Δίκη για το Μάτι: «Ο αγώνας μας δεν σταματά εδώ»

Επτά χρόνια μετά τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι, που άφησε πίσω της 104 νεκρούς, δεκάδες εγκαυματίες και κατεστραμμένες περιουσίες, η ετυμηγορία του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων για την τραγωδία που σημάδεψε τη χώρα αποτελεί μια εν μέρει δικαίωση για τα θύματα και τους συγγενείς τους. Μια μικρή ικανοποίηση για όσους επέζησαν αλλά θα φέρουν για πάντα τα σημάδια της καταστροφής στο σώμα και στην ψυχή, για όλους εκείνους που ο χρόνος σταμάτησε στις 23

Ωστόσο, οι συγγενείς των θυμάτων, μιλώντας στη Realnews, αναφέρουν ότι ο αγώνας τους δεν σταματά εδώ, καθώς προτίθενται να προσφύγουν στον Αρειο Πάγο και για τους κατηγορουμένους που απαλλάχθηκαν από το εφετείο. Το δικαστήριο καταδίκασε δέκα από τους 21 συνολικά κατηγορουμένους, στέλνοντας στη φυλακή τρία πρώην υψηλόβαθμα στελέχη της Πυροσβεστικής, τους Σωτήρη Τερζούδη, Βασίλη Ματθαιόπουλο, Ιωάννη Φωστιέρη, και ένα πολιτικό πρόσωπο, τον τότε γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, Ιωάννη Καπάκη, ο οποίος στο πρωτόδικο δικαστήριο είχε απαλλαγεί.

Οι συνολικές ποινές που επιβλήθηκαν στους τέσσερις εξ αυτών για ανθρωποκτονίες και πρόκληση σωματικών βλαβών από αμέλεια φτάνουν αθροιστικά τα 340 χρόνια φυλάκισης, ενώ στους υπόλοιπους έξι τα 248 χρόνια. Εκτιτέα βέβαια και στις δύο περιπτώσεις είναι τα πέντε έτη. Μεταξύ των έξι στους οποίους το δικαστήριο επέβαλε εξαγοράσιμες ποινές προς 10 ευρώ ημερησίως είναι και ο ηλικιωμένος από το οικόπεδο του οποίου στο Νταού Πεντέλης ξεκίνησε η καταστροφή, όταν έβαλε να κάψει ξερόχορτα μια ημέρα που ο κίνδυνος πυρκαγιάς, βάσει των προειδοποιήσεων, ήταν ιδιαίτερα υψηλός.

Του επιβλήθηκε ποινή τριών ετών, αφού, σύμφωνα με το τότε ισχύον θεσμικό πλαίσιο, αυτή ήταν η ανώτερη για τον εμπρησμό από αμέλεια. Αν τελούσε την πράξη σήμερα, το αδίκημα θα ήταν κακουργηματικού χαρακτήρα που επισύρει ποινή κάθειρξης μέχρι 20 έτη. Η απόφαση δημιουργεί ένα «προηγούμενο» για την απόδοση ευθυνών σε τραγωδίες με κρατική αμέλεια και μια συμβολική δικαίωση για ένα σύστημα που κατέρρευσε εκείνη την ημέρα, με αποτέλεσμα να χαθούν ανθρώπινες ζωές.

Η μη χορήγηση ελαφρυντικού, σε αντίθεση με το πρωτοβάθμιο δικαστήριο και την εισαγγελική πρόταση, αφού κατά τους δικαστές οι κατηγορούμενοι δεν αναγνώρισαν τα λάθη τους μεταθέτοντας τις ευθύνες αλλού, ενισχύει τον συμβολισμό της λογοδοσίας για την κρατική αποτυχία.

Επόμενη «μάχη»

Ωστόσο, η υπόθεση, όπως προκύπτει από τις πρώτες αντιδράσεις και των δύο πλευρών, δεν έκλεισε με το «λύεται η συνεδρίαση» της προέδρου της έδρας του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων. Η μη μετατροπή των ποινών για τους τέσσερις, τα ελαφρυντικά που δεν δόθηκαν, αλλά και η απαλλαγή των 11 φαίνεται να είναι τα σημεία εκείνα που θα την κρατήσουν ανοιχτή.

Η καθαρογραφή της απόφασης αναμένεται να αποτελέσει τόσο για τους συγγενείς όσο και για τους καταδικασθέντες την έναρξη της επόμενης «μάχης» που θα δοθεί στον Αρειο Πάγο με στόχο την αναίρεσή της. Για τους πρώτους, η απόφαση «πάσχει» ως προς τις απαλλαγές, κυρίως των αιρετών, όπως αναφέρει στην «R» ο εκ των δικηγόρων συγγενών θυμάτων, Παναγιώτης Μπαλακτάρης.

