Αυξάνονται τα περιστατικά Αλτσχάιμερ, επείγουν ενέργειες από Πολιτεία

Δεν ήταν όπως παλιά. Το βλέμμα απλανές να ταξιδεύει σε ένα άλλο κόσμο, ποιος ξέρει πού, το πρόσωπο καταβεβλημένο, τα χείλη να ψιθυρίζουν ασυναρτησίες για κάτι από το μακρύ παρελθόν και η πραγματικότητα της στιγμής να γίνεται ψευδαίσθηση του παρόντος…Να είναι ο ίδιος άνθρωπος στην όψη αλλά διαφορετικός από αυτός που ήξερες.

Η σύζυγος τον φροντίζει καρτερικά και με αγάπη. Αναμένει εκείνες τις αναλαμπές όταν επανέρχεται στον κόσμο της πραγματικότητας για να μοιραστεί μαζί του – σε αυτό τον πολύτιμο χρόνο – ό,τι έχει στο μυαλό και την καρδιά.

Το ίδιο και τα παιδιά του που τον

περιβάλλουν με αγάπη – νοιώθουν ενοχές που η καθημερινότητα, δουλειά και οικογένεια, τούς κρατά μακριά του. Τον αισθάνονται σαν ένα παιδί-μωρό, που μοιάζει με τον πατέρα που ήξεραν. Αυτός έχει φύγει αλλά το ομοίωμα του εξακολουθεί να υπάρχει…Είναι όμως, ο δικός τους άνθρωπος, όπως και να έχουν τα πράγματα, και τον θέλουν κοντά τους….
Εχει Αλτσχάιμερ, λέει συγγενικό του πρόσωπο. Μια νόσος γνωστή λίγο ή πολύ πλέον στον κόσμο. Η ραγδαία αύξηση της νόσου στην Κύπρο είναι γεγονός, καθώς λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις στις μέρες μας αφού οι αριθμοί μιλούν για 10.000 συνανθρώπους μας που πάσχουν από αυτή την νόσο.

Στην Κύπρο πολλά πράγματα χρειάζονται να γίνουν για την στήριξη των ατόμων με Αλτσχάιμερ. Ακόμα κι αυτή η ίδρυση μιας κλινικής ειδικά για τα άτομα με Αλτσχάιμερ θεωρείται ως ένα όραμα, το οποίο δεν είναι γνωστό αν θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί στα επόμενα χρόνια.

Οι προσπάθειες άρχισαν σε εθελοντική βάση το 1996 με την ίδρυση του Συνδέσμου Στήριξης των Ατόμων με την Νόσο Αλτσχάιμερ, που σε συνεργασία με τις κρατικές υπηρεσίες έκαναν τα πρώτα βήματα και συνεχίζουν μέσα από διάφορες αντιξοότητες να βοηθήσουν αυτά τα άτομα και τις οικογένειες τους. Ιδιαίτερο ρόλο ώστε να γίνουν κάποιες ενέργειες διαδραμάτισε και η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου υπάρχει ιδιαίτερη ευαισθησία για το θέμα.
Σήμερα που ο αριθμός των ανθρώπων που προσβάλλονται από την νόσο συνεχώς και σταδιακά αυξάνεται στον τόπο μας, υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για το θέμα και Εθελοντισμός και Πολιτεία χέρι-χέρι βαδίζουν με την υλοποίηση ενός στρατηγικού εθνικού σχεδίου, με σκοπό την ανακούφιση αυτών που την χρειάζονται.
Είναι μια νόσος μη θεραπεύσιμη, εκφυλιστική, η οποία περιγράφηκε αρχικά από το Γερμανό ψυχίατρο και νευροπαθολόγο Αλοίσιο Αλτσχάιμερ το 1906 (εξ ου και το όνομα).
