Μια διαφορετική κρίση σε Τουρκία - Γιατί δεν απειλείται ο Ερντογάν

Τα ταραχώδη τελευταία 24ωρα για τη λίρα είναι το πιο πρόσφατο επεισόδιο στη μεγάλη δοκιμασία για την Τουρκία φέτος. Οι κλυδωνισμοί της τουρκικής οικονομίας επηρεάζουν ασφαλώς και τα κατεχόμενα, αφού εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη χρηματική «αιμοδοσία» της Άγκυρας. Η κατρακύλα της τουρκικής λίρας βρίσκεται στο επίκεντρο του σημερινού τ/κ Τύπου. Πάντως, ο Τούρκος αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών Σεντάτ Ονάλ αναμένεται να ταξιδέψει στην Ουάσιγκτον για τις συνομιλίες με Αμερικανούς, σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης της έντασης μεταξύ των δυο χωρών. Πληροφορίες του τουρκικού Τύπου αναφέρουν πως

Τα αίτια της κρίσης

Γιατί, όμως, η Τουρκία έχει δει την τύχη της να αλλάζει τόσο απότομα; Η απάντηση βρίσκεται εν πολλοίς στις τακτικές του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, όπως επισημαίνουν σε ανάλυσή τους οι Financial Times. Με εξαίρεση την περίοδο 2008-09, την κορύφωση, δηλαδή, της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η τουρκική οικονομία αναπτύσσεται με ετήσιους ρυθμούς 7% επί διακυβέρνησης Ερντογάν, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ.

«Οι δυναμικοί αυτοί ρυθμοί ανάπτυξης, σε συνδυασμό με έναν νέο και με έφεση στην επιχειρηματικότητα πληθυσμό, την καθιστούσαν μαγνήτη για επενδύσεις», σχολιάζει η βρετανική εφημερίδα. Οι ξένες άμεσες επενδύσεις απογειώθηκαν πάνω από τα 22 δισ. δολάρια το 2007, ενώ κατά μέσο όρο κινούνται στα 13 δισ. δολάρια ετησίως από τότε που ανήλθε ο Ερντογάν στην εξουσία. Ωστόσο, επιβραδύνονται σταθερά από το 2015 με τις τρομοκρατικές επιθέσεις και, κυρίως, από το 2016 με την απόπειρα πραξικοπήματος και τα όσα ακολούθησαν.

Έκτοτε, σημειώνει η εφημερίδα, ο Ερντογάν έχει διολισθήσει στον αυταρχισμό, ενώ επιμένει σε ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές και πιέσεις για χαμηλά επιτόκια, γεγονός που δυσχεραίνει το έργο της Κεντρικής Τράπεζας να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό. Τι έχει πυροδοτήσει τη μεγαλύτερη ανησυχία φέτος; Οι δεσμεύσεις για νέες μεγάλες δημόσιες δαπάνες, αλλά και οι αυξημένες δυνατότητες του προέδρου να επηρεάσει τη νομισματική πολιτική. Πλέον έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ο ίδιος τον επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας, κάτι που σημαίνει ότι η ανεξαρτησία της νομισματικής αρχής είναι σε κίνδυνο. Αυτό εντείνει τον κατήφορο της λίρας.

Το υψηλό ιδιωτικό χρέος είναι ακόμη ένας σοβαρός παράγοντας ανησυχίας. Σύμφωνα με ανάλυση της HSBC, τουρκικές τράπεζες και επιχειρήσεις καλούνται να πληρώσουν χρέος 70 δισ. δολαρίων από σήμερα έως τον Μάιο του 2019.

Η διαφορά με άλλες κρίσεις

Χθες υπήρξε δημοσίευμα στο Bloomberg στο οποίο αναφερόταν πως συζητείται και η διάσωση από το ΔΝΤ και πιθανή υιοθέτηση ελέγχων κεφαλαίων (capital controls).

