Η οικονομία στην Κύπρο των θαυμάτων

Όταν δεν ξέρεις που πας

Η πολιτική στην Κύπρο μου θυμίζει τον διάλογο μεταξύ της Αλίκης και του γάτου Cheshire, στο βιβλίο του Lewis Carroll “Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων”, όταν η Αλίκη ρώτησε ποιο δρόμο να ακολουθήσει αλλά που όμως δεν ήξερε που ήθελε να πάει,και ο γάτος της απάντησε: «άμα δεν ξέρεις πού πηγαίνεις όλοι οι δρόμοι σε οδηγούν στον προορισμό σου». Περίπου αυτό ισχύει και για μας στην Κύπρο

και είναι ίσως η κατευθυντήριος γραμμή της πολιτικής μας ηγεσίας. Για αυτό θα ήθελα να προσπαθήσω να επανατοποθετήσω μερικά πράματα τα οποία ελπίζω να μπορούν να βάλουν σε μια τάξη και ακόμη να ιεραρχήσουν τους στόχους μας:

1. Χωρίς να μπει η οικονομία σε ορθή βάση δεν μπορεί να υπάρξει σταθερή και διαρκείς ανάπτυξη.

2. Το μεγαλύτερο εμπόδιο με διαφορά που κρατά ενέχυρο την οικονομία και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη είναι το τεράστιο ιδιωτικό (αλλά και το δημόσιο) χρέος.

3. Η διάσωση των τραπεζών δεν μπορεί να έχει διάρκεια ή να οδηγήσει από μόνη της σε οικονομική ανάπτυξη όταν οι εταιρίες και τα νοικοκυριά είναι κατά-χρεωμένα χωρίςνα μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνεια τους.

4. Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) είναι μόνο ένα σύμπτωμα του πραγματικού προβλήματος της οικονομίας που είναι το ιδιωτικό χρέος.

5. Άρα, οποιαδήποτε «λύση» που μπορεί ίσως να μειώνει τα ΜΕΔ αλλά δεν μειώνει το ιδιωτικό χρέος (όπως παραδείγματος χάριν η πώληση των δανείων) δεν είναι λύση που βοηθά την ανάκαμψη της οικονομίας.

6. Εάν μάλιστα τέτοιες «λύσεις» εξανεμίζουν / σπαταλούν τις προβλέψεις σε εκπτώσεις προς αγοραστές των δανείων, κάνουν το πρόβλημα του ιδιωτικού χρέους και την επίλυση του ακόμη πιο δύσκολη.

Υπηρετώντας το κατεστημένο

Η επιλογή να μη χρησιμοποιούνται οι προβλέψεις για αναδιαρθρώσεις αλλά να προσφέρονται σαν εκπτώσεις για να πωλούνται τα δάνεια και που τώρα υποβοηθείται και από το νέο πλαίσιο για τις εκποιήσεις, που εν τη σοφία της η Βουλή πρόσφατα θέσπισε σε νόμο, συνθέτουν τους πυλώνες μιας νέας οικονομικής διολίσθησης. Ο δρόμος της χωρίς όρους ικανοποίησης των επιθυμιών των τραπεζών που η πολιτική μας ηγεσία σχεδόν τυφλά ακολουθείανοίγει διάπλατα τις πύλες και απλώνει κόκκινο χαλί σεαυτούς που έχουν ως στόχο το γρήγορο κέρδος μέσω της αρπάγης περιουσίων και άλλων στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών.

Αναμφίβολα, αυτή η μυωπική πολιτική εξυπηρετεί μόνο τους μεγαλομέτοχους των τραπεζών που βρίσκουν διέξοδο μέσω της πώλησης των δανείων να καταγράφουν λογιστικό κέρδος και να αποφεύγουν έτσι να έχουν να ανακεφαλαιοποιούν τις τράπεζες με νέα ίδια κεφάλαια, αλλά όμως, και που οδηγεί σε μια νέα οικονομική συμφορά. Και αυτό γιατί το ιδιωτικό χρέος δεν μειώνεται και επιπλέον οι αυξημένες συσσωρευμένες προβλέψεις των τραπεζών που ήταν η ελπίδα για μείωση του χρέους και για βιώσιμες αναδιαρθρώσεις εξανεμίζονται θυσιάζοντάς τες σε εκπτώσεις στον βωμό των πωλήσεων των δανείων.

Υπάρχουν λύσεις

Θα μπορούσαν να υπάρξουν όμως τρόποι μέσω των οποίων να υποβοηθούνται οι τράπεζες να χρησιμοποιούν τις προβλέψεις για να μειωθεί αφενός το ιδιωτικό χρέος και ταυτόχρονα να μπορούνκαι να αποφεύγουν αυτό που φοβούνται. Χρειαζόμαστε όμως ευφάνταστους τρόπους να γίνονται οι αναδιαρθρώσεις έτσι που να ικανοποιούνταιοι ανάγκες του δανειολήπτη για να γίνει ένα δάνειο βιώσιμο αλλά και που να καθησυχάζουν την Τράπεζα που ανησυχεί ότι θα επιστρέψει ως ΜΕΔ και θα την βάλει σε καινούργιες περιπέτειες. Τέτοιοι διακανονισμοί θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν και μια πιο δίκαιη προς τον φορολογούμενο πολίτη εμπλοκή του κράτους όταν θεωρείται απαραίτητη.

