Αρχιτεκτονική και γλυπτική, δύο σε ένα

Τα εγκαταλειμμένα μνημεία της πρώην Γιουγκοσλαβίας αποτελούν έναν προάγγελο των σύγχρονων αρχιτεκτονικών μορφών που σήμερα μας εντυπωσιάζουν σαν να επρόκειτο για τεράστια γλυπτά. Κατασκευάστηκαν την περίοδο 1960-1980 και λέγονται Spomenik. Η λέξη αυτή σημαίνει «μνημείο», αλλά πια χρησιμοποιείται και σαν ειδική ονομασία-όρος που περιγράφει τα συγκεκριμένα μεγάλων διαστάσεων οικοδομήματα που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλες τις σημερινές δημοκρατίες που κάποτε συνιστούσαν την Γιουγκοσλαβία. Τα Spomenik δημιουργήθηκαν επειδή τα παράγγελνε προσωπικά ο ίδιος ο πρόεδρος Τίτο για να υψωθούν σε σημεία σπουδαίων μαχών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ή σε σημεία όπου υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης αιχμαλώτων παρτιζάνων κ.λπ. Το ενδιαφέρον ήταν ότι τα συναντούσε κάποιος ξαφνικά στη μέση του πουθενά, σε εντελώς αναπάντεχα (έως και απρόσφορα) σημεία και χωρίς ιδιαίτερη διευθέτηση του χώρου γύρω τους. Κι έτσι έμοιαζαν σαν να είχαν πέσει από τον ουρανό, ή να φύτρωσαν μόνα τους από το έδαφος. Ο στόχος του Τίτο ήταν με τα παράδοξα αυτά οικοδομήματα να υπογραμμίσει το κύρος και την πρωτοπορία της Ομοσπονδιακής Γιουγκοσλαβίας. Αλλά ακόμη περισσότερο, ήθελε να λάμψει το προσωπικό του κύρος ως ο πολιτικός που διάνοιξε, χάρη στις διπλωματικές του ικανότητες, έναν άλλο δρόμο: την οδό των «ανεξάρτητων χωρών» και επιπλέον αυτό να το πετύχει εν μέσω μιας πολύ δύσκολης περιόδου