Τι είναι η GRECO- Πώς λειτουργεί -Προηγούμενες εκθέσεις για Κύπρο

Μεγάλη είναι η δημόσια συζήτηση που έχει ξεσπάσει αναφορικά με ενδεχόμενη ενεργοποίηση της Επιτροπής GRECO (GO FOR ZERO CORRUPTION) και πρόσκλησής της στην Κύπρο για να εξετάσουν τις καταγγελίες για σύγκρουση συμφερόντων και διαπλοκής στο Δικαστικό Σώμα. Τι ακριβώς η GRECO, πως ακριβώς λειτουργεί και ποιες ήταν οι προηγούμενες συστάσεις της για την Κύπρο;

Τι είναι η GRECO

Ο Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) ιδρύθηκε το 1999 από το Συμβούλιο της Ευρώπης για να παρακολουθήσει τη συμμόρφωση

των κρατών με τα πρότυπα της οργάνωσης κατά της διαφθοράς.

Ο στόχος της GRECO είναι να βελτιώσει την ικανότητα των μελών της να καταπολεμούν τη διαφθορά ελέγχοντας τη συμμόρφωσή τους με τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της διαφθοράς μέσω μιας δυναμικής διαδικασίας αμοιβαίας αξιολόγησης και πίεσης.

Βοηθά στον εντοπισμό ελλείψεων στις εθνικές πολιτικές κατά της διαφθοράς, προκαλώντας τις αναγκαίες νομοθετικές, θεσμικές και πρακτικές μεταρρυθμίσεις. Η GRECO παρέχει επίσης μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την πρόληψη και τον εντοπισμό της διαφθοράς.

Η ιδιότητα του μέλους της GRECO, η οποία είναι μια διευρυμένη συμφωνία, δεν περιορίζεται στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Κάθε κράτος που έλαβε μέρος στην εκπόνηση της διευρυμένης μερικής συμφωνίας μπορεί να προσχωρήσει γνωστοποιώντας στον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Επιπλέον, κάθε κράτος που γίνεται συμβαλλόμενο μέρος στις συμβάσεις ποινικού ή αστικού δικαίου για τη διαφθορά προσχωρεί αυτόματα στη GRECO και στις διαδικασίες αξιολόγησής της. Επί του παρόντος, η GRECO αποτελείται από 49 κράτη μέλη (48 ευρωπαϊκά κράτη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής).

Η λειτουργία της GRECO διέπεται από το καταστατικό της και τον εσωτερικό της κανονισμό. Κάθε κράτος μέλος διορίζει μέχρι δύο αντιπροσώπους που συμμετέχουν σε συνεδριάσεις της ολομέλειας της GRECO με δικαίωμα ψήφου. Κάθε μέλος παρέχει επίσης στη GRECO κατάλογο εμπειρογνωμόνων που είναι διαθέσιμοι για τη συμμετοχή στις αξιολογήσεις της. Άλλα όργανα του Συμβουλίου της Ευρώπης μπορούν επίσης να διορίσουν εκπροσώπους (π.χ. την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης). Η GRECO χορήγησε καθεστώς παρατηρητή στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και στα Ηνωμένα Έθνη - εκπροσωπούμενα από το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).

Η GRECO εκλέγει τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και τα μέλη του Προεδρείου της που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό του προγράμματος εργασίας της GRECO και στην εποπτεία των διαδικασιών αξιολόγησης.

Η GRECO, που εδρεύει στο Στρασβούργο, επικουρείται από μια γραμματεία, με επικεφαλής έναν εκτελεστικό γραμματέα, που παρέχεται από τον Γενικό Γραμματέα του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Πως λειτουργεί

Όλα τα μέλη της Greco συμμετέχουν και υποβάλλονται χωρίς περιορισμούς στις διαδικασίες αμοιβαίας αξιολόγησης και συμμόρφωσης.

