Στο φως τα αποκαλυπτικά έγγραφα του μνημονίου Τουρκίας-Λιβύης για έρευνες Φ.Α

Στο φως της δημοσιότητα έφερε το Nordic Monitor την τετρασέλιδη συμφωνία-Μνημόνιο Συμφωνίας (MOU) που υπογράφηκε στις 3 Οκτωβρίου 2022 μεταξύ Τουρκίας και Λιβυής για έρευνες στον τομέα των υδρογονανθράκων και κοινά έργα όπως η ανάπτυξη και χρήση πόρων υδρογονανθράκων. Η συμφωνία αναμένεται να επικυρωθεί από την Τουρκική Συνέλευση και θα υπογραφεί σύντομα σε νόμο από τον Ερντογάν.

Η επιστολή του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν για το Μνημόνιο

Όπως αναφέρει το δημοσιεύμα, η συμφωνία  στοχεύει συγκεκριμένα στην προώθηση της κοινής εργασίας από κρατικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου για την εκμετάλλευση των πόρων υδρογονανθράκων στη Λιβύη. Η Turkish Petroleum Corporation (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, TPAO), η εθνική εταιρεία πετρελαίου της Τουρκίας, θα είναι ο πρωταγωνιστής στην εφαρμογή της συμφωνίας, ενώ η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης (NOC) δεσμεύεται να διευκολύνει τη συνεργασία όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στη στεριά.

Το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας είναι αρκετά ευρύ και περιλαμβάνει ορισμένες διατάξεις που παραμένουν ασαφείς. Καλύπτει όχι μόνο υφιστάμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων προς εκμετάλλευση, αλλά και μελλοντικά κοιτάσματα σε ξηρά ή υπεράκτια, σύμφωνα με το άρθρο 2, το οποίο καλύπτει μορφές συνεργασίας.

Στη συμφωνία κατονομαζόταν και η Turkish Petroleum International Company (TPIC), θυγατρική της TPAO που δραστηριοποιείται σε όλους τους τομείς της πετρελαϊκής βιομηχανίας. Η παράγραφος που ανέφερε την TPIC κάνει αναφορά σε απροσδιόριστες οντότητες που και οι δύο πλευρές ενδέχεται αργότερα να αποφασίσουν να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα συνεργασίας.

Το αγγλικό κείμενο του ΜΣ του 2022 για τους υδρογονάνθρακες μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης: 

Τα μέρη συμφωνούν να ενθαρρύνουν τη συνεργασία μεταξύ της Turkish Petroleum Intemational Company (TPIC) ή/και των φορέων που ορίζονται από τα μέρη μέσω της διπλωματικής οδού στους τομείς του εμπορίου πετρελαίου και φυσικού αερίου, πετροχημικών προϊόντων και προϊόντων πετρελαίου», αναφέρει η έκτη παράγραφος του άρθρου. 2.

Αυτό σημαίνει ότι ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, γνωστός για την κατάφωρη κατάχρησή του τέτοιων συμφωνιών για να ευνοήσει οικονομικάι τον εαυτό του και τους φίλους του σε σκοτεινές επιχειρηματικές συμφωνίες, θα έχει το ελεύθερο χέρι στον ορισμό εταιρειών, εργολάβων και υπεργολάβων για την εκτέλεση του Μνημονίου Συνεννόησης με την κρατική εταιρεία πετρελαίου της Λιβύης.

Η TPAO είχε κάποιες εργασίες στη Λιβύη στο παρελθόν και μάλιστα ίδρυσε μια θυγατρική, την TP Libya Ltd., τον Μάιο του 2013, η οποία διέκοψε τη λειτουργία της τον Αύγουστο του 2014 λόγω της αναταραχής στη χώρα. Εκκαθαρίστηκε τον Νοέμβριο του 2016 και το υποκατάστημα τηςTPAO στη Λιβύη έκλεισε τον Απρίλιο του 2017. Με το νέο Μνημόνιο, το TPAO πρόκειται να επιστρέψει στη Λιβύη, ίσως με περισσότερη πολιτική υποστήριξη τόσο από Τούρκους όσο και από Λιβύους αξιωματούχους.

Η Τουρκία συμπεριέλαβε επίσης την κρατική Turkish Pipeline Corporation (BOTAŞ) στη συμφωνία, η οποία εγγυήθηκε ότι και οι δύο χώρες θα υποστήριζαν έργα της BOTAŞ συμπεριλαμβανομένων των κοινοπραξιών στις οποίες συμμετέχει. Το ίδιο τέχνασμα παίζεται και σε αυτή τη διάταξη με την προσθήκη αναφοράς σε μη κατονομαζόμενες «οντότητες που ορίζονται από τα μέρη μέσω της διπλωματικής οδού». Η ασάφεια ανοίγει το δρόμο για την κυβέρνηση Ερντογάν να επεκτείνει τη συμφωνία χωρίς να φέρει καμία τροποποίηση στο κοινοβούλιο για έγκριση.

Το μνημόνιο συμφωνίας ισχύει για πέντε χρόνια και θα παραταθεί αυτόματα για άλλα πέντε, εκτός εάν ένα από τα μέρη θέλει να αποσυρθεί και ενημερώσει το άλλο μέρος τρεις μήνες πριν από τη λήξη. Σύμφωνα με το άρθρο 4, οποιαδήποτε εργασία γίνεται σε συνδυασμό με το Μνημόνιο Συνεννόησης διατηρείται εμπιστευτική, ακόμη και αν η συμφωνία τερματιστεί σε μεταγενέστερη ημερομηνία.

Το αραβικό κείμενο του ΜΣ του 2022 για τους υδρογονάνθρακες μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης: 

Η τουρκική και η λιβυκή κυβέρνηση υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι η μεταβατική κυβέρνηση έχει την πλήρη εξουσία να συνάψει μνημόνια συμφωνίας με άλλα κράτη. Επισημαίνουν επίσης ότι η Λιβύη έχει συνάψει πολυάριθμα μνημόνια συνεργασίας με άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες φέρεται να αποτελεί αντικείμενο αμφισβήτησης στα δικαστήρια της Λιβύης για διάφορους λόγους όπως η έλλειψη εμπειρίας τουρκικών εταιρειών στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου και μια ρήτρα εμπιστευτικότητας που φέρεται να παραβιάζει τη διαφάνεια που απαιτείται για τους λιβυκούς νόμους ελέγχου.