Υπερπροστατευτικοί γονείς και «ευάλωτα» παιδιά.

Η κατανόηση της σχέση ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά και του τρόπου με τον οποίο αυτή η σχέση επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών, αποτελεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον ανάμεσα στους ερευνητές. Ποια είναι τα όρια της φροντίδας των γονέων προς τα παιδιά τους; Πώς η υπερβολική προστασία των γονέων επηρεάζει την ανάπτυξη των παιδιών; Μπορεί το γονικό στιλ να περιορίσει την ανάπτυξη της ανεξαρτησίας και αυτονομίας των παιδιών; 

Σύμφωνα

με την Baumrid (1991) και τους Maccoby και Martin (1983), το γονικό στιλ αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη γενικότερη στάση των γονέων τους στις δύο βασικές διαστάσεις: της «απαιτητικότητας» και της «φροντίδας». Οι προσδοκίες που οι γονείς έχουν προς τα παιδιά τους, ο βαθμός του ελέγχου και η οριοθέτηση της συμπεριφοράς τους, περιγράφουν τη διάσταση της «απαιτητικότητας». Από την άλλη, ο βαθμός στον οποίο οι γονείς ανταποκρίνονται συναισθηματικά στα παιδιά τους, στις ανάγκες τους, τα αποδέχονται και εμπλέκονται στη ζωή τους, αποτελεί τη διάσταση της «φροντίδας». 

Με βάση τις δύο αυτές διαστάσεις ταξινομούνται τα τέσσερα γονικά στυλ με τα οποία οι γονείς συμπεριφέρονται: το συμμετοχικό (γονείς οι οποίοι έχουν προσδοκίες από τα παιδιά, χωρίς όμως να γίνονται καταπιεστικοί, ενώ την ίδια στιγμή ανταποκρίνονται στις ανάγκες και το συναίσθημά τους), το αυταρχικό (αυστηροί γονείς με υψηλές προσδοκίες, ψυχροί και συναισθηματικά απόμακροι), το αδιάφορο (γονείς με χαμηλές ή καθόλου απαιτήσεις από τα παιδιά, απόμακροι από την ανάπτυξή τους) και το παραχωρητικό (γονείς «χαλαροί» ως προς τις απαιτήσεις τους, με χαμηλό έλεγχο, που «πνίγουν» τα παιδιά από αγάπη και φροντίδα) (Γεωργίου, 2007). 

Ρίχνοντας τα φώτα στην ομάδα των γονέων με παραχωρητικό στιλ, και ιδιαίτερα σε αυτούς που υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους, εντοπίζουμε ένα αριθμό αρνητικών επιπτώσεων που αυτή η γονική στάση μπορεί να επιφέρει στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών. Γονείς οι οποίοι σε υπερβολικό βαθμό φροντίζουν τα παιδιά, μεταφέρουν στα παιδιά το μήνυμα ότι ο κόσμος δεν είναι ένα ασφαλές μέρος.

Αυτού του είδους η ανατροφή, αναπτύσσει ένα παιδί σε ένα ενήλικα ο οποίος φοβάται να ρισκάρει, που ζει αυστηρά τη ζωή του «κλεισμένος» στην ασφάλεια στην οποία έμαθε να ζει, αποφεύγοντας τις νέες εμπειρίες, και σε αρκετές περιπτώσεις εξαρτώμενος από τη στήριξη των γονέων του. 

Η υπερπροστατευτική προσέγγιση ενδεχομένως επίσης να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση του παιδιού. Λόγω της τάσης των γονέων να αναλαμβάνουν εξολοκλήρου τις ευθύνες του παιδιού το οποίο βρίσκεται σταθερά υπό τον έλεγχό τους, το παιδί αρχίζει να νιώθει ανίκανο και ανήμπορο να αντιμετωπίσει καθημερινά ζητήματα, αλλά και τη ζωή του μόνο του, έχοντας όλο και περισσότερο την ανάγκη της στήριξης και φροντίδας των φροντιστών του (Cetin &Ata, 2020; Maskur et al., 2020; Nelsen, 2018). 

Εισηγήσεις για τους γονείς: Ενώ η αγάπη, η φροντίδα και η ασφάλεια αποτελούν τα βασικά «καθήκοντα» των γονιών και τις κυριότερες ανάγκες των παιδιών, η παροχή ανεξέλεγκτης φροντίδας φαίνεται να φέρει αρνητικό αντίκτυπο στα επίπεδα ανεξαρτησίας και αυτοεκτίμησής τους. Μην διστάσετε να δώσετε υπευθυνότητες στα παιδιά όπως: τακτοποίηση των παιχνιδιών τους, προετοιμασία της σχολικής τους βαλίτσας, βοήθεια στην ετοιμασία φαγητού. Ρωτήστε την άποψή τους και δώστε σημασία σε αυτήν, όπως: Τι θα ήθελες να φάμε το βράδυ; Που θα ήθελες να πάμε την Κυριακή; Τι θα ήθελες να συζητήσουμε; Πώς θα μπορούσαμε να επιλύσουμε αυτή τη διαφωνία; Ενισχύστε την κοινωνική τους ανεξαρτησία δίνοντας τους για παράδειγμα χρήματα ώστε να πληρώσουν οι ίδιοι στο ταμείο ή προτρέποντας τους να παραγγείλουν οι ίδιοι το φαγητό τους. Η ανάπτυξη της ανεξαρτησίας των παιδιών μέσα από καθημερινές πρακτικές παρέχει ένα εξαιρετικά ισχυρό βοήθημα για την ενδυνάμωση της προσωπικότητάς τους, ενώ αυτή τους η ικανότητα γίνεται ακόμη πιο ορατή όταν την παρακολουθεί κανείς σε περιβάλλοντα εκτός του οικογενειακού πλαισίου όπου καλούνται να δράσουν μόνοι (Carver et al., 2011; Stevenson et al., 2016).  

  

Ιφιγένεια Στυλιανού, Σχολική - Εκπαιδευτική Ψυχολόγος

Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας

Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου