“Η δήλωση Ομπάμα η καλύτερη των τελευταίων χρόνων”

Η ανακοίνωση του Λευκού Οίκου για την επανέναρξη των συνομιλιών στο Κυπριακό έγινε δεκτή με ικανοποίηση από την ηγεσία της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας, που τη θεωρεί ως τη θετικότερη εδώ και πολλά χρόνια δήλωση για την Κύπρο από αμερικανική κυβέρνηση. Ωστόσο, οι ομογενείς παραμένουν επιφυλακτικά αισιόδοξοι για το νέο γύρο των συνομιλιών του Κυπριακού, που ξεκίνησαν.

Ο ηγετικός παράγοντας του ελληνικού λόμπι και εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC) Έντι (Αυξέντης) Ζεμενίδης

– ένας από τους πρώτους Ελληνοαμερικανούς που εργάστηκαν για την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα το 2007-2008 – σε συνέντευξη προς το ΚΥΠΕ σχολιάζει τη δήλωση του Λευκού Οίκου και τους λόγους που οδήγησαν σε αλλαγή προσέγγισης από την κυβέρνηση Ομπάμα. Αποκαλύπτει ότι τον περασμένο Ιούλιο, σε επαφές της ηγεσίας της κοινότητας στο Λευκό Οίκο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ανώτεροι αξιωματούχοι είχαν υποστηρίξει το πακέτο ΜΟΕ του Προέδρου Αναστασιάδη και την επιστροφή της Αμμοχώστου, στο ίδιο μήκος κύματος με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου την περασμένη Δευτέρα.

Ο κ. Ζεμενίδης αναφέρει ότι η Ελληνοαμερικανική Κοινότητα θα εργαστεί για να διασφαλιστεί πως οι νέες διακηρύξεις του Λευκού Οίκου θα γίνουν πράξη κι ότι η διαδικασία που θα ακολουθηθεί θα είναι διαφορετική από το 2004.

Σε σύσκεψη, ηγετικοί παράγοντες της παροικίας συζήτησαν τις εξελίξεις και ζήτησαν εκτενή ενημέρωση και ιδέες από τη Λευκωσία.

Ο κ. Ζεμενίδης κι άλλοι παράγοντες της Ομογένειας θα βρίσκονται στη Λευκωσία στα τέλη Φεβρουαρίου, μαζί με τον εκτελεστικό διευθυντή της Αμερικανο-Εβραϊκής Επιτροπής, Ντέιβιντ Χάρις.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης

Ερ. Πώς κρίνετε την ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος μετά τη συνάντηση των ηγετών και το κοινό ανακοινωθέν τους;

Απ. Είναι το θετικότερο ντοκουμέντο που έχουμε λάβει από την Ουάσιγκτον, μετά τις πολιτικές θέσεις που εξέδωσε για το Κυπριακό το 2008 η προεκλογική εκστρατεία Ομπάμα – Μπάιντεν. Και μην ξεχνούμε ότι εκείνο ήταν απλώς προεκλογικές εξαγγελίες. Η πρόσφατη δήλωση επιδεικνύει σαφή και εξειδικευμένη δέσμευση της κυβέρνησης Ομπάμα για την Κύπρο και συγκρίνοντάς την με τις προεκλογικές υποσχέσεις του 2008, τη βρίσκω πολύ πιο συγκεκριμένη. Όχι μόνο γιατί μιλά για λύση ενός κράτους, αλλά και γιατί εγείρει το ζήτημα των ΜΟΕ και της Αμμοχώστου.

Αυτό ήταν και το ενθαρρυντικότερο γιατί έχουμε ακούσει ως Ελληνοαμερικανική Κοινότητα πολλές γενικόλογες υποσχέσεις για διζωνική – δικοινοτική ομοσπονδία. Και το θεωρώ ένδειξη από μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης ότι θα θέσει κάποια ορόσημα, με τα οποία θα αξιολογεί την πρόοδο που θα σημειώνεται στη διαδικασία, πριν συμφωνηθεί το τελικό σχέδιο που θα τεθεί προς έγκριση από το λαό στα δημοψηφίσματα.

