Πώς να αναγνωρίσεις ένα ψεύτικο χαμόγελο – Τι λένε οι επιστήμονες

Τι λέει η νευρολογία, η ανατομία και η ψυχολογία για τα χαμόγελα των ανθρώπων.

Ανατομικά, oι επιστήμονες διακρίνουν τουλάχιστον δύο βασικούς τύπους: το χαμόγελο Duchenne, που αντανακλά πραγματική ευτυχία, και το μη-Duchenne χαμόγελο, που είναι πιο κοινωνικό ή «στρατηγικό».

Το όνομα του πρώτου προέρχεται από τον Γάλλο νευρολόγο του 19ου αιώνα, Guillaume Duchenne de Boulogne. Το χαμόγελο Duchenne ενεργοποιεί δύο βασικές μυϊκές ομάδες: η μία σχετίζεται με τις γωνίες του στόματος , όπου ο μυς risorius (από το λατινικό ridere,

Η δεύτερη, και πιο χαρακτηριστική, ομάδα είναι ο μυς orbicularis oculi, ο οποίος σφίγγει τους μυς γύρω από τα μάτια. Αυτός είναι υπεύθυνος για τις γνωστές «ρυτίδες του γέλιου» και το ελαφρύ στένεμα των ματιών που συνδέουμε με τη ζεστασιά και την ευχαρίστηση.

Αντίθετα, τα ψεύτικα ή ευγενικά χαμόγελα συνήθως περιορίζονται μόνο στους μυς του στόματος. Τα μάτια μένουν ανοιχτά και ουδέτερα, και το χαμόγελο φαίνεται μηχανικό, ένα είδος συναισθηματικής μάσκας.

Και τα δύο είδη χαμόγελων βασίζονται στο κρανιακό νεύρο VII, γνωστό και ως προσωπικό νεύρο, το οποίο μεταφέρει σήματα από τον εγκέφαλο στους μυς του προσώπου.

Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά στον νευρολογικό έλεγχο: τα χαμόγελα Duchenne(αληθινά χαμόγελα) παράγονται κυρίως από το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου (το «συναισθηματικό κέντρο» δηλαδή) και ειδικότερα από την αμυγδαλή, μια αμυγδαλοειδή ομάδα νευρώνων που επεξεργάζεται τη συναισθηματική σημασία των ερεθισμάτων.

Αντίθετα, τα μη-Duchenne χαμόγελα ελέγχονται συνειδητά από τον κινητικό φλοιό του εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι τα αυθεντικά, συναισθηματικά χαμόγελα είναι κυρίως ακούσια, δεν μπορούμε εύκολα να κάνουμε τους μυς γύρω από τα μάτια να συσπαστούν πειστικά, εκτός αν νιώθουμε όντως το συναίσθημα.

Ακόμα και επαγγελματίες ηθοποιοί πρέπει να καταφεύγουν σε ειδικές τεχνικές ή ανάκληση αναμνήσεων για να αποδώσουν ένα πειστικό χαμόγελο.

Οι άνθρωποι έχουν εξαιρετική ικανότητα να ανιχνεύουν την αυθεντικότητα των συναισθημάτων. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και βρέφη ηλικίας δέκα μηνών μπορούν να ξεχωρίσουν ένα αληθινό από ένα ψεύτικο χαμόγελο.

Από εξελικτική σκοπιά, αυτή η ικανότητα πιθανόν να βοήθησε τους προγόνους μας να εκτιμούν την αξιοπιστία των άλλων, να εντοπίζουν συμμάχους και να αποφεύγουν την εξαπάτηση. Ο έλικας του προμήκους, περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τα χαρακτηριστικά του προσώπου, συνεργάζεται με την άνω κροταφική αύλακα για να αποκωδικοποιήσει τις εκφράσεις,μας βοηθά δηλαδή να διαβάζουμε όχι μόνο το συναίσθημα, αλλά και την πρόθεση.

Στη σύγχρονη ζωή, αυτή η ευαισθησία στις εκφράσεις συνεχίζει να είναι καθοριστική. Πολιτικοί, εργαζόμενοι στην εξυπηρέτηση πελατών καθώς και δημόσια πρόσωπα βασίζονται συχνά στο κοινωνικό χαμόγελο για να διαχειριστούν περίπλοκες κοινωνικές προσδοκίες. Ωστόσο, οι παρατηρητές (συχνά ασυνείδητα) εντοπίζουν μικρές αποκλίσεις που μαρτυρούν την απουσία ειλικρίνειας.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι τα ψεύτικα χαμόγελα δεν είναι απαραίτητα κακόβουλα. Αντιθέτως, επιτελούν σημαντικές κοινωνικές λειτουργίες: διευκολύνουν δύσκολες αλληλεπιδράσεις, δείχνουν ευγένεια, αποτρέπουν συγκρούσεις και εκφράζουν υποταγή ή συμφιλίωση. Αποτελούν κεντρικό στοιχείο αυτού που οι κοινωνιολόγοι ονομάζουν «συναισθηματική εργασία», δηλαδή τη διαχείριση των εκφράσεων ώστε να ανταποκρίνονται σε κοινωνικές ή επαγγελματικές απαιτήσεις.

Ωστόσο, όταν αυτά τα χαμόγελα γίνονται μόνιμα, μπορεί να γίνουν ψυχολογικά εξαντλητικά. Έρευνες δείχνουν ότι η συνεχής ανάγκη να χαμογελά κανείς χωρίς να το νιώθει, ειδικά σε επαγγέλματα εξυπηρέτησης , συνδέεται με αυξημένο στρες, επαγγελματική εξουθένωση και ακόμη και επιβάρυνση του καρδιαγγειακού συστήματος.

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται, τα ψηφιακά πρόσωπα (από chatbot μέχρι εικονικούς βοηθούς)  προγραμματίζονται για να μιμούνται ανθρώπινες εκφράσεις. Όμως παραμένει το εξής πρόβλημα: πώς προγραμματίζεις την αυθεντικότητα;

Οι μηχανικοί μπορούν να σχεδιάσουν ένα χαμόγελο, αλλά χωρίς τις μικροσυσπάσεις γύρω από τα μάτια, πολλές από αυτές τις εκφράσεις φαίνονται αναληθείς. Η δική μας βιολογική ανατομία παραμένει το «πρότυπο αξιοπιστίας».