Παρατηρήσεις και εισηγήσεις ΟΠΟΚ για την πρόληψη πυρκαγιών

Με αφορμή την πρόσφατη, ανεξέλεγκτη και καταστροφική πυρκαγιά στην ευρύτερη περιοχή των ορεινών κοινοτήτων Λεμεσού και Λάρνακας, η Ομοσπονδία Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου (ΟΠΟΚ) τονίζει ότι επιβάλλεται η αναγνώριση λαθών, η ανάληψη ευθυνών, η κάλυψη κενών και ο επανακαθορισμός προτεραιοτήτων, τόσο σε θεσμικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.

Σε ανακοίνωσή της, η ΟΠΟΚ προβαίνει σε μία σειρά από παρατηρήσεις και εισηγήσεις «με γνώμονα

την πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση των μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών».

Με βάση επίσημα στοιχεία, η ΟΠΟΚ αναφέρει ότι οι αιτίες πρόκλησης δασικών πυρκαγιών είναι δύο βασικές κατηγορίες: οι φυσικές πυρκαγιές (από φυσικά αίτια και κυρίως κεραυνούς) που ανέρχονται περίπου σε 15%, ενώ οι ανθρωπογενείς πυρκαγιές (από ανθρώπινες δραστηριότητες) ανέρχονται περίπου σε 85%. «Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει την τεράστια ευθύνη που μας αναλογεί, ως πολιτεία και κοινωνία, καθώς και τον καθοριστικό ρόλο που έχουμε να διαδραματίσουμε σε συλλογικό επίπεδο για την ελαχιστοποίηση του δυνητικού κινδύνου πρόκλησης δασικών πυρκαγιών».

Η ΟΠΟΚ τονίζει την ανάγκη ανάληψης μίας πολιτικής μηδενικής ανοχής έναντι κακόβουλων ενεργειών και εμπρησμών, την ανάγκη θέσπισης και επιβολής αυστηρότερων και αποτρεπτικότερων ποινών για την πρόκληση εκούσιων / εσκεμμένων ανθρωπογενών πυρκαγιών.

Τονίζει, επίσης, την ενίσχυση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, με στόχο την συνεπακόλουθη ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού επιτήρησης (π.χ. αύξηση επίγειων και εναέριων περιπολιών), καθώς και των υποδομών και  μέσων εποπτείας μεγάλων περιοχών προστασίας της φύσης και της υπαίθρου (π.χ. επαρκής κάλυψη παρατηρητηρίων, όπως πυροφυλάκια και θέσεις παρατήρησης).

Πέραν της προσωπικής ευθύνης των δραστών (εμπρηστών) και των πιο πάνω εισηγήσεων πρόληψης και πάταξης των εκούσιων / εσκεμμένων ανθρωπογενών πυρκαγιών, τονίζεται η σύγκρουση χρήσεων γης ως το δομικό αίτιο αρκετών κακόβουλων πυρκαγιών (εμπρησμών), όπως αναφέρεται, παραπέμποντάς στο καψάλισμα αποκαλάμων και παρόχθιας βλάστησης, κάψιμο δασικών και δασωδών εκτάσεων για επέκταση περιοχών βόσκησης, κάψιμο απαγορευμένων περιοχών κυνηγίου για κάρπωση θηρεύσιμων ειδών σε παραπλήσιες επιτρεπόμενες περιοχές κυνηγίου ή/και επέκταση επιτρεπόμενων περιοχών κυνηγίου και κάψιμο δασικών και δασωδών εκτάσεων για εκμετάλλευση ιδιωτικών περιουσιών σε καθορισμένες περιοχές προστασίας της φύσης και του τοπίου.