Η παρακολούθηση της GRECO περιλαμβάνει:

μια "οριζόντια" διαδικασία αξιολόγησης (όλα τα μέλη αξιολογούνται στο πλαίσιο ενός γύρου αξιολόγησης), λαμβάνουν συστάσεις που αποσκοπούν στην προώθηση των αναγκαίων νομοθετικών, θεσμικών και πρακτικών μεταρρυθμίσεων ·μια διαδικασία συμμόρφωσης που αποσκοπεί στην αξιολόγηση των μέτρων που έλαβαν τα μέλη της για την εφαρμογή των συστάσεων.

Η GRECO εργάζεται σε κύκλους: κύκλοι αξιολόγησης, καθένας από τους οποίους καλύπτει συγκεκριμένα θέματα. Ο πρώτος γύρος αξιολόγησης της GRECO (2000-2002) αφορούσε την ανεξαρτησία, την εξειδίκευση και τα μέσα των εθνικών φορέων που ασχολούνται με την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Ασχολήθηκε επίσης με την έκταση ασυλιών των δημοσίων υπαλλήλων από σύλληψη, δίωξη κ.λπ. Ο δεύτερος γύρος αξιολόγησης (2003-2006) επικεντρώθηκε στον εντοπισμό, την κατάσχεση και τη δήμευση των προϊόντων διαφθοράς, την πρόληψη και τον εντοπισμό της διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση και η πρόληψη των νομικών προσώπων (εταιρειών, κ.λπ.) να χρησιμοποιηθούν ως ασπίδες για διαφθορά. Ο τρίτος κύκλος αξιολόγησης (που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2007) εξετάζει: (α) τις κατηγορίες που προβλέπονται στην ποινική σύμβαση για τη διαφθορά και (β) τη διαφάνεια της χρηματοδότησης από τα κόμματα.

Η διαδικασία αξιολόγησης ακολουθεί μια καλά καθορισμένη διαδικασία, όπου μια ομάδα εμπειρογνωμόνων διορίζεται από την GRECO για την αξιολόγηση ενός συγκεκριμένου μέλους. Η ανάλυση της κατάστασης σε κάθε χώρα πραγματοποιείται με βάση γραπτές απαντήσεις σε ερωτηματολόγιο και πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν σε συναντήσεις με δημόσιους υπαλλήλους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών κατά τη διάρκεια επιτόπιας επίσκεψης στη χώρα. Μετά την επιτόπια επίσκεψη, η ομάδα εμπειρογνωμόνων καταρτίζει μια έκθεση η οποία διαβιβάζεται στη χώρα υπό εξέταση για παρατήρηση πριν υποβληθεί τελικά στη GRECO για εξέταση και έγκριση. Στα συμπεράσματα των εκθέσεων αξιολόγησης μπορεί να αναφέρεται ότι η νομοθεσία και η πρακτική συμμορφώνονται - ή δεν συμμορφώνονται - με τις διατάξεις που εξετάζονται. Τα συμπεράσματα μπορούν να οδηγήσουν σε συστάσεις που απαιτούν δράση εντός δεκαοκτώ μηνών ή σε παρατηρήσεις τις οποίες τα μέλη πρέπει να λάβουν υπόψη, αλλά δεν υποχρεούνται επισήμως να υποβάλουν σχετική αναφορά στη διαδικασία επακόλουθης συμμόρφωσης.

Ένα από τα πλεονεκτήματα της παρακολούθησης της GRECO είναι ότι η εφαρμογή των συστάσεων εξετάζεται στη διαδικασία συμμόρφωσης. Η εκτίμηση του εάν μια σύσταση έχει εφαρμοστεί ικανοποιητικά, εν μέρει ή δεν έχει εφαρμοστεί, βασίζεται σε έκθεση περί κατάστασης, συνοδευόμενη από δικαιολογητικά έγγραφα που υποβλήθηκαν από το μέλος υπό έλεγχο 18 μήνες μετά την έγκριση της έκθεσης αξιολόγησης. Σε περιπτώσεις όπου δεν έχουν τηρηθεί όλες οι συστάσεις, η GRECO θα επανεξετάσει τις εκκρεμείς συστάσεις εντός 18 μηνών. Οι εκθέσεις συμμόρφωσης και οι προσθήκες που εγκρίθηκαν από τη GRECO περιέχουν επίσης ένα γενικό συμπέρασμα σχετικά με την εφαρμογή όλων των συστάσεων, σκοπός των οποίων είναι να αποφασιστεί εάν θα τερματιστεί η διαδικασία συμμόρφωσης για ένα συγκεκριμένο μέλος. Τέλος, ο Κανονισμός της GRECO προβλέπει μια ειδική διαδικασία, βασισμένη σε μια διαβαθμισμένη προσέγγιση, για την αντιμετώπιση των μελών των οποίων η απάντηση στις συστάσεις της GRECO διαπιστώθηκε ότι δεν είναι ικανοποιητική σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι εκθέσεις για Κύπρο

