ο Γιάννης Στεφόπουλος ερμηνεύει απολαυστικά τον οκνηρό γέρο-Σόριν. Ερμηνεύει, επίσης, πολύ καλά, φωνητικά, τον ρόλο του Σαμράγιεφ, που κοντράρεται με την Αρκάντινα.

Όσοι δεν έχετε δει τον «Γλάρο» ποτέ πριν στο θέατρο, αυτή είναι μια καλή αρχή. Όσοι το έχετε ξαναδεί, είναι μια καλή ευκαιρία να διαπιστώσετε πόσο διαφορετική είναι μια παράσταση με το ίδιο κείμενο, αλλά με διαφορετικές, εμπνευσμένες, ιδέες από τους συντελεστές.

«Γλάρος» του Άντον Τσέχωφ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

Μετάφραση: Χαρά Σύρου

Απόδοση-Σκηνοθεσία: Κώστας Φιλίππογλου

Κίνηση-καλλιτεχνική συνεργασία: Φρόσω Κορρού

Σκηνικά-κοστούμια: Κέννυ ΜακΛέλλαν

Μουσική: Lost Bodies

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

Βίντεο-Φωτογραφίες-βοηθός σκηνογράφου: Όλγα Μπρούμα

Creative manager: Ελένη Καψαμπέλη

Βοηθός σκηνοθέτη: Εριφύλη Στεφανίδου

Παραγωγή: Γιώργος Λυκιαρδόπουλος – «Λυκόφως»