Ερ. Πώς οδηγηθήκαμε σ’ αυτή την εξέλιξη;

Απ. Μετά την επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών κ. Κασουλίδη στην Ουάσιγκτον, όπου τέθηκαν ενώπιον των Αμερικανών από την κυπριακή κυβέρνηση οι προτάσεις για τα ΜΟΕ και την επίσκεψη Ερντογάν στις ΗΠΑ που ακολούθησε λίγες μέρες αργότερα, άρχισαν να φτάνουν θετικά μηνύματα από την αμερικανική κυβέρνηση. Και τελικά είδαμε την απόφαση της Ουάσιγκτον να εμπλακεί για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια τόσο σοβαρά στο κυπριακό.

Ερ. Πριν έναν ακριβώς χρόνο, στην ορκωμοσία του προέδρου Ομπάμα και στη δεξίωση των Ομογενών με τον αντιπρόεδρο Μπάιντεν, λέγαμε ότι ο πρόεδρος αν και δεν έκανε κάτι αρνητικό, δεν μας ικανοποίησε στην πρώτη τετραετία. Τι άλλαξε;

Απ. Προσωπικά είχα και αρκετά αρνητικά να πω, διότι μας έδωσε υποσχέσεις που δεν τήρησε. Η αλλαγή στάσης της κυβέρνησης Ομπάμα έχει πιστεύω να κάνει με ένα συνδυασμό παραγόντων και εξελίξεων, τόσο στην περιοχή, όσο και στην Κύπρο.

Ο πρώτος παράγοντας ήταν η ξεκάθαρη κατανόηση της αξίας των κοιτασμάτων φυσικού αερίου που βρέθηκαν στην ΑΟΖ της Κύπρου. Το λέγαμε για δεκαετίες ως αστείο, ιδίως με τον πόλεμο στο Κουβέιτ, πως αν η Κύπρος είχε αντί ελαιολάδου πετρέλαιο, το κυπριακό θα είχε λυθεί. Βλέπουμε σήμερα ότι υπάρχουν εκτός από κοιτάσματα φυσικού αερίου και κοιτάσματα πετρελαίου.

Δεν θέλω να προβώ σε εκτενή ανάλυση, ωστόσο δεν είναι μόνο ο πλούτος που θα παραχθεί. Ζούμε σε μία περίοδο ενεργειακής επανάστασης, με τις ΗΠΑ να γίνονται το 2020 εξαγωγική χώρα και άλλα πολλά που αλλάζουν την αμερικανική εξωτερική πολιτική έναντι πολλών χωρών, όπως το Ιράν και το Ιράκ.

Το δεύτερο στοιχείο είναι σημασία του τριγώνου Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα και οι δυνατότητες που προσφέρει στην Ευρώπη να εξαρτάται σε μικρότερο βαθμό ενεργειακά από τη Ρωσία. Κι αυτό αλλάζει τους γεωπολιτικούς και γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς στην περιοχή. Να προσθέσουμε και την εμπλοκή αμερικανικών εταιρειών στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων.

Το τρίτο στοιχείο είναι η συμμαχία με το Ισραήλ, η οποία βασίζεται κυρίως στην ενέργεια, ωστόσο έρχεται σε μια στιγμή που οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία είναι πολύ άσχημες. Παρότι δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη γεωγραφία, όλοι συμφωνούν πως οι σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία δεν θα φτάσουν ποτέ ξανά στο υψηλό σημείο που ήταν λίγα χρόνια νωρίτερα. Αν κανείς θεωρήσει ως σύνορο και τη θαλάσσια περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η μοναδική φιλική χώρα που συνορεύει με το Ισραήλ είναι η Κύπρος. Μην ξεχνάτε ότι μόλις έπεσε ο Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, η πρώτη απόφαση του διαδόχου του ήταν να διακόψει την ροή αερίου προς το Ισραήλ, για να ακολουθήσει τελικά η συμφωνία του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα.