Τουλάχιστον πάνω από ένας στους δέκα ανθρώπους άνω των 60 χρόνων (ποσοστό 13%) χρειάζεται μακροπρόθεσμη φροντίδα και υποστήριξη από άλλους για τις καθημερινές ανάγκες του (πλύσιμο, φαγητό, ντύσιμο κ.ά.), σύμφωνα με έρευνες. Το γεγονός αυτό ασκεί μεγάλη πίεση στις οικογένειες των ηλικιωμένων, με συνέπεια ορισμένοι στενοί συγγενείς να υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν ακόμα και τη δουλειά τους, προκειμένου να φροντίζουν τον ασθενή.
Η θεαματική αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της νόσου αναμένεται να προκαλέσει έντονη πίεση στα συστήματα υγείας, καθώς το κόστος της περίθαλψης των ανοϊκών υπερβαίνει το κόστος ασθενειών, όπως οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος και τα εγκεφαλικά επεισόδια.
Σύμφωνα με την τελευταία Παγκόσμια Εκθεση Αλτσχάιμερ, οι εξαρτημένοι ηλικιωμένοι που θα έχουν ανάγκη φροντίδας λόγω της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας, σχεδόν θα τριπλασιαστούν διεθνώς μέχρι τα μέσα του αιώνα μας, από 101 εκατομμύρια σήμερα, σε 277 εκατ. το 2050.
Το 80% των ηλικιωμένων στα γηροκομεία εκτιμάται ότι έχουν Αλτσχάιμερ και άνοια. Η Εκθεση προειδοποιεί ότι η νευροεκφυλιστική ασθένεια τείνει να εξελιχθεί σε “παγκόσμια επιδημία”, ιδίως καθώς αναμένεται τα επόμενα χρόνια να πληγούν πολυπληθείς χώρες, όπως η Κίνα και η Ινδία.
Ηδη η θεραπεία και η φροντίδα των ανθρώπων με άνοια κοστίζει διεθνώς πάνω από 600 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως ή περίπου το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η αύξηση του ορίου επιβίωσης του πληθυσμού τα επόμενα χρόνια θα κάνει τις επιπτώσεις της νόσου ακόμα πιο έντονες, σύμφωνα με την Εκθεση, η οποία καλεί τις Κυβερνήσεις να θεωρήσουν προτεραιότητα την αντιμετώπιση του Αλτσχάιμερ και να αυξήσουν σημαντικά τα διαθέσιμα κονδύλια για έρευνα, θεραπεία και υποστήριξη.
Η Πρόεδρος του Συνδέσμου Στήριξης των Ατόμων με την Νόσο Αλτσχάιμερ Νόνη Διάκου δήλωσε στο ΚΥΠΕ ότι «η Πολιτεία πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην εφαρμογή του εθνικού σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση της άνοιας και η Βουλή να δώσει κάποια κονδύλια για την υλοποίηση του», σημειώνοντας ότι «ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεσμεύτηκε ότι αυτό το σχέδιο θα προωθηθεί».
Επιτυχία του Συνδέσμου – που είναι μέλος στο Alzheimer Europe και Alzheimer International – είναι η δημιουργία Πολυθεματικής Επιτροπής για το Αλτσχάιμερ υπό την προεδρία του Διευθυντή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και τη συμμετοχή εκπροσώπων από διάφορα τμήματα του Υπουργείου Υγείας, εκπροσώπους από την Ψυχιατρική Εταιρεία, τη Νευρολογική Εταιρεία, του Συλλόγου Φυσιοθεραπευτών, Ψυχολόγων κ.ά. «Μέσα από αυτή την Πολυθεματική Επιτροπή γίνεται καλή συνεργασία του κράτους και του Συνδέσμου για την αντιμετώπιση διαφόρων προβλημάτων», σημειώνει η κ. Διάκου.
Με τη βοήθεια της Επιτροπής, αναφέρει, “έχουμε καταφέρει να γίνει κάποια εκπαίδευση σε ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό και να συντονιστούν κέντρα ημερήσιας φροντίδας”.
Οραμα του Συνδέσμου, λέει η κ. Διάκου είναι ότι θα φθάσουμε κάποια στιγμή στο να έχουμε μια κλινική που θα είναι αποκλειστικά γι αυτά τα άτομα. Από την Κύπρο, σημείωσε, λείπει μια τέτοιου είδους δομημένη κλινική, την οποία ο τόπος πλέον χρειάζεται, αφού η νόσος είναι μονόδρομος, δεν έχει επιστροφή και μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια.
