Το αραβικό παζάρι της Αθήνας: Λιβύη και Αίγυπτος ξανά στο μικροσκόπιο της ελληνικής διπλωματίας

Η ενδεχόμενη επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τον στρατάρχη Χαφτάρ, ο διαμεσολαβητικός ρόλος του Κάιρου στην υπόθεση και το ιδιοκτησιακό ζήτημα της Μονής του Σινά αναγκάζουν την ελληνική διπλωματία να επανέλθει με μεγαλύτερη ένταση στο διπλωματικό πεδίο της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι πρόσφατες συνομιλίες στο Κάιρο για το ιδιοκτησιακό status quo της Μονής της Αγίας Αικατερίνης όρος Σινά απέδειξαν πως η υπόθεση της Μονής αποτελεί μια δύσκολη εξίσωση

για την ελληνική διπλωματία. Σε αυτό κατατείνει και το γεγονός πως σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η συζήτηση στο Κάιρο ήταν δύσκολη «παρά τη γνήσια καλή διάθεση των Αιγυπτίων». Η αιγυπτιακή πλευρά επιμένει πως, βάσει της ερμηνείας του νόμου τους, αρχαιολογικοί χώροι και χώροι περιβαλλοντικής προστασίας ανήκουν εξ ορισμού στο Δημόσιο, χωρίς όμως να αμφισβητείται ο λατρευτικός και ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της Μονής στο διηνεκές.

Ωστόσο, μετά τις ραγδαίες εξελίξεις στην Ανατολική Λιβύη και την τουρκική επιχείρηση επηρεασμού του καθεστώτος που ελέγχεται από την οικογένεια του στρατάρχη Χαφτάρ με σκοπό την επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου και από το κοινοβούλιο της διαιρεμένης χώρας, γίνεται εύκολο αντιληπτό  πως οι διαπραγματευτικές δυνατότητες της Αθήνας σε σχέση με το ιδιοκτησιακό της Μονής είναι πεπερασμένες.

Το Κάιρο αποτελεί κομβικό παράγοντα στη διαμόρφωση των εξελίξεων στην ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή κρίσιμη για την ελληνική εξωτερική πολιτική αλλά κυρίως διότι η Αθήνα, αντιλαμβανόμενη το βάρος αυτής της αλλαγής στάσης, σύμφωνα με δημοσιεύματα φέρεται να ζητά από το Κάιρο να παρέμβει και να μπλοκάρει την επικύρωση του μνημονίου.

Η Αίγυπτος αποτελεί χώρα κλειδί για την Λιβύη ή τουλάχιστον αυτό αντιλαμβάνεται η διεθνής κοινότητα βλέποντας πως η λύση για την ειρηνική μετάβαση στη Λιβύη όπου οι αναταραχές συνεχίζονται με αμείωτη ένταση περνάει μέσα από μια ενδεχόμενη συνεργασία της Άγκυρας με το Κάιρο. Όπως είναι γνωστό, το Κάιρο  στηρίζει τον στρατηγό Χαλίφα Χαφταρ, ενώ η Άγκυρα την κυβέρνηση της Τρίπολης και συνεπώς η επαναπροσέγγιση των δύο χωρών  θεωρείται βασικός παράγοντας στην προσπάθεια ενοποίησης της Λιβύης.

Γεγονός, που δυσχαιρένει εύλογα την ελληνική επιρροή στην περιοχή με τα αρνητικά συνεπακόλουθα αυτής της αλλαγής ισορροπιών να παραμένουν ανοιχτά. Δεν είναι τυχαίο πως οι ίδιες διπλωματικές πηγές  επεσήμαναν πως η Αθήνα παλεύει για το καλύτερο και διατηρεί συγκρατημένη αισιοδοξία. «Ζητούμενο είναι να μη διακινδυνεύσουμε τη σχέση μας με την Αίγυπτο, που είναι εξαιρετικά κρίσιμη, ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία» κατέληξαν με νόημα, δίνοντας έμφαση στην φράση «παρούσα συγκυρία». Μάλιστα, σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες ο Γιώργος Γεραπετρίτης έθεσε στον Αιγύπτιο ομόλογο του Μπαντρ Αμπντελάτι το ζήτημα που έχει ανακύψει με το καθεστώς της Ανατολικής Λιβύης.