«Η απόφαση του εφετείου για την τραγωδία στο Μάτι μοίρασε ψήγματα λύτρωσης στα θύματα και στους συγγενείς τους. Είναι η πρώτη φορά, μετά από επτά χρόνια, που αισθάνθηκαν ότι η αγωνία τους βρήκε λιμάνι. Η τιμωρία εκείνων που κρίθηκαν ένοχοι εξέπεμψε ένα ισχυρό μήνυμα ευθύνης προς τον κρατικό μηχανισμό. Οι κρατικοί αξιωματούχοι δεν δικαιούνται να αδρανούν με τίμημα εκατοντάδες ανθρώπινες ψυχές. Ομως, ενώ καταδικάστηκε ο τότε γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας, θέση κυβερνητική, ουδείς επικεφαλής φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης κρίθηκε ένοχος. Η κατά πλειοψηφία απαλλαγή επιβάλλει την έρευνα αυτών των περιπτώσεων και από τον Αρειο Παγο. Οι υποστηρίζοντες την κατηγορία θα μελετήσουν την απόφαση του δικαστηρίου όταν καθαρογραφεί. Με πίστη στο δίκαιο και εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, θα υπερασπιστούν τα θύματα μέχρι το τέλος».

Σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, δεν προέκυψαν στοιχεία ενοχής για τους αυτοδιοικητικούς Ρένα Δούρου, Ηλία Ψινάκη, Ευάγγελο Μπουρνούς, Αντώνη Παλαπατζή, Βάιο Θανασιά και Δημήτρη Στεργίου-Καψάλη. Από τα υπηρεσιακά στελέχη αθώοι κρίθηκαν ο διευθυντής πυρόσβεσης-διάσωσης, Χρήστος Λάμπρης, ο κυβερνήτης του ελικοπτέρου «ΦΛΟΓΑ», Χρήστος Δροσόπουλος, ο διοικητής της ΥΕΜΣ, Γεώργιος Πορτοζούδης, ο τότε διοικητής της ΕΜΑΚ, Στέφανος Κολοκούρης, και ο πρώην υποδιοικητής εναέριων μέσων της ΕΛ.ΑΣ. Χαράλαμπος Συρογιάννης.

Ζητούν ελαφρυντικά

Από την πλευρά των καταδικασθέντων, η απόφαση είναι «προβληματική» και ως προς το σκέλος της άρνησης οποιουδήποτε ελαφρυντικού, ακόμη και αυτού του πρότερου σύννομου βίου που αναγνωρίζεται σε ανθρώπους με υπηρεσιακή προσφορά, όπως οι πυροσβέστες, αλλά και ως προς το σκεπτικό από έδρας για εκείνους που οδηγήθηκαν στη φυλακή ότι είναι «ύποπτοι τέλεσης νέων αξιόποινων πράξεων», ενώ δεν κατέχουν πλέον καμία δημόσια θέση και δεν υπηρετούν σε καμία υπηρεσία.

«Η έννοια του πρότερου έντιμου και σύννομου βίου είναι ταυτόσημη. Τούτο διότι δεν νοείται η εισαγωγή ηθικών εκτιμήσεων, στερούμενων γεγονοτικής βάσης, στα πλαίσια της ποινικής δίκης, όπως απαιτεί η νομολογία στην περίπτωση του πρότερου έντιμου βίου», δηλώνει ο εκ των δικηγόρων υπεράσπισης στη δίκη, Θεοδόσης Κονταξής.

«Υπηρεσιακά στελέχη εξελιχθέντα κανονικά, (χωρίς στερήσεις βαθμού κ.λπ.), στη δημόσια ιεραρχία, με καθαρό ποινικό μητρώο, είναι αυτονόητο ότι μπορούν να τύχουν αναγνώρισης του ελαφρυντικού του πρότερου έντιμου/σύννομου βίου. Και φυσικά η έννοια της πιθανότητας τέλεσης νέου αδικήματος πρέπει, επίσης, να ελέγχεται με αντικειμενικό τρόπο», προσθέτει ο δικηγόρος.

«Μία συγγνώμη…»

Με ένα δειλό χαμόγελο, με αμηχανία και με μια στιγμιαία ικανοποίηση υποδέχθηκαν οι συγγενείς των θυμάτων της πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου 2018 την ετυμηγορία των δικαστών, ξεκαθαρίζοντας ωστόσο ότι κανείς δεν μπορεί να μιλά για δικαίωση.

Ακόμα και μετά την αποχώρηση των δικαστών, οι συγγενείς παρέμειναν στην αίθουσα του δικαστηρίου ζητώντας από τους αστυνομικούς να περάσουν χειροπέδες στους κατηγορουμένους που οδηγήθηκαν στη φυλακή. Η μητέρα ενός θύματος δεν άντεξε και, με λυγμούς, φώναζε προς τους καταδικασθέντες που βρίσκονταν στο εδώλιο «μία συγγνώμη, βρε παιδιά, μία συγγνώμη», ενώ οι υπόλοιποι συγγενείς έλεγαν «καταραμένοι να είστε στη φυλακή».

