Το σχολείο του αύριο

Δημιουργικό, προοδευτικό, ευέλικτο και προσαρμοστικό, με επίκεντρο τον μαθητή και τις ανάγκες του

Η πανδημία των τελευταίων μηνών επηρέασε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η εκπαίδευση και πιο συγκεκριμένα το σχολείο, δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Πολλά λέχθηκαν για τη δυνατότητα των σχολικών μονάδων να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών και ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα υπέρ και τα κατά της εξ αποστάσεως διδασκαλίας με τη χρήση της τεχνολογίας. Αυτή η συζήτηση βέβαια αφορά μόνο έναν περιορισμένο τομέα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το μεγάλο και σημαντικό ερώτημα είναι

τι σχολείο θέλουμε και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την παρούσα κρίση σαν ευκαιρία για μετασχηματισμό και εκσυγχρονισμό του σημερινού σχολείου.

Είναι απαραίτητο να αντιληφθούμε πως οι σημερινές και ακόμα περισσότερο οι μελλοντικές κοινωνικές πραγματικότητες είναι διαφορετικές από τις συνθήκες που επικρατούσαν στο παρελθόν και ως εκ τούτου, το σχολείο οφείλει να προσαρμοστεί. Βέβαια, ο ανώτατος στόχος εξακολουθεί να παραμένει η παροχή ολοκληρωμένης παιδείας, δηλαδή η πολύπλευρη και ισορροπημένη ανάπτυξη των νέων, η ελευθερία έκφρασης και ανάπτυξης ιδεών, ο πλήρης σεβασμός των ατομικών επιλογών και η πίστη σε διαχρονικές, σταθερές αξίες και ιδανικά. Ο τρόπος να επιτευχθεί όμως στις μέρες μας είναι διαφορετικός.

Δυστυχώς, συχνά βλέπουμε ως απόλυτο ζητούμενο τη χρησιμοθηρική γνώση που θα δώσει επιτυχία στις εξετάσεις και θα εξασφαλίσει επαγγελματική αποκατάσταση. Χάνουμε όμως με αυτή την προσέγγιση τη γνώση με την βαθύτερη έννοια του όρου, του νοήματος και του οράματος. Δεν αναζητούμε την αλήθεια, την έρευνα, την καθολική γνώση, την σφαιρική και συνθετική αντιμετώπιση των πραγμάτων και τη διαμόρφωση τρόπου ζωής.

Το σχολείο του αύριο λοιπόν πρέπει να στηρίζεται στη σχέση διδάσκοντα – μαθητή. Μια σχέση που θα χαρακτηρίζεται από ευπρέπεια και αλληλοεκτίμηση, εμπιστοσύνη και αμοιβαιότητα. Ο δάσκαλος και ο μαθητής σε συνεργασία με όλους όσους εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία (πολιτεία, γονείς, τοπική κοινωνία) μπορούν να δημιουργήσουν ένα σχολείο – κοινότητα, που θα λειτουργήσει σαν δεύτερο σπίτι με αξίες και σεβασμό στον άνθρωπο.

Απαραίτητο, βέβαια, είναι και η επάρκεια κτηριακών εγκαταστάσεων με ανθρώπινο πρόσωπο, λειτουργικά κτήρια, προσαρμοσμένα στις σημερινές παιδαγωγικές απαιτήσεις, εξοπλισμένα με τα απαραίτητα μέσα και με κατάλληλους χώρους για διάφορες δραστηριότητες. Είναι σημαντικό, πέραν των γνώσεων, να παρέχεται και η δυνατότητα για ψυχαγωγία και καλλιέργεια των ταλέντων και των ιδιαίτερων κλίσεων των μαθητών.

Στο σχολείο του αύριο τα βιβλία θα πρέπει να είναι καλογραμμένα και απόλυτα προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις της εποχής. Η διδασκαλία θα είναι πιο ενδιαφέρουσα αν πλαισιώνεται με κατάλληλο εποπτικό υλικό και η καθημερινή δυνατότητα για χρήση νέων τεχνολογιών θα ενεργοποιήσει όλο και περισσότερους μαθητές. Βέβαια, οι τεχνολογίες και η ευρεία χρήση τους στην εκπαίδευση δεν πρέπει να θεωρηθούν ως το υπέρτατο αγαθό και να εξοβελίσουν τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα του σχολείου. Είναι γι’ αυτό τον λόγο απαραίτητο να διατηρηθούν οι ομαδικές εργασίες που θα δώσουν στους μαθητές την ευκαιρία για συνεργασία, διάλογο, ανταλλαγή απόψεων και σεβασμό στην διαφορετική άποψη.

‘Όλα τα παραπάνω θα είναι άσκοπα και δεν θα επιφέρουν αποτέλεσμα αν οι εκπαιδευτικοί είναι ακατάλληλοι και όχι επαρκώς ενημερωμένοι. Το σχολείο του μέλλοντος χρειάζεται άρτια καταρτισμένους καθηγητές στον επιστημονικό τους τομέα, με ευρεία γνώση παιδαγωγικής και ψυχολογίας, οι οποίοι θα συμβάλουν όχι μόνο στην καλλιέργεια του πνεύματος αλλά θα ανοίξουν δρόμους. Δεν θα μεταδίδουν στείρες γνώσεις αλλά θα ερεθίζουν τον νου και την ψυχή και θα πλάθουν ελεύθερους και σκεπτόμενους πολίτες.

Η αβεβαιότητα των τελευταίων χρόνων, η οικονομική και υγειονομική κρίση και η κατάρρευση αξιών και προτύπων δημιουργούν αμείλικτα ερωτήματα και ένα κλίμα απογοήτευσης και ανασφάλειας. Το σχολείο του αύριο, ένα σχολείο εξωστρεφές, δημιουργικό, προοδευτικό, ευέλικτο και προσαρμοστικό, με επίκεντρο το μαθητή και τις ανάγκες του, μπορεί και πρέπει να αποτελέσει θεμέλιο λίθο και πρωτοπόρο δύναμη για μια δομική αλλαγή που τόσο πολύ την χρειάζεται η κοινωνία μας.

Νικόλας Αρτέμη,
Βοηθός Διευθυντή του The International School of Paphos