Ο Σύνδεσμος έχει τις ομάδες του σε όλες τις επαρχίες όπου εθελοντές ενισχύουν ποικιλοτρόπως το έργο του με κύριο στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού για το Αλτσχάιμερ.
Από το 2000 – κατόπιν ενεργειών του Συνδέσμου – η Πολιτεία παρέχει δωρεάν διάθεση τριών φαρμάκων που είναι πολυδάπανα για τη θεραπεία της νόσου Αλζχάιμερ προς όλους τους ασθενείς για τους οποίους ο ιατρός θεώρησε ότι κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο. Η κάλυψη γίνεται τόσο για ασθενείς του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα που παρακολουθούνται από ψυχίατρους, νευρολόγους ή γεροντολόγους. Ένα τέταρτο φάρμακο χορηγείται με τη μέθοδο της συγχρηματοδότησης από το κράτος.
Η κ. Διάκου είπε πως το Αλτσχάιμερ αναγνωρίζεται ως αναπηρία και τα άτομα με τη νόσο πρέπει να έχουν επιδόματα παρόμοια με εκείνα των τετραπληγικών και παραπληγικών.
Το Αλτσχάιμερ χωρίζεται στα αρχικά στάδια, στα μεσαία και τα τελευταία. Στα αρχικά στάδια το άτομο συμμετέχει πιο ενεργά, έχει αντίληψη των πραγμάτων σε μεγάλο βαθμό, στα μεσαία στάδια αρχίζουν οι νοητικές λειτουργίες να δυσχεραίνουν και το άτομο να είναι πλήρως εξαρτώμενος από το περιβάλλον του, ενώ στο τελευταίο στάδιο το άτομο είναι κλινήρες.
Ο Σύνδεσμος κάνει ό,τι είναι δυνατόν για την προσφορά πρακτικής υποστήριξης με τα προγράμματα του με την διάθεση μικρής κρατικής χορηγίας με την κατ ΄ οίκον φροντίδα με φροντίστριες, που προσφέρεται κυρίως στο δεύτερο και τρίτο στάδιο.
Στο αρχικό στάδιο λειτουργεί το πρόγραμμα «Μια συντροφιά», όπου εθελοντές προσφέρουν τη βοήθεια τους, πηγαίνοντας στα άτομα με Αλτσχάιμερ για να διαβάσουν μια εφημερίδα, να κουβεντιάσουν, να λύσουν σταυρόλεξα ώστε να κάνουν τις γνωστικές τους λειτουργίες να μην ατονήσουν, να του δώσουν εναύσματα και να ανακουφίσουν την οικογένεια για λίγη ώρα ώστε να αποδεσμευθεί και να κάνει κάτι που θέλει. Για τη θεραπεία χρησιμοποιείται ακόμη η λογοθεραπεία, η εργασιοθεραπεία, η φυσιοθεραπεία, η μουσικοθεραπεία κ.ά.
Η κ. Διάκου είπε ότι είναι θλιβερό που βλέπουμε ολοένα και νέους ανθρώπους από τα 50 τους χρόνια με Αλτσχάιμερ.