«Η Τουρκία διέρχεται την πρώτη νομισματική κρίση μιας ρευστής εποχής. Όλες οι προηγούμενες ήταν όταν το επιτόκιο ήταν σταθερό ή διαχειρίσιμο και επομένως ξεδιπλώθηκε πολύ πιο γρήγορα. Αυτή η κρίση είναι τεταμένη με την πάροδο του χρόνου και η κυβέρνηση προτιμά να το αγνοεί», αναφέρει με ανάρτησή του στο twitter o Dani Rodrik, οικονομολόγος στο Harvard Kennedy School. O ίδιος, μάλιστα, σχολιάζοντας άρθρο των New York Times, στο οποίο σημειώνεται πως αν η Ουάσιγκτον επιμείνει στη σκληρή της θέση τότε ίσως να οδηγήσει τον Ερντογάν σε δημοκρατική πορεία μεταρρυθμίσεων, είπε: «Φοβάμαι ότι το τρένο έχει ήδη χαθεί».

Ατσαλάκωτος ο Ερντογάν

Όπως αναφέρει, όμως, ο Τούρκος αναλυτής Soner Çagaptay, ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον και συγγραφέας του βιβλίου «Νέος Σουλτάνος: Ερντογάν και η Κρίση της Σύγχρονης Τουρκίας», ενώ οι κυρώσεις ενδέχεται να παρακωλύσουν την οικονομία της Τουρκίας, είναι απίθανο να αποτελέσουν απειλή για την εξουσία του προέδρου Ερντογάν.

«Ο λαϊκισμός του Ερντογάν πολιτικοποίησε την τουρκική κοινωνία από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2003», αναφέρει, προσθέτοντας πως το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 έχει τροποποιήσει χωρίς αμφιβολία την πολιτική της χώρας, μετατρέποντάς τον σε έναν Τούρκο μουσουλμανικό σωτήρα στα μάτια των δεξιών υποστηρικτών του.

«Η απόπειρα πραξικοπήματος δεν ήταν μόνο μια εσωτερική επίθεση στην τουρκική συνταγματική τάξη, αλλά και μια προσπάθεια δυτικών, "ξένων δυνάμεων", που σχεδίαζαν την ανατροπή του. Από αυτή την άποψη, ήταν απλώς η τελευταία σε μια σειρά ιστορικών επιθέσεων που η Δύση έχει ξεκινήσει ενάντια στο τουρκικό έθνος και τη μουσουλμανική κοινότητα (umma), που εκτείνεται πίσω στις Σταυροφορίες».

«Οι υποστηρικτές του Ερντογάν πιστεύουν ότι η Τουρκία δεν μπορεί να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή να κάνει την Τουρκία μεγάλη και να αποκαταστήσει παγκοσμίως την αξιοπρέπεια της umma χωρίς αυτόν. Επομένως, εάν η τουρκική οικονομία υποστεί πτώση λόγω των κυρώσεων των ΗΠΑ, μην περιμένετε να αποδυναμωθεί ο Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας. Στην πραγματικότητα, η βάση του είναι πιθανό να συγκροτηθεί γύρω από αυτόν ακόμα πιο στενά».

Η ωραιοποίηση της κατρακύλας

Σε μία προσπάθεια της Κυβέρνησης Ερντογάν να ωραιοποιήσει την κατάσταση και να καθησυχάσει, το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε την Τρίτη ότι το ταμειακό υπόλοιπο του τουρκικού δημοσίου σημείωσε τον Ιούλιο πλεόνασμα 754 εκατομμυρίων τουρκικών λιρών (σχεδόν 160 εκατομμύρια δολάρια). Τον περασμένο μήνα, αναφέρει το Anadolu, τα έσοδα από το Ταμείο ανήλθαν σε 59,1 δισ. τουρκικές λίρες (12,41 δισ. δολάρια), περίπου 19% σε ετήσια βάση, ενώ οι δαπάνες - συμπεριλαμβανομένων των πληρωμών τόκων ύψους 5,8 δισ. τουρκικές λίρες. Τον Ιούλιο, οι μη εξυπηρετούμενες δαπάνες του Δημοσίου ανήλθαν σε 53,04 δισ. τουρκικές λίρες (11,14 δισ. δολάρια).

Το Υπουργείο Οικονομικών συγκέντρωσε έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις ή εισοδήματα κεφαλαίων ύψους 528 εκατομμυρίων τουρκικών λιρών (111 εκατομμύρια δολάρια) - συμπεριλαμβανομένων των μεταβιβάσεων από την τουρκική κυβέρνηση.