Το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων 

Ως γνωστόν, η συνεργασία Ελλάδας και Αιγύπτου έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια, με την υπογραφή συμφωνιών για την οριοθέτηση ΑΟΖ και την ενεργειακή συνεργασία, που αντιπαρατίθενται στην τουρκική επιθετικότητα και τις μονομερείς ενέργειες της Αγκυρας. Η Αθήνα επιδιώκει να αξιοποιήσει την επιρροή της Αιγύπτου για να αποτρέψει την επικύρωση του μνημονίου, το οποίο θα νομιμοποιήσει την τουρκική διείσδυση στη Λιβύη και θα ενισχύσει την τουρκική παρουσία σε μια κρίσιμη περιοχή, καθώς η Αθήνα αντιλαμβάνεται την αλλαγή στάσης του Χαφτάρ ως μέρος μιας ευρύτερης τουρκικής στρατηγικής που στοχεύει στην ενίσχυση της παρουσίας της στην ανατολική Μεσόγειο και στη δημιουργία ενός δικτύου συμμαχιών που θα υπονομεύσει τις ελληνικές διεκδικήσεις. Υπενθυμίζεται πως η Άγκυρα διατηρεί ήδη προνομιακές σχέσεις με τον ένα πυλώνα εξουσίας στην περιοχή που είναι η κυβέρνηση Αμπντουλχαμίτ Ντμπέιμπα με έδρα την πρωτεύουσα της Τρίπολης, ενώ τώρα επιδιώκει να αποκτήσει διπλωματικές σχέσεις και το έτερο καθεστώς της Οικογένειας Χαφτάρ ( ο Σαντάμ Χαφτάρ έχει αναλάβει σημαντικό ρόλο στο καθεστώς σε συνεργασία με τον πατέρα του Χαλίφα) που εδρεύει στην Ανατολική Λιβύη

Συνεπώς, η Αθήνα καλείται να αναπροσαρμόσει τη διπλωματική στρατηγική της, ενισχύοντας τις συμμαχίες της και αξιοποιώντας κάθε δυνατότητα για να προστατεύσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της και τα ενεργειακά συμφέροντά της στην ανατολική Μεσόγειο, όπου βασικός παράγοντας είναι η Αίγυπτος και ως εκ τούτου δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως η απομείωση της διαπραγματευτικής μας θέσης εξαιτίας των ραγδαίων εξελίξεων στη Λιβύη μπορεί να έχει άμεση επίδραση και στις διαπραγματεύσεις για το Σινά. Βέβαια, διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν πως η Αθήνα κατάφερε να εξασφαλίσει τη δέσμευση του Καΐρου για τη διατήρηση του ελληνορθόδοξου χαρακτήρα της Μονής Σινά, καθώς η αιγυπτιακή πλευρά επανέλαβε την προσήλωσή της στην πεποίθηση ότι πρόκειται για ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς που πρέπει να διατηρηθεί. Η ελληνική αντιπροσωπεία εξήγησε την πολιτική διάσταση του ζητήματος και, παρότι εξέφρασε τον απόλυτο σεβασμό της στην αιγυπτιακή Δικαιοσύνη, επεσήμανε ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να ληφθούν υπόψη και τα θέματα διεθνούς δικαίου, καθώς πρόκειται για μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.

Ακόμα ζήτησε με ένταση να προστατευθεί το status quo, ενώ παράλληλα διαπίστωσε πως υπάρχει πρόθεση και βούληση από τον πρόεδρο Σίσι και την κυβέρνηση της Αιγύπτου να συνεχισθεί ανεμπόδιστα και να προφυλαχθεί ο ελληνορθόδοξος χαρακτήρας της Μονής.

Βέβαια , το ιδιοκτησιακό που αποτελεί διακύβευμα για τη Μονή παραπέμφθηκε στο μέλλον, καθώς το επόμενο διάστημα θα υπάρξει τεχνική ανάλυση επί του του θέματος για να διερευνηθεί εάν υπάρχει η δυνατότητα επίτευξης μιας συμφωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η αιγυπτιακή πλευρά ανέλυσε τη νομική πτυχή του ζητήματος με βάση την απόφαση του αιγυπτιακού δικαστηρίου, ενώ η ελληνική αντιπροσωπεία είχε τη δυνατότητα να κάνει γνωστά τα δικά της επιχειρήματα.

Το τουρκικό παζάρι με Χαφτάρ και οι κινήσεις της Αθήνας 

Το παζάρι του Λίβυου στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ με την Τουρκία αφορά κυρίως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών δικαιοδοσίας, που είχε υπογραφεί το 2019 από την τότε κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης της Τρίπολης. Ο Χαφτάρ, που ελέγχει την ανατολική Λιβύη και θεωρείτο μέχρι πρότινος σύμμαχος της Ελλάδας, έχει αλλάξει στάση και πλέον εξετάζει το ενδεχόμενο να επικυρώσει το μνημόνιο, το οποίο αρχικά είχε καταδικάσει ως νομικά ανυπόστατο.