Αναφερόμενη στη δημιουργία μιας δομημένης κλινικής για τη νόσο, η κ. Διάκου σημείωσε ότι «εκεί μπορεί να πηγαίνει η οικογένεια μαζί με το άτομο και να αντιμετωπίζονται από ειδικούς που θα εξηγήσουν στο άτομο τι σημαίνει Αλτσχάιμερ γιατί έχει δικαίωμα να ξέρει την πορεία της νόσου. Θα έπρεπε να είχαμε ως τώρα ένα νομικό πλαίσιο που να κατοχυρώνει αυτά τα άτομα. Κάποιος που συνειδητοποιεί στα αρχικά στάδια και του εξηγείται ότι έχει Αλτζχάιμε έχει χρόνο για να πει το τι θέλει όσον αφορά τα νομικά θέματα που θέλει να καλύψει -περιουσιακά ακόμα και τη φαρμακευτική αγωγή που θέλει να ακολουθήσει, αν θα μπει σε ίδρυμα, αν θέλει να μείνει στο σπίτι και να τον φροντίζουν. Διεθνώς έχουν ρυθμιστεί αυτά τα θέματα, όχι όμως στην Κύπρο. Βλέπουμε περιπτώσεις που εκμεταλλεύονται αυτά τα άτομα, βάζουν την υπογραφή τους, περνούν οι περιουσίες σε τρίτο χέρι και καταλήγουν να μην έχουν περιουσία και να μην μπορούν να μπουν σε ίδρυμα».
Κάτι άλλο που παρατηρείται στην Κύπρο είπε, είναι πως μας λείπει η ευαισθησία γι αυτά τα άτομα με Αλτσχάιμερ. «Υπάρχει και το στίγμα…μπορεί να κρύβουν αυτούς τους ανθρώπους, να μην τους βγάζουν έξω, να τους έχουν αποκλεισμένους και κλειδωμένους μέσα στο σπίτι, αλλά και πετάμενους μέσα σε ένα δωμάτιο. Πρέπει να ευαισθητοποιηθεί ο Κύπριος ότι είναι μια νόσος που δεν έχει ντροπή ούτε πρέπει να νιώθουν άβολα ότι έχουν ένα δικό τους άτομο. Πρέπει να συνεχίσουν να τους δίνουν ερεθίσματα, να τους συμπεριφέρονται ανθρώπινα. Εκεί που πάνε να χάσουν την αξιοπρέπεια, να σταθούμε δίπλα τους. Ούτε να τους κρύβουμε ούτε να τους υποτιμούμε αλλά να τους βοηθήσουμε».
Η Βοηθός Διευθύντρια Κλινικής/Τμήματος Ψυχιατρικών Υπηρεσιών Ειρήνη Γεωργίου είπε στο ΚΥΠΕ ότι το στρατηγικό εθνικό σχέδιο για το Αλτσχάιμερ είναι για το πώς θα αναπτυχθούν οι Υπηρεσίες για την άνοια τα επόμενα χρόνια, τη φροντίδα επί εξωτερικής βάσης, τη δημιουργία κέντρων ημέρας σε όλες τις πόλεις της Κύπρου, η αγωγή για εξοικείωση του κόσμου με την νόσο, η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση της νόσου και η αναβάθμιση στα θέματα της φροντίδας ατόμων με άνοια στα ιδρύματα.
Η κ. Γεωργίου παραδέχθηκε ότι είναι ο εθελοντισμός που κινητοποίησε τις κρατικές υπηρεσίες για το θέμα, που αντιμετώπιζαν προηγουμένως την νόσο στα πλαίσια όλων των παθήσεων.
«Όμως άρχισε να μας απασχολεί περισσότερο όσο περισσότερο αυξάνεται ο πληθυσμός τώρα λόγω του προσδόκιμου επιβίωσης και λόγω των συνθηκών της ζωής μας. Το να μη ζει κάποιος υγιεινά μπορεί να πυροδοτήσει μια αρτηριοσκλήρωση πιο ενωρίς. Και το Αλτσχάιμερ έχει να κάμει με τον τρόπο διατροφής και ζωής, την μη άσκηση. Οπότε η αλήθεια φαίνεται ότι τώρα στην Κύπρο έχουν αρχίσει να αυξάνονται τα περιστατικά. Οι άνθρωποι ευαισθητοποιήθηκαν περισσότερο, τα μέσα ενημέρωσης είναι στη διάθεση ευρέως και το εξωτερικό μας ευαισθητοποιεί. Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ευαισθητοποιημένη στο θέμα, υπάρχει μια κινητοποίηση που δεν θα μας άφηνε σίγουρα εκτός», σημείωσε η κ. Γεωργίου.
