Παγκόσμιος αναβρασμός: Σφοδρές κοινωνικές αναταραχές συγκλονίζουν τον πλανήτη

Από το Χονγκ Κονγκ έως την Καταλονία και από την Κολομβία μέχρι τον Λίβανο, κοινωνικές διαμαρτυρίες συγκλονίζουν απ' άκρου εις άκρον τον πλανήτη, προβάλλοντας διαφορετικά αιτήματα και διεκδικήσεις στον δρόμο, αλλά έχοντας όλα έναν κοινό παρανομαστή: την κοινωνική δυσφορία.

Τις τελευταίες ημέρες βίαιες συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα στη Χιλή, με τις σκηνές στους δρόμους να θυμίζουν τις μέρες του Πινοσέτ. Η γειτονική Βολιβία βυθίζεται ολοένα και πιο πολύ στην πολιτική κρίση με τις οργανώσεις

και κόμματα της αντιπολίτευσης να καλούν σε γενική απεργία και μαζικές κινητοποιήσεις, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι νοθεύει το αποτέλεσμα. Τέλος, η λαϊκή εξέγερση που συγκλονίζει τον Λίβανο για πάνω από μία εβδομάδα δεν δείχνει σημάδια κόπωσης, με τον στρατό να έχει αρχίσει να κάνει την εμφάνισή του στους δρόμους. Παράλληλα, κοινωνικές εκρήξεις βρίσκονται σε εξέλιξη σε Χονγκ Κονγκ, Καταλονία, Ισημερινό, Κολομβία, Αϊτή και Ιράκ.

Στη Χιλή αφορμή για τη λαϊκή εξέγερση αποτέλεσε η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου του μετρό. Φαίνεται ότι ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι, αφού σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο Ντιέγο Πορτάλες, η Χιλή έχει από τα πιο ακριβά συστήματα δημόσιας συγκοινωνίας στον κόσμο. Κάποιες οικογένειες δίνουν το 30% του εισοδήματός τους για να μεταβαίνουν με τα ΜΜΜ στην εργασία τους.

Ωστόσο κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι τα βαθύτερα αίτια της κοινωνικής έκρηξης μπορούν να εντοπιστούν στις οικονομικές ανισότητες, την ακρίβεια, τις χαμηλές συντάξεις και τις κακές υπηρεσίες στην υγεία και την παιδεία. Χιλιάδες διαδηλωτές φώναζαν το σύνθημα «η Χιλή ξύπνησε», χτυπώντας κατσαρόλες μπροστά στο προεδρικό ανάκτορο και ζητώντας την παραίτηση της κυβέρνησης, αποκαλώντας τον Πινιέρα διεφθαρμένο.

Η κυβέρνηση έδρασε άμεσα, θέτοντας τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας. Είναι η πρώτη φορά που στρατιώτες περιπολούν στο Σαντιάγο μετά το τέλος της δικτατορίας του στρατηγού Αουγκούστo Πινοσέτ το 1990.

Το κύμα των διαδηλώσεων θεωρείται το χειρότερο των τελευταίων δεκαετιών. Οι διαδηλωτές καταγγέλλουν ότι αντιμετωπίζονται βίαια από τις δυνάμεις της αστυνομίας και του στρατού. Σάλο έχει προκαλέσει βίντεο που αναρτήθηκε στο twitter και δείχνει αστυνομικούς να κάνουν χρήση κοκαΐνης πριν αντιμετωπίσουν τους διαδηλωτές. Σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό των αρχών, 18 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, 239 πολίτες έχουν τραυματιστεί και 2.643 έχουν συλληφθεί.