Η σχέση αυτή – που απέκτησε κι άλλες πτυχές, όπως στρατιωτικά γυμνάσια κ.α. – συνοδεύεται και με ανάπτυξη στενότερων σχέσεων μεταξύ των οργανώσεων της Διασποράς. Ποτέ στο παρελθόν Ελληνοαμερικανικές και Αμερικανο-εβραϊκές οργανώσεις δεν συνεργάσθηκαν επίσημα, όπως συμβαίνει τώρα κι η συμμαχία αυτή έχει μεταβάλει τους συσχετισμούς δυνάμεων στην Ουάσιγκτον.

Το τέταρτο στοιχείο έχει να κάνει με την απώλεια του κύρους του Τούρκου πρωθυπουργού, Ταγίπ Ερντογάν, στις ΗΠΑ. Το Μάιο που ήλθε στις ΗΠΑ, παρότι του επιφυλάχθηκε πανηγυρική υποδοχή από το Λευκό Οίκο, κατόρθωσε να συγκρουστεί με κορυφαία στελέχη του Κογκρέσου κι άλλους σημαίνοντες παράγοντες. Κι όπως θα θυμάστε, λίγες μέρες αργότερα, στο συνέδριο της ΠΣΕΚΑ, η ηγεσία των επιτροπών Εξωτερικών της Βουλής και της Γερουσίας, τον επέκρινε δημόσια με τα σκληρότερα λόγια, ως τον πλέον υπερόπτη ηγέτη. Ακόμη κι ο φίλος του Τζον Μακκέιν τον επέκρινε. Ήταν η αρχή της πτωτικής πορείας του κύρους του Τούρκου πρωθυπουργού κι η εσωτερική κρίση που ακολούθησε στην Τουρκία χειροτέρευσε ακόμη περισσότερο τα πράγματα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις.

Προσθέτοντας σ’ όλα αυτά και την οικονομική κατάσταση που επιδεινώνεται, για το Λευκό Οίκο και την Ουάσιγκτον γενικότερα η Τουρκία πλέον δεν είναι η δύναμη σταθερότητας για την περιοχή, ούτε το παράδειγμα για την Αραβική άνοιξη και άλλες ισλαμικές χώρες, με τις οποίες πλέον βρίσκεται σε σύγκρουση.

Ο τελευταίος παράγοντας σχετίζεται με την αλλαγή κυβέρνησης στην Κύπρο. Ήταν πιστεύω και άδικο και αδικαιολόγητο, ωστόσο στην πρώτη τετραετία, ο Λευκός Οίκος έδειξε πως δεν είχε καμιά συμπάθεια στην κυβέρνηση Χριστόφια, προς την οποία μάλιστα επέδειξε εχθρική συμπεριφορά. Αυτό άλλαξε δραματικά με την εκλογή του προέδρου Αναστασιάδη και βέβαια και με την αντικατάσταση του πρέσβη στην Κύπρο Φρανκ Ούρμπανσικ και μια σειρά άλλων αξιωματούχων που επιδρούσαν αρνητικά, όπως η Ελίζαμπεθ Ράνταλ κι ο Φίλιπ Γκόρντον.

Ερ. Ποιο ρόλο αναμένετε να διαδραματίσει απ’ εδώ κι εμπρός η Ουάσιγκτον και πόσο γρήγορα βλέπετε να προχωρούν οι εξελίξεις;

Απ. Όσο κι αν υπάρχουν κάποιοι που θέλουν να προχωρήσει η διαδικασία ταχύτατα και μιλούν για 6 μήνες κλπ, είναι μαθηματικά αδύνατο κάτι τέτοιο να συμβεί. Υπάρχουν προεδρικές εκλογές στην Τουρκία κι αυτό είναι το μίνιμουμ χρονοδιάγραμμα. Ωστόσο πιστεύω ότι και οι «εκλογές» στο ψευδοκράτος παίζουν σημαντικό ρόλο και δεν θα πρέπει να αναμένεται κάτι πριν από αυτές.

Καθώς εκτιμώ ότι με κάποιο τρόπο και η ενέργεια αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι, είναι αναγκαίο να υπάρξει και πρόοδος στη διαδικασία συμφιλίωσης Ισραήλ – Τουρκίας, την οποία παρά τις αισιόδοξες προβλέψεις και πάλι μπλοκάρισε ο Ερντογάν.