• Στις 11 Απριλίου 2015, οι Κοινοβουλευτικές Επιτροπές Θεσμών και Νομικών της Βουλής είχαν συνάντηση με Ομάδα Εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής GRECO (Group of States against Corruption) του Συμβουλίου της Ευρώπης, στο πλαίσιο του τέταρτου γύρου αξιολόγησης της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφορικά με ζητήματα πρόληψης της διαφθοράς σε σχέση με τα μέλη του κοινοβουλίου, τους δικαστές και τους εισαγγελείς. Ο τότε Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών Νίκος Νικολαϊδης είπε μετά τη συνάντηση ότι συζητήθηκαν με την Επιτροπή GRECO οι υφιστάμενες διαδικασίες, οι υποχρεώσεις των βουλευτών να δηλώνουν τα εισοδήματά τους, τις οικονομικές τους υποχρεώσεις κάθε τρία χρόνια, το πώς ακριβώς γίνεται αυτός ο έλεγχος αλλά και το τι περιλαμβάνει η νομοθεσία για το ασυμβίβαστο.

• Τον Δεκέμβριο του 2016 σε ενδιάμεση έκθεσή της για την Κύπρο η GRECO αναφέρει ότι παρόλο που έπρεπε να γίνουν περισσότερα, η Κύπρος είχε σημειώσει πρόοδο στο θέμα της διαφάνειας της πολιτικής χρηματοδότησης και έχει πιο αυστηρούς νόμους εναντίον της πολιτικής διαφθοράς. Η έκθεση εντασσόταν στον τρίτο κύκλο αξιολόγησης, για την «Διαφάνεια της Χρηματοδότησης Κομμάτων» που υιοθετήθηκε από την GRECO στην ολομέλεια της στο Στρασβούργο, που έλαβε χώρα μεταξύ 28 Νοεμβρίου και 2 Δεκεμβρίου 2016.

• Στο πλαίσιο του τρίτου γύρου αξιολόγησης τον Μάρτιο του 2018 στην Δεύτερη Έκθεση Συμμόρφωσης της Κύπρου έγιναν μεταξύ άλλων συστάσεις για λήψη πιο αυστηρών μέτρων ώστε να διασφαλιστεί ότι οι διατάξεις αναφορικά με την ποινικοποίηση της διαφθοράς, να καταστούν πιο ευπρόσιτες για λόγους ασφάλειας δικαίου και να δημιουργηθεί ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο για την ποινικοποίηση και επιβολή κυρώσεων για αδικήματα διαφθοράς σύμφωνα με την Σύμβαση Ποινικού Δικαίου για την Διαφθορά. Έγιναν επίσης συστάσεις εκ νέου για τη διαφάνεια στη Χρηματοδότηση των Πολιτικών Κομμάτων.

• Στην τελευταία έκθεση αξιολόγησής της, ημερομηνίας 22 Ιουνίου 2018, η GRECO έχει ήδη θέσει κάτω από το μικροσκόπιο της το Δικαστικό Σώμα στην Κύπρο και έχει προβεί σε σειρά παρατηρήσεων της για θέματα για τα οποία δεν υπήρξε συμμόρφωση από το Ανώτατο Δικαστήριο και αφορούν την πρόληψη και καταπολέμηση πράξεων διαφθοράς.