Τουρκικός Αναθεωρητισμός: Από την Αγία Σοφία στο Αιγαίο

Η ημερομηνία μετατροπής της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί δεν ήταν τυχαία. Η 24η Ιουλίου αποτελεί συμβολική ημερομηνία καθώς στις 24 Ιουλίου του 1923 είχε υπογραφεί η Συνθήκη της Λωζάνης η οποία έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου τουρκικού κράτους βάζοντας τέρμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επιλέγοντας αυτή την ημερομηνία, ο Τούρκος Πρωθυπουργός ήθελε να δείξει στον κόσμο και δη στο δυτικό πολιτισμό ότι είναι αποφασισμένος να ανακτήσει τα σκήπτρα της οθωμανικής κυριαρχίας.

Φαίνεται πως σιγά σιγά ο Ερντογάν προτίθεται να παίρνει όλο και περισσότερα ρίσκα προχωρώντας σε κινήσεις που μπορεί

μεν να του προκαλούν πονοκέφαλο στο εξωτερικό, τον δυναμώνουν δε στο εσωτερικό. Μόλις πριν ένα χρόνο, πριν τις δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, ο Τούρκος Πρωθυπουργός είχε εμφανιστεί πολύ πιο συγκρατημένος γύρω από το ζήτημα της Αγίας Σοφίας δηλώνοντας πως το κόστος μιας τέτοιας κίνησης θα ήταν βαρύ. Ένα χρόνο μετά, ύστερα από τη βαριά εκλογική ήττα που υπέστη στις τοπικές εκλογές σε Άγκυρα, Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη και με την τουρκική οικονομία να συρρικνώνεται όλο και περισσότερο, η επίδειξη δύναμης και η ακραία ρητορική φαντάζει μονόδρομος για την παραμονή του στην εξουσία. Γνωρίζουμε πως ο Ερντογάν στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στους ισλαμιστές και εθνικιστές ψηφοφόρους και τη σύσφιξη των σχέσεών του με τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί (MHP). Ανοίγοντας την Αγία Σοφία για μουσουλμανική προσευχή, υλοιποίησε το όνειρο των ισλαμo-εθνικιστών και πέρασε μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση πως δεν διαπραγματεύεται τα κυριαρχικά του δικαιώματα.

Η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας επιδιώκει την ενίσχυση της τουρκικής επιρροής έξω από τα σύνορα της χώρας και την ανάδειξή της σε περιφεριακή υπερδύναμη. Η πολιτική εκβιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του προσφυγικού, η ισορροπία ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ και η ανάμειξη της Τουρκίας στις αντιπαραθέσεις της ευρύτερης περιοχής αποτελούν μετασχηματισμούς της τουρκικής αναθεωρητικής πολιτικής στους τομείς της ασφάλειας και των εξωτερικών υποθέσεων. Στοιχεία του τουρκικού αναθεωρητισμού όπως ο αυξανόμενος μιλιταρισμός και η παρουσία Τούρκων στρατιωτών πέραν των συνόρων της Τουρκίας (Κύπρος, Κατάρ, Σομαλία, Ιράκ, Συρία) υπάρχουν τόσο στις θεωρίες του Α.Νταβούτογλου όσο και στο εμπνευσμένο από τον κεμαλιστή ναύαρχο ε.α. Τζεμ Γκουρντενίζ, δόγμα της “Γαλάζιας Πατρίδας”.

Είναι πρόδηλο πως το κεντρικό εργαλείο για την υλοποίηση του τουρκικού οράματος δεν είναι το Διεθνές Δίκαιο αλλά η στρατιωτική ισχύς και η επιθετικότητα. Αυτό φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο προσπαθεί να επιβάλει τις απαιτήσεις του ο Ερντογάν στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, με την αποστολή του τουρκικού ερευνητικού πλοίου Oruç Reis στην ελληνική υφαλοκρηπίδα συνοδεία πλοίων του τουρκικού στόλου. Το ιδανικότερο σενάριο για την Τουρκία λοιπόν είναι η απουσία αποτρεπτικής στρατηγικής στην αντίπερα όχθη. Σύμφωνα με τα διδάγματα του Θουκυδίδη, αυτό θα της έστρωνε πρόσφορο έδαφος για να επιβάλει ό,τι της επιτρέπει η ισχύς της και θα χειροτέρευε τα πράγματα για τον αδύναμο ο οποίος θα παραχωρούσε ό,τι του επέβαλλε η αδυναμία του. Συνεπώς, οποιαδήποτε προσπάθεια για “εξευμενισμό του θηρίου” μόνο ένα αποτέλεσμα μπορεί να φέρει. Αν θέλει να αποφύγει κανείς τον πόλεμο, πρέπει να προετοιμάζεται γι’ αυτόν, πράγμα που η Λευκωσία φαίνεται να αγνοεί, εκφράζοντας ανοικτά τη θέση της ότι η επίλυση οποιουδήποτε ζητήματος θα πρέπει να γίνεται μέσω διαπραγμάτευσης και χωρίς στρατιωτικοποίηση.

Αντί της στρατιωτικοποίησης, αδρανοποιήθηκε το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ) Κύπρου – Ελλάδας και τα μισά χρήματα του Ταμείου Αμυντικής Θωράκισης (ΤΑΘ) δαπανήθηκαν αλλού ενώ θα μπορούσε σήμερα η ΕΦ να έχει αξιόλογο πολεμικό ναυτικό και αεροπορία. Μέχρι να αντιμετωπίσει η Τουρκία μια αποτρεπτική δύναμη η οποία θα της προκαλεί μεγαλύτερο κόστος σε σχέση με τα όποια οφέλη από την κλιμάκωση μιας κρίσης, να μην αναρωτιόμαστε γιατί τα τουρκικά σκάφη αλωνίζουν ανενόχλητα στην κυπριακή ΑΟΖ. 

Παναγιώτης Παντελίδης
Οργανωτικός Γραμματέας ΜΕΤΩΠΟΥ Κυπρίων Φοιτητών Ηνωμένου Βασιλείου