Σε σχέση με τη δημιουργία ειδικής κλινικής για Αλτσχάιμερ στην Κύπρο, ανέφερε ότι «είναι δύσκολο λόγω της οικονομικής δυσκολίας που έχουμε. Ισως θα ήταν πιο εφικτό να δημιουργηθούν κλίνες σε τμήματα παθολογικά ή ψυχιατρικά».
Βασικά, συνέχισε, μάς ζήτησε το Υπουργείο να κάνουμε κάποιες εισηγήσεις, οι οποίες μπορούν να γίνουν χωρίς μεγάλα κονδύλια και σε φάσεις, ώστε να γίνουν πρώτα τα πιο εύκολα σε σχέση με τα οικονομικά και μετά σε άλλη φάση εκείνα που χρειάζονται περισσότερα χρήματα.
Αυτή την στιγμή, όπως είπε, λειτουργεί ένα κέντρο ημέρας στην Λευκωσία που είναι κοινοτικό, κέντρο ημέρας στον Λυθροδόντα που είναι επίσης κοινοτικό, ένα κέντρο ημέρας στη Λεμεσό που είναι του Συνδέσμου και ένα ιδιωτικό στη Λεμεσό. Από το πρωί μέχρι το μεσημέρι προσφέρεται φυσιοθεραπεία, μουσικοθεραπεία, ενώ πηγαίνει νοσηλεύτρια να τους βοηθήσει να διατηρήσουν την λειτουργικότητα τους κάνοντας τους ασκήσεις και βοηθώντας τους με τρόπους μη φαρμακευτικούς. Κάποια κέντρα εργοδοτούν ψυχολόγο και κοινωνικό λειτουργό.
Σε ερώτηση αν ανησυχεί ο ραγδαίος αριθμός αύξησης των περιστατικών στην Κύπρο, η κ. Γεωργίου ανέφερε ότι επηρεάζεται ένα ποσοστό του πληθυσμού που θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. «Τώρα άρχισε το πρόβλημα και μας επηρεάζει περισσότερο», σημείωσε προσθέτοντας ότι «δεν είναι μόνο το άτομο που υποφέρει αλλά και η οικογένεια του και ο κύριος φροντιστής που είναι σύζυγος ή παιδιά, οπότε είναι ένα πρόβλημα και χρειάζεται να δοθεί από το κράτος ένας τρόπος ανακούφισης και βοήθειας προς στις οικογένειες αυτές».

Η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια Χάρις Πέτροβιτς Παπαδαυΐδ είπε στο ΚΥΠΕ ότι συμπτώματα όπως:
· δυσκολία στην ανάκληση πληροφοριών από τη βραχύχρονη ( πχ. που άφησε το αυτοκίνητο) και μακρόχρονη (πχ. το όνομα οικείου προσώπου) μνήμη,
· δυσκολία στο λόγο ( πχ. επανάληψη λέξεων σε πρόταση, αδυναμία εύρεσης της σωστής λέξης),
· δυσκολία στην αφηρημένη σκέψη (πχ. υπολογισμούς με αριθμούς)
· έλλειψη προσανατολισμού,
· δυσκολία στην κρίση και λήψη αποφάσεων, και

· δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών πράξεων

είναι μερικά από τα πρώτα γνωστικά συμπτώματα που αντιμετωπίζει ο πάσχοντας και είναι εμφανή στην έκδηλη συμπεριφορά του ατόμου συνοδευόμενα από τα αντίστοιχα ψυχολογικά συμπτώματα, που είναι ο εκνευρισμός, η γενική ανησυχία, η σύγχυση, η επιθετικότητα και αργότερα η κατάθλιψη και η απάθεια.
Το άτομο που πάσχει βλέπει τη ζωή του ολόκληρη να φθίνει. Οι αλλαγές είναι σταδιακές αλλά συντριπτικές σε όλο το φάσμα τις παραγωγικής, οικογενειακής, κοινωνικής και οικονομικής υπόστασης του.
Καθώς το περιβάλλον του πάσχοντα καταλαβαίνει πως το οικείο τους πρόσωπο δεν γερνάει απλά «χαριτωμένα» με μια άρνηση του γεγονότος τότε έρχεται η διάγνωση να δώσει μια άλλη διάσταση στο θέμα.