θέτοντας ως στόχο να εφαρμόζονται βιώσιμες αναδιαρθρώσεις που λαμβάνουν υπόψιν την ικανότητα των πλευρών να αναλάβουν κάποια ρίσκα, μπορούν να εξευρεθούν λύσεις του τύπου της χρηματοδότησης έργων (ProjectFinance). Είναι δύσκολο όμως εάν οι πολιτικοί δεν ανοίγουν το μυαλό τους σε νέεςιδέες και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να πείσουν ότι "άλλοι" φταίνε περισσότερο!

Κατ’ αρχήν, πρέπει να υποχρεούται από το νόμο μια τράπεζα ή ακόμη και να της επιβάλλεται από την Κεντρική Τράπεζα προτού εγκρίνει τέτοιες πωλήσεις, να προσφέρει την έκπτωση, όπως προτίθεται να πωλήσει σε τρίτους, στον ίδιο το δανειζόμενο και να δίνεται η ευκαιρία μέσα σε ένα λογικό χρονικό πλαίσιο (3-6 μήνες) να μπορεί να βρει την αναγκαία χρηματοδότηση για να αποπληρώσει πλήρως το δάνειο του. Ας πάρουμε ως παράδειγμα πελάτη που χρωστά €500.000 και η τράπεζα προτίθεται να πωλήσει το δάνειο του με 60% έκπτωση, δηλαδή σε τιμή αγοράς €200.000.Ο δανειολήπτης θα πρέπει να ενημερώνεται επίσημα και να του δίνεται η ευκαιρία να έρθει σε ένα διακανονισμό από δικά του μέσα ή και από δανεισμό από άλλη τράπεζα αποπληρώνοντας έτσι πλήρως το ποσό των €200.000 και επιπλέον τόκους.

Υπάρχουν συνήθως δύο προβλήματα για μια επιτυχή αναχρηματοδότηση δανείων που όμως, στην περίπτωση αυτή, δεν θα ισχύουν, ή τουλάχιστον θα έχουν μετριαστεί σε μεγάλο βαθμό. Μία έχει να κάνει με την μη ικανότητα αποπληρωμήςτου δανειζόμενου. Αυτό το εμπόδιο ωστόσο θα έχει μειωθεί εξαιτίας των σημαντικών διαγραφών που αυτήν την φορά, με την προοπτική της απαλλαγής από τα βιβλία της,η Τράπεζα θα είναι διατεθειμένη να κάνει και που δεν ήθελε να διακινδυνεύσειπροηγουμένως εφόσον το δάνειο θα παρέμενε στα βιβλία της με ορατό τον κίνδυνο να επανέλθει σαν ΜΕΔ.

Το δεύτερο εμπόδιο είναι η πιθανή μη ύπαρξη ικανοποιητικών εξασφαλίσεων. Αλλά, δεδομένου ότι το δάνειο θα έχει εξοφληθεί, η νέα τράπεζα μπορεί να συνάψει συμφωνία ούτως ώστε οι εξασφαλίσεις που εγγυώνται το παλιό δάνειο να μεταφέρονταιταυτόχρονα με την τακτοποίηση του στο νέο δάνειο.

Σε περίπτωση όπου μια τράπεζα θα θέλει να κάνειη ίδια την αναδιάρθρωση, μπορεί να επιλέξει αντί άμεσης διαγραφής να θέσει σε δεσμευμένο λογαριασμό (τύπου escrow) για σκοπούς αποπληρωμής ένα σημαντικόποσό.Η Τράπεζα θα διατηρεί πλήρη έλεγχο αυτού του λογαριασμού από μόνη της ή με την κυβέρνηση σε περίπτωση όπου το κράτος μπορεί να συμμετέχει για να ενδυναμώνειέτσι την βιωσιμότητα της αναδιάρθρωσης. Ο δανειολήπτης θα υποχρεούταινα εξυπηρετείτες μειωμένες δόσεις, ενώ η Τράπεζα θα έχει αρκετά χρήματα στον λογαριασμό “buffer” για να μην υπάρχει άμεσος κίνδυνος να επιστρέψει σαν ΜΕΔ.

Ο σωστός δρόμος

Η ουσία είναι ότι μπορεί να βρεθούν λύσεις με καλή θέληση και με ανοικτό μυαλό.Αλλά ίσως αυτό είναι πολλά να περιμένει κάποιος από τους πολιτικούς στην Κύπρο.Θα είναι ανεπανόρθωτο κακό εάν αφεθούν οι προβλέψεις των τραπεζών να παν στην μέγγενητων εκπτώσεων προς Ταμεία γύπες για να τα αγοράσουν.

Προσαρμόζοντας τον διάλογο της Αλίκης, αν αυτή την φορά ρωτούσε «ποιος είναι ο δρόμος που οδηγεί στην οικονομική ανάκαμψη;» ο γάτοςθα απαντούσε «εκείνος που διοχετεύει τις προβλέψεις σε παραγωγικές διαγραφές για δάνεια που υποστηρίζουν βιώσιμα έργα στην οικονομία και που επισκευάζει τους ισολογισμούς του κόσμου και όχι απλά ομορφαίνει αυτούς των τραπεζών».

*Ο Σαββάκης Κ. Σαββίδης είναι οικονομολόγος, που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Ήταν πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Αναπτύξεως και έχει διατελέσει τακτικός Επισκεπτόμενος Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Harvard και στο Πανεπιστήμιο Queen’s του Καναδά. AuthorPage:http://ssrn.com/author=262460