Υπενθυμίζεται πως η μη επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ, που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και αντιτίθεται στην κυβέρνηση της Τρίπολης αποτελούσε ένα σημαντικό επιχείρημα για την ελληνική διπλωματική στα διεθνή φόρα όταν αναφερόταν στην παράνομη φύση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Η κυβέρνηση της Τρίπολης που υπέγραψε το μνημόνιο το 2019 δεν είχε πλήρη νομιμοποίηση για να συνάψει διεθνείς συμφωνίες, γεγονός που ενίσχυσε την αμφισβήτηση της ισχύος του. 

Η Βουλή του Τομπρούκ, που αποτελεί το αντίπαλο δέος της κυβέρνησης της Τρίπολης, απέρριπτε το μνημόνιο ως μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης και ως απάντηση στην τουρκική στρατιωτική στήριξη προς την Τρίπολη

Η Λιβύη παραμένει διαιρεμένη λόγω της ύπαρξης δύο ανταγωνιστικών κέντρων εξουσίας: της κυβέρνησης στην Τρίπολη (Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας και νυν κυβέρνησης Ντμπεϊμπά) και της Βουλής των Αντιπροσώπων με έδρα το Τομπρούκ, που υποστηρίζεται από τον στρατηγό Χαφτάρ και τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό. Αυτή η διχοτόμηση οφείλεται σε πολιτικές, στρατιωτικές και φυλετικές διαφορές, καθώς και σε ξένες παρεμβάσεις που έχουν ενισχύσει την αστάθεια και τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο πλευρών.

Η πρόσφατη απόφαση της Βουλής του Τομπρούκ να συστήσει τεχνική επιτροπή για την επανεξέταση και πιθανή επικύρωση του μνημονίου σηματοδοτεί μια σημαντική πολιτική μεταστροφή, που συνδέεται με την αυξανόμενη τουρκική διπλωματική δραστηριότητα στην Ανατολική Λιβύη και το ενδιαφέρον της Άγκυρας για γεωτρήσεις και στρατιωτική συνεργασία. 

Η στροφή αυτή προκαλεί αναταράξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και δημιουργεί νέα δεδομένα στις σχέσεις μεταξύ Λιβύης, Τουρκίας και Ελλάδας. Η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που ελέγχεται από τον Χαφτάρ, έχει συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη της συμφωνίας, αλλά προς το παρόν δεν έχει πάρει απόφαση ούτε υπέρ ούτε κατά της επικύρωσης, κρατώντας το θέμα σε εκκρεμότητα.

Η προσέγγιση του Χαφτάρ με την Τουρκία ενισχύθηκε και μέσω της επίσκεψης του γιου του, Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, στην Άγκυρα τον Απρίλιο του 2025. Ο Σαντάμ, αντιστράτηγος και αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, προσκλήθηκε από τον αρχηγό των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και συναντήθηκε με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης εξετάστηκαν τουρκικά drones και αμυντικά συστήματα, γεγονός που υποδηλώνει την επιθυμία για εμβάθυνση των στρατιωτικών και πολιτικών σχέσεων μεταξύ των δύο πλευρών.

Η ελληνική πλευρά παρακολουθεί με ανησυχία τις εξελίξεις, καθώς το τουρκολιβυκό μνημόνιο παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και αγνοεί την ύπαρξη των ελληνικών νησιών. Η ελληνική διπλωματία αναζητά τρόπους αντίδρασης, ενώ σχεδιάζεται και επίσκεψη του Γιώργου Γεραπετρίτη στη Λιβύη για να ασκηθεί πίεση. Παράλληλα, η Ελλάδα προωθεί την αδειοδότηση αμερικανικών εταιρειών (Exxon, Chevron) για εξόρυξη υδρογονανθράκων στην περιοχή ως απάντηση στην τουρκική πολιτική.

Συνολικά, το παζάρι του Χαφτάρ με την Τουρκία αποτελεί μια σημαντική μετατόπιση στην πολιτική ισορροπία της Λιβύης και της ευρύτερης περιοχής, με επιπτώσεις στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας και στην ασφάλεια της Ανατολικής Μεσογείου.

Διαβάστε περισσότερα στο iefimerida.gr