Η κ. Πέτροβιτς Παπαδαυΐδ ανέφερε ότι η αλλοίωση της προσωπικότητας του ατόμου έχει μεγάλο ψυχοσυναισθηματικό κόστος για τους οικείους του ατόμου με Αλτσχάιμερ, καθώς βλέπουν τον άνθρωπο τους να «χάνεται» σιγά-σιγά και ό,τι απομένει να μεταφράζεται σε πρακτικές και συναισθηματικές δυσκολίες.
Οπότε ο θρήνος εναλλάσσεται με θυμό, απελπισία, φόβο, απογοήτευση, κούραση, αρνητικότητα και μια αποδοχή της κατάστασης σε ένα καταθλιπτικό κλίμα, το οποίο χωρίς σωστή αντιμετώπιση βάζει σε πιθανό κίνδυνο και την ψυχική υγεία των συγγενικών ατόμων που φροντίζουν τον πάσχοντα.
Εάν υπάρχουν και άλλα ανεπίλυτα θέματα μέσα στην οικογένεια, η προσαρμογή και αντιμετώπιση της κατάστασης μπορεί να γίνει ακόμη πιο δύσκολη και εκρηκτική.
Ο σύζυγος ή σύντροφος του ατόμου από ερωτικός σύντροφος γίνεται φροντιστής του πάσχοντα, υιοθετώντας ένα μοναχικό ρόλο που μοιάζει περισσότερο με αυτό του γονέα. Καλείται να δίνει χωρίς να περιμένει ανταμοιβή. Στη μοναξιά του είναι ο μόνος μάρτυρας της κοινής συντροφικής ζωής και των αναμνήσεων που μέχρι τώρα έδιναν νόημα στο δέσιμο του ζευγαριού. Η απώλεια είναι συντριπτική και ιδιαίτερα επώδυνη για το σύντροφο. Η θλίψη, ο θυμός, ο φόβος, η απελπισία εναλλάσσονται με ενοχές, με τάσεις φυγής, ματαίωσης, και εξάντλησης.
«Η νόσος μοιάζει με ένα εισβολέα μέσα στην οικογένεια. Ένα εισβολέα απρόβλεπτο, ανεξέλεγκτο, εγωιστή που απομονώνει, περιορίζει και αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Όνειρα και προσδοκίες ματαιώνονται με το μεγαλύτερο βάρος να πέφτει στον σύντροφο του ατόμου καθώς τα παιδιά συνήθως έχουν τη δική τους ζωή και οικογένεια να φροντίσουν», σημείωσε.
Όπως ανέφερε η κ. Πέτροβιτς Παπαδαυΐδ, η διατήρηση της οικειότητας και της στήριξης είναι ένα έργο συνεχές για όλα τα μέλη της οικογένειας. Στη προσπάθεια μιας λειτουργικής προσαρμογής και επανάκτησης των ενδοοικογενειακών ισορροπιών, τα μέλη της οικογένειας του πάσχοντα με Αλτσχάιμερ θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκή πληροφορίες για τη φύση, συμπτωματολογία, πορεία και αντιμετώπιση της νόσου σε ιατρικό και ψυχολογικό επίπεδο.
«Η καλή πληροφόρηση και γνώση διαθέσιμων πόρων εξασφαλίζει το έδαφος για μια πιο υγιή αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων», κατέληξε.

Πράγματι το Αλτσχάιμερ είναι ένας εισβολέας μέσα στην οικογένεια και ένα σοκ για το άτομο που προσβάλλεται από την νόσο και το μαθαίνει στα αρχικά στάδια. Το πρόβλημα στην Κύπρο αυξάνεται και εναπόκειται στην Πολιτεία να δώσει λύσεις παρά την οικονομική κρίση που η χώρα βιώνει τώρα. Το οφείλει σε αυτούς τους ανθρώπους που υποφέρουν αλλά και στις οικογένειες τους που περνούν το δικό τους σιωπηλό δράμα…