Συγκλονισμό προκαλεί η είδηση ότι ένα παιδί 4 ετών σκοτώθηκε στις ταραχές. Το αγοράκι, όπως κι ένας άνδρας, έχασαν τη ζωή τους, όταν ένας οδηγός, σε κατάσταση μέθης, έπεσε με το όχημά του πάνω σε μια ομάδα διαδηλωτών, ενώ ένας άλλος άνθρωπος πέθανε, αφού δέχθηκε, σύμφωνα με τους οικείους του, χτυπήματα από αστυνομικούς, ανακοίνωσε ο Υφυπουργός Εσωτερικών Ροντρίγκο Ουμπίλα.

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιώματων (INDH), εκτός των 18 νεκρών, στις ταραχές έχουν τραυματιστεί 269 άνθρωποι και οι αρχές έχουν προχωρήσει σε περίπου 1.900 συλλήψεις.

Ο πρόεδρος της Χιλής, Σεμπαστιάν Πινιέρα, αναγνώρισε ότι η κυβέρνησή του επέδειξε «έλλειψη διορατικότητας» και ζήτησε συγγνώμη από τους πολίτες. Ανακοίνωσε ότι θα εισηγηθεί πακέτο κοινωνικών μέτρων, προκειμένου να κατευναστεί η οργή των πολιτών.

Αφορμή για τις εξεγέρσεις του Λιβάνου αποτέλεσε μία «αθώα» πρόταση της Κυβέρνησης να φορολογήσει τις κλήσεις στη δημοφιλή εφαρμογή WhatsApp, προκειμένου να στηρίξει την οικονομία. Στη συνέχεια, εν μέσω της λαϊκών αντιδράσεων, απέσυρε το μέτρο, ενώ εξήγγειλε παράλληλα φιλολαϊκές οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Εντούτοις, το λαϊκό κίνημα αντί να αποδυναμωθεί μετά την ανακοίνωση μεταρρυθμίσεων, εμφανίζει σημάδια αναζωπύρωσης στη Βηρυτό, όπου έχουν αυξηθεί από τα ξημερώματα της Τετάρτης (23/10) τα οδοφράγματα που έχουν στήσει διαδηλωτές στον δρόμο που οδηγεί στο κέντρο της πόλης.

Την ίδια ώρα αυξημένη είναι και η παρουσία στρατιωτών και δυνάμεων ασφαλείας στους δρόμους, ενώ έχουν κάνει την εμφάνισή τους και τεθωρακισμένα.

«Έχει ληφθεί απόφαση να ανοίξουν οι βασικοί δρόμοι για να διευκολυνθεί η μετακίνηση των πολιτών», δήλωσε ανώτερη στρατιωτική πηγή.

Οι δυνάμεις ασφαλείας σήκωσαν ένα οδόφραγμα προκειμένου να ανοίξουν τη βόρεια είσοδο της Βηρυτού και ο στρατός, η παρουσία του οποίου μέχρι στιγμής ήταν διακριτική, έχει αρχίσει να αναπτύσσεται για να επιδείξει την ισχύ του.

Ωστόσο πηγή των υπηρεσιών ασφαλείας τόνισε ότι ο στρατός επιμένει να αποφεύγει να κάνει χρήση βίας. Αντίθετα, θα προσπαθήσει να πείσει τους διαδηλωτές ειρηνικά να ανοίξουν κάποιους δρόμους.

Τράπεζες, σχολεία και πανεπιστήμια παραμένουν κλειστά εδώ και πέντε ημέρες και μέχρι νεοτέρας.

Ο τοπικός Τύπος αναφέρεται σε διάφορα ενδεχόμενα, αν και κανένα δεν μοιάζει προς το παρόν να πείθει τους διαδηλωτές: ανασχηματισμός της κυβέρνησης ώστε να αποχωρήσουν οι υπουργοί που συγκεντρώνουν περισσότερο την οργή του κόσμου, δημιουργία μιας «επιτροπής διακυβέρνησης» στην οποία θα συμμετέχουν αξιοσέβαστοι ειδικοί, πρόωρες εκλογές…

«Δεν θα φύγουμε από τον δρόμο μέχρι να αποχωρήσει όλη αυτή η πολιτική ομάδα», γράφει ένα πανό που έχει αναρτηθεί σε τοίχο στο κέντρο της Βηρυτού.

Μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει την εμφάνισή του κάποια ηγετική προσωπικότητα των κινητοποιήσεων. Ο σχηματισμός μιας «επιτροπής συντονισμού της επανάστασης» ανακοινώθηκε στην Πλατεία Μαρτύρων της Βηρυτού, όμως δεν έπεισε ότι αντιπροσωπεύει τους διαδηλωτές.

Την Τετάρτη, η χώρα των Άνδεων παρέλυσε καθώς οργανώσεις και κόμματα της αντιπολίτευσης κάλεσαν σε γενική απεργία και μαζικές κινητοποιήσεις, κατηγορώντας την κυβέρνηση του σοσιαλιστή προέδρου, Έβο Μοράλες, ότι νοθεύει το αποτέλεσμα. Ο Μοράλες, ο πρώτος αυτόχθονας πρόεδρος της Βολιβίας, που κυβερνά σχεδόν 14 χρόνια, κατηγόρησε με τη σειρά του την αντιπολίτευση ότι θέλει να προχωρήσει σε πραξικόπημα.

Τις πρώτες πρωινές ώρες με το 98% των ψήφων καταμετρημένο ο Μοράλες πήρε προβάδισμα 10 εκατοστιαίων μονάδων έναντι του κυριότερου αντιπάλου του στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, του κεντρώου Κάρλος Μέσα.

Η διαφορά των δύο διεκδικητών της προεδρίας είναι κρίσιμο στοιχείο, καθώς για να κερδίσει ένας υποψήφιος από τον πρώτο γύρο χρειάζεται είτε την απόλυτη πλειοψηφία — το 50% συν μία εκ των εγκύρων ψηφοδελτίων — ή να συγκεντρώσει πάνω από το 40% και να έχει διαφορά δέκα μονάδων έναντι του πλησιέστερου αντιπάλου του.

Με την καταμέτρηση (η βραδύτητα της οποίας έχει ξεσηκώσει αντιδράσεις από την αντιπολίτευση) να έχει φθάσει το 98%, ο Μοράλες εξασφαλίζει 46,76% των ψήφων, ή ακριβώς δέκα μονάδες διαφορά από τον Μέσα, αποτέλεσμα που επιτρέπει να μην διεξαχθεί δεύτερος γύρος τη 15η Δεκεμβρίου.

Ο Αντόνιο Κόστας, αντιπρόεδρος του Ανώτατου Εκλογοδικείου, της εκλογικής επιτροπής, παραιτήθηκε προχθές,Τρίτη, επικρίνοντας τις αποφάσεις του οργάνου αυτού για την καταμέτρηση. Πάντως χθες δήλωσε ότι δεν υπέστη την παραμικρή πολιτική πίεση από καμιά πλευρά.

Ο 66χρονος Κάρλος Μέσα κάλεσε χθες τους υποστηρικτές του σε «κινητοποιήσεις επ’ αόριστον» για την «υπεράσπιση της λαϊκής ψήφου». Ο Μέσα κατηγορεί την κυβέρνηση πως νοθεύει το αποτέλεσμα διότι «φοβάται» πως θα κερδίσει ο ίδιος στον δεύτερο γύρο.

Νέες συγκρούσεις ανάμεσα σε υποστηρικτές της αντιπολίτευσης και δυνάμεις επιβολής της τάξης έγιναν το βράδυ στη Λα Πας και αλλού, ενώ πυρπολήθηκαν τα κτήρια της εκλογικής επιτροπής στη Σάντα Κρους (ανατολικά), προπύργιο της αντιπολίτευσης και ατμομηχανή της οικονομίας, και στην Μπένι (βόρεια). Άλλα τρία κτίρια της εκλογικής επιτροπής έχουν γίνει στόχος εμπρηστικών επιθέσεων από την Κυριακή.