Πιστεύω λοιπόν ότι είμαστε στην αρχή μιας διαδικασία που θα διαρκέσει αρκετό χρόνο.

Ερ. Υποθέτω ότι η ηγεσία της κοινότητας βρίσκεται σε επαφή με τη Λευκωσία για συντονισμό των προσπαθειών.

Απ. Ασφαλώς.

Ερ. Ποια είναι τα αισθήματα της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας για την επανέναρξη των συνομιλιών;

Απ. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα, ή ενθουσιασμός, κυρίως εξ αιτίας παλαιότερης συμπεριφοράς αμερικανικών κυβερνήσεων. Η ιστορία με το σχέδιο Ανάν και η τακτική πιέσεων της τότε κυβέρνησης Μπους κάνει πολλούς στην Ελληνοαμερικανική Κοινότητα να είναι επιφυλακτικοί. Αλλά ούτε η πρώτη τετραετία δεν έχει δείξει πολλά, όπως προείπα.

Η Κοινότητα είναι επιφυλακτικά αισιόδοξη και περιμένει αποδείξεις ότι αυτές οι διακηρύξεις θα υλοποιηθούν. Θεωρώ πως αυτό είναι το σωστότερο κι εμείς θα κρίνουμε την κυβέρνηση Ομπάμα από την πρόοδο που σημειώνεται στις διαπραγματεύσεις και στα μέτρα εμπιστοσύνης, για τα οποία πρέπει να ασκήσει πίεση προς την Άγκυρα για να γίνουν αποδεκτά.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα πολιτικής που εφάρμοσε η παρούσα κυβέρνηση, ακόμη και προς το Ισραήλ, από το οποίο ζήτησε να παγώσει τους οικισμούς στα κατεχόμενα. Μπορεί να ζητήσει κι από την Τουρκία να σταματήσει τη ροή εποίκων, την ανοικοδόμηση σε γη ελληνοκυπρίων, την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ωστόσο πέραν την επιφυλακτικότητας, βλέπω στην κοινότητα να υπάρχει διάθεση να εργαστούμε για να διασφαλιστεί πως οι νέες διακηρύξεις του Λευκού Οίκου θα γίνουν πράξη. Κι ότι η διαδικασία θα είναι διαφορετική από το 2004.

Έχουμε υποχρέωση, αφενός ως Άμερικανοί πολίτες η χώρα μας να ακολουθεί μία εξωτερική πολιτική που να προασπίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους κανόνες του δικαίου, αλλά κι ως Κύπριοι υποχρέωση έναντι των συγγενών μας στην Κύπρο πως θα τους βοηθήσουμε. Κι ότι όταν αποφασίζουν για το σχέδιο λύσης του Κυπριακού, δεν θα τους έχει βάλει κανείς το πιστόλι στον κρόταφο.

Ερ. Τα μηνύματα αυτά έχουν σταλεί στην Ουάσιγκτον; Και πώς έγιναν δεκτά;

Απ. Οπωσδήποτε. Τον Ιούλιο είχαμε στην Ουάσιγκτον σειρά επαφών με ανώτερους αξιωματούχους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και αποκομίσαμε σαφείς ενδείξεις πως γνώριζαν ότι αυτή τη φορά πρέπει να προχωρήσουν με διαφορετικό τρόπο. Οι συνομιλίες ήταν καλές και κεκλεισμένων των θυρών, όμως η γλώσσα που χρησιμοποίησαν σε μας τον Ιούλιο είναι παρόμοια με αυτή που είδαμε στη δήλωση του Λευκού Οίκου την περασμένη Δευτέρα.

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι η συμφωνία για το κοινό ανακοινωθέν έγινε κατά την επίσκεψη της υφυπουργού Εξωτερικών, Βικτώρια Νούλαντ κι όχι από τον Ντάουνερ στον οποίο δεν είχαμε καμιά εμπιστοσύνη.

Ξαναλέω, αντιμετωπίζουμε τις εξελίξεις με επιφυλακτική αισιοδοξία, αλλά πρέπει να ομολογήσουμε πως βλέπουμε πρωτοφανείς εξελίξεις να έρχονται από την αμερικανική κυβέρνηση, όπως δεν είχαμε δει για πολλά χρόνια.