Περισσότερες και μεγαλύτερης έντασης πυρκαγιές, μακρύτερη περίοδος υψηλού κινδύνου και ολοένα αυξανόμενος επηρεαζόμενος πληθυσμός, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών, κυρίως στις χώρες της Μεσογείου, σημειώνει η ΟΠΟΚ. Οι χρονικές και χωρικές τάσεις εκδήλωσης ανεξέλεγκτων πυρκαγιών μεταβάλλονται, προστίθεται, καθότι η εποχή των ανεξέλεγκτων πυρκαγιών αναμένεται να παραταθεί, ξεκινώντας νωρίτερα ή διαρκώντας περισσότερο από το αναμενόμενο, ενώ ο αριθμός των πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων αναμένεται να αυξηθεί.

«Μαζί με την αύξηση του αριθμού ημερών ανά έτος που παρουσιάζουν υψηλό έως εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο, εκτιμάται ότι στο μέλλον θα αυξηθεί πιθανότατα και ο αντίκτυπος από ακραίες πυρκαγιές σε μεγάλες εκτάσεις, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Επιπλέον, αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός των οικισμών, ατόμων και περιουσιών που δυνητικά επηρεάζονται από μεγάλες, ανεξέλεγκτες και καταστροφικές πυρκαγιές».

Σημειώνεται επίσης ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι συνολικές δαπάνες για δραστηριότητες και ενέργειες που αφορούν περιβαλλοντική προστασία στον δημόσιο τομέα έχουν μειωθεί σημαντικά την τελευταία δεκαετία και διαχρονικά κυμαίνονται σε χαμηλότερα επίπεδα από τον μέρο όρο των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδιαίτερα σημαντικό. Προστίθεται, είναι το γεγονός ότι, μετά τις μεγάλες, ανεξέλεγκτες και καταστροφικές πυρκαγιές στην Κοιλάδα Σολέας (Δάσος Αδελφοί) και την κοινότητα Αργάκας (Δάσος Πάφου), οι συνολικές δαπάνες για περιβαλλοντική προστασία στο δημόσιο τομέα έχουν μειωθεί δραστικά (από 0.53% του Ακαθόριστου Εγχώριου Προϊόντος το 2016 σε 0,30% το 2019).

Σημειώνεται επίσης ότι, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) το 2019, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται στην προτελευταία θέση των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά το ποσοστό του Ακαθόριστου Εγχώριου Προϊόντος το οποίο αφορά τις συνολικές δαπάνες για δραστηριότητες και ενέργειες που αφορούν περιβαλλοντική προστασία στον δημόσιο τομέα (0,3% στην Κυπριακή Δημοκρατία έναντι 0.8% στην Ευρωπαϊκή Ένωση). Στην τελευταία θέση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται η Φινλανδία με 0,2%, ενώ οι υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου παρουσιάζουν σαφώς καλύτερη εικόνα απ’ ό,τι η Κύπρος (π.χ. Ελλάδα και Μάλτα 1,4%).

Η ΟΠΟΚ αναφέρει ότι ειδικά όσον αφορά την πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών, τα πιο πάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι το πάθημα της Κοιλάδας Σολέας τον Ιούνιο του 2016 δεν έγινε μάθημα. «Η συντεταγμένη πολιτεία δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι η «επένδυση» στην πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών είναι μικρότερη από το κόστος αποζημίωσης των επηρεαζόμενων ιδιοκτητών, αποκατάστασης των καμένων περιοχών και επαναφοράς των οικοσυστημικών υπηρεσιών».

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΟΠΟΚ εισηγείται την άμεση και σημαντική αύξηση των συνολικών δαπανών για περιβαλλοντική προστασία στο δημόσιο τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα προστασίας της βιοποικιλότητας και του τοπίου. Προτεραιότητα, αναφέρεται, θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση μεγάλων, ανεξέλεγκτων και καταστροφικών πυρκαγιών, η εποχή των οποίων αναμένεται να παραταθεί, ενώ ο αριθμός, η έκταση και ο αντίκτυπός τους αναμένεται να αυξηθεί.
 

Πηγή: ΚΥΠΕ