«Η Βολιβία δεν είναι Βενεζουέλα», έγραφε ένα σύνθημα σε τοίχο στη Σάντα Κρους, όπου άρχισε η απεργία το βράδυ της Τρίτης. Ξέσπασαν επεισόδια ανάμεσα σε υποστηρικτές του Μοράλες και του Μέσα και υπήρξαν δύο τραυματίες.

Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ) έκρινε χθες πως ο Μοράλες δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι κέρδισε καθαρά, ακόμα κι αν εξασφαλίσει διαφορά 10 μονάδων και ότι η «καλύτερη λύση» θα ήταν να διεξαχθεί δεύτερος γύρος. Αποδέχθηκε εξάλλου την πρόσκληση της διπλωματίας της Βολιβίας να στείλει τεχνική αποστολή για να επαληθεύσει την καταμέτρηση. Διάφορες ξένες κυβερνήσεις, όπως αυτές των ΗΠΑ και της Βραζιλίας, καθώς και η ΕΕ εκφράζουν αμφιβολίες για την αξιοπιστία της διαδικασίας. Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Νικολάς Μαδούρο από την πλευρά του εξέφρασε την υποστήριξή του στον Μοράλες, πολιτικό του σύμμαχο, καταγγέλλοντας επίσης το «προαναγγελθέν πραξικόπημα» της αντιπολίτευσης.

Ο Μοράλες κάλεσε τους υποστηρικτές του, ειδικά στις αγροτικές περιοχές, στις επαρχίες, να τον βοηθήσουν να «υπερασπιστεί τη δημοκρατία», δηλώνοντας βέβαιος ότι όταν ανακοινωθεί το τελικό αποτέλεσμα, θα επιβεβαιωθεί πως κέρδισε από τον πρώτο γύρο.

«Οι νίκες μας οφείλονταν πάντα στις ψήφους από τις αγροτικές περιοχές, από τα κινήματα των αυτοχθόνων», εξήγησε ο πρόεδρος, δεσμευόμενος να σεβαστεί το τελικό αποτέλεσμα.

Στο Χονγκ Κονγκ για τέσσερις μήνες, η διαμαρτυρία των κατοίκων –αρχικά για να αποσυρθεί η νομοθεσία για έκδοση κρατουμένων στην Κίνα– έχει εξελιχθεί σε κινητοποιήσεις με αίτημα τον εκδημοκρατισμό του διοικητικού μηχανισμού και σε μία αντίθεση στην προσέγγιση με το αυταρχικό Πεκίνο. Αν και οι διαμαρτυρίες σε πρώτη φάση ήταν ειρηνικές, πλέον έχουν εξελιχθεί σε «πόλεμο» στους δρόμους, με οδοφράγματα, την εκτόξευση μολότοφ, βίαια αντίδραση της αστυνομίας και δακρυγόνα.

Στην Καταλονία, μετά την ανακοίνωση της καταδίκης των Καταλανών πολιτικών, διοργανώθηκαν κινητοποιήσεις, που σύντομα μετά τη βίαια επέμβαση της αστυνομίας έχουν εξελιχθεί σε βίαιες αντιπαραθέσεις. Πάνω από 600 τραυματίες, οι μισοί εξ αυτών αστυνομικοί, και περίπου 200 συλλήψεις, περιγράφουν την εικόνα που επικράτησε την περασμένη εβδομάδα στους δρόμους της Καταλονίας. Ιδίως στη Βαρκελώνη, που θυμίζει τοπίο πολέμου, η απουσία βούλησης για συνεννόηση και από πλευράς των αυτονομιστών/εθνικιστών και από πλευράς της κυβέρνησης της Μαδρίτης, κρατά αναμμένο το φιτίλι της σύγκρουσης κι απομακρύνει τον διάλογο για την επίλυση του Καταλανικού.