«Δεν μπορούμε να μιλάμε για δικαίωση όταν έχουμε τόσους νεκρούς. Το σημαντικό είναι να μην ξανασυμβεί ποτέ κάτι παρόμοιο», λέει ο Αριστείδης Χερουβείμ, ο οποίος έχασε στη φονική πυρκαγιά τη μητέρα του, την αδελφή του και τις δύο ανήλικες ανιψιές του. «Ο αγώνας όμως θα συνεχιστεί. Οι άνθρωποι αυτοί θα προσπαθήσουν με εφέσεις να αφεθούν ελεύθεροι», προσθέτει, μιλώντας παράλληλα για μια αναπάντεχη δικαστική εξέλιξη.

«Πράγματι, ήταν ανέλπιστο αυτό που συνέβη, καθώς αναμέναμε εξαγοράσιμες ποινές. Ο στόχος μας από την αρχή ήταν να τιμωρηθούν οι κατηγορούμενοι και να διευρυνθεί ο αριθμός τους. Το γεγονός ότι κάποιοι τιμωρήθηκαν με φυλάκιση είναι μια στιγμιαία δικαίωση, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι νιώθουμε δικαιωμένοι. Θεωρώ ότι δεν είναι ικανοποιητικό ότι δεν είναι κανένας αυτοδιοικητικός μέσα στους ενόχους. Δεν θεωρώ ικανοποιητικό το ότι κανείς άλλος φορέας δεν είναι κατηγορούμενος. Θεωρώ μη ικανοποιητικό το ότι δεν βρίσκεται κανείς πολιτικός στο εδώλιο», δηλώνει στην «R» ο Αρ. Χερουβείμ.

«Επειτα από δυόμισι χρόνια εξαιρετικά οδυνηρού για εμάς δικαστικού αγώνα, με την καθημερινή παρουσία όσων αντέξαμε μέχρι τέλους, έπεσε η αυλαία του ποινικού εγκλήματος στο εφετείο με τον πιο άγαρμπο τρόπο. Οι δικαστές εξάντλησαν τη δυναμική τους στην επιβολή μιας απόφασης που δείχνει τα στενά όρια στα οποία κινείται πάντα το δικαιικό σύστημα, όταν κατηγορούνται φορείς και υπάλληλοι του κράτους. Δεν ξέρω τον βαθμό στον οποίο οι δικαστές και ο εισαγγελέας έδρας ένιωσαν ότι έκαναν καλή δουλειά. Για εμάς, που γυρίζουμε σε άδειες ζωές και ματωμένα κρεβάτια, σίγουρα δεν ήταν…», δηλώνει στην «R» η Κάλι Αναγνώστου, πρόεδρος του Συλλόγου Θανόντων και Εγκαυματιών στο Μάτι.

Η ίδια τονίζει ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για απονομή δικαιοσύνης λόγω του τρόπου με τον οποίο επιβλήθηκε η φυλάκιση στους ενόχους, αλλά και εξαιτίας των κατηγοριών που αντιμετώπισαν οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι. «Γνωρίζουμε πως επιτεύχθηκε εξαρχής η συγκάλυψη του εγκλήματος, παρά τα στοιχεία που το αφορούν. Δώσαμε τεράστια μάχη για να αποκρούσουμε τις προσπάθειές τους να μεταθέσουν ευθύνες τους ακόμη και σε εμάς, στους νεκρούς μας, καταλογίζοντάς μας, στα παιδιά μας που κάηκαν, στο παιδί μου που ήταν μικρό, στους ανθρώπους μας, συνυπαιτιότητα σε μεγάλο βαθμό», επισημαίνει στην «R».

Η Κ. Αναγνώστου σημειώνει ότι λείπουν από το κατηγορητήριο η Ελληνική Αστυνομία, το Λιμενικό, το ΕΚΑΒ, το Δασαρχείο και συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα. «Κάποιοι εξ αυτών δεν ελέγχθησαν ποτέ. Αλλοι με εσωτερικές “έρευνες” αποφάσισαν μόνοι τους ότι τα έκαναν όλα καλά και δεν συντρέχουν λόγοι ελέγχου. Αυτοαπαλλάχθηκαν και αυτό έγινε αποδεκτό. Οπως τελικώς απαλλάχθηκαν πρόσωπα και μέσω αυτών φορείς (όπως οι ΟΤΑ) επειδή, ενώ είναι αντιληπτό ότι δεν ενήργησαν σωστά, δεν βρέθηκαν στοιχεία έρευνας -αφού δεν έγινε έρευνα αλλά αποδοχή όσων οι ίδιοι προέβαλαν στους ισχυρισμούς τους- που να δείχνουν ότι δεν έχουν ενεργήσει ορθά ή επειδή δεν τους αποδόθηκαν οι σωστές κατηγορίες. Πόσοι περιμέναμε ώρες μια βοήθεια που δεν ήρθε και είτε σωθήκαμε τυχαία ή έφυγαν υπομένοντας ή υποφέροντας; Δεν θα μάθουμε ποτέ αφού, δυστυχώς, δεν είναι όλοι εδώ να μας πουν», καταλήγει η πρόεδρος του Συλλόγου Θανόντων και Εγκαυματιών στο Μάτι.