Στον Ισημερινό είχε ανάψει η θρυαλλίδα που προκάλεσε και τις υπόλοιπες κοινωνικές αναφλέξεις στη Λατινική Αμερική, όταν η κυβέρνηση του Λενίν Μορένο, στο πλαίσιο του «πακετάσο» του ΔΝΤ κατήργησε τις επιδοτήσεις στα καύσιμα που ίσχυαν επί πολλές δεκαετίες. Μετά 12 ημέρες διαρκών συγκρούσεων στους δρόμους του Κίτο, με απολογισμό επτά νεκρούς, πάνω από 1.340 τραυματίες, πολλούς συλληφθέντες (μεταξύ αυτών και δεκάδων δημοσιογράφων), ο κοινωνικός αναβρασμός οδήγησε την κυβέρνηση σε υποχώρηση, αποδεικνύοντας πως η εξέγερση στους δρόμους μπορεί να εμποδίσει αντιλαϊκά κοινωνικά σχέδια, που ιδίως έπλητταν τους χωρικούς και τους ιθαγενείς.

Στην Κολομβία, οι κινητοποιήσεις έχουν προκαλέσει παράλυση τους τελευταίους μήνες, λόγω των διεκδικήσεων για την εκπαίδευση, τις μεταφορές και κυρίως για την κοινωνική κατάσταση στη χώρα, της οποίας η τραγική εικόνα μεταφράζεται στους 155 δολοφονημένους ηγέτες κοινωνικών κινημάτων στο πρώτο οκτάμηνο του 2019, όπως αναφέρεται σε έκθεση του Ινστιτούτου Μελετών για την Ανάπτυξη, την Ειρήνη (Indepaz). Μέσα σε αυτό το ζοφερό πλαίσιο, οι Κολομβιανοί προσέρχονται στις κάλπες την ερχόμενη Κυριακή για να εκλέξουν τις τοπικές και περιφερειακές Αρχές, τρία χρόνια μετά την υπογραφή της ειρήνης με τους αντάρτες των FARC. Εκλογές που εκφράζονται φόβοι ότι θα διεξαχθούν εν μέσω πολιτικής βίας και νοθείας, την ώρα που εξακολουθούν να βρίσκονται εν δράσει πέντε ένοπλες ομάδες στη χώρα.

Στην Αϊτή, την φτωχότερη πόλη στην αμερικανική ήπειρο, δεν αποτελεί είδηση πως οι δρόμοι βράζουν. Η οικονομική κατάσταση και η πολιτική κρίση, με την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, έχει οδηγήσει τον κόσμο σε κινητοποιήσεις εναντίον του προέδρου Ζοβενέλ Μοΐζ. Η αποτυχία του διαλόγου, λόγω άλυτων διαφορών του προέδρου με την αντιπολίτευση, έχει ξαναβγάλει τον κόσμο στους δρόμους και η πρωτεύουσα Πορτ-ντε-Πρενς βρίσκεται ξανά στις φλόγες.

Πάνω από 100 νεκροί και 6.000 τραυματίες είναι ο απολογισμός των διαδηλώσεων στο Ιράκ, με τους πολίτες στη Βαγδάτη και άλλες πόλεις να έχουν βγει στους δρόμους ζητώντας καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες, δουλειά και τερματισμό του κράτους διαφθοράς.

Η βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων επιβεβαίωσε το δημοκρατικό έλλειμμα στη χώρα, τον πέμπτο μεγαλύτερο παραγωγό πετρελαίου στον κόσμο, μία χώρα που αιματοκυλίσθηκε από τον πόλεμο. Οι Αρχές, τουλάχιστον προς το παρόν, έχουν καταφέρει να κατευνάσουν την κοινωνική δυσαρέσκεια, ενεργοποιώντας μία σειρά από οικονομικά και κοινωνικά μέτρα, προσάγοντας στη δικαιοσύνη διεφθαρμένους πολιτικούς, αλλά κι επικεφαλής των δυνάμεων ασφαλείας που διέταξαν την αντιμετώπιση των διαδηλωτών με πραγματικά πυρά.