Γ.Μαυρογένης: Ο πατριάρχης της πολιτικής γελοιογραφίας στην Κύπρο

Ένα εκτενές αφιέρωμα στη δράση του, τη συμβολή του στην εξέλιξη της κυπριακής πολιτικής σκηνής και το ανυπολόγιστης αξίας καλλιτεχνικό του έργο.

Για τη Λεμεσό, απ’ όπου και καταγόταν, υπήρξε μία προσωπικότητα εμβληματική και καθοριστική. Καυστικός και αιχμηρός, ο Γιώργος Μαυρογένης ήταν ίσως από τους καλλιτένχες –μεταξύ πολλών ιδιοτήτων του- που με τα έργα του καυτηρίαζε τα κακώς κείμενα της κυπριακής πολιτικής ζωής με κάθε δυνατό τρόπο.

Κι αν οι πολλοί τον έμαθαν μέσα από το δημοσιογραφικό του έργο και μέσα από τις

γελοιογραφίες του, οι Λεμεσιανοί τον ξεχώριζαν και τον θυμούνται μέσα από τα άρματα που παρουσίαζε στην μεγάλη παρέλαση των καρναβαλιών. Εκεί, μέσα από τη μαζικότητα και την απλότητα της φαινομενικά επιφανειακής διασκέδασης, ο Μαυρογένης κατάφερνε να περάσει μηνύματα βαθιά και να αφυπνίσει. Αυτός ήταν ο Μαυρογένης της Κύπρου.

Γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1928, και από πολύ νωρίς έδειχνε πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό. Άνθρωπος ταλαντούχος και ανυπότακτος, ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία, τη σκηνογραφία, τη γλυπτική, τη ζωγραφική το σκίτσο, αλλά και το θέατρο.

Την περίοδο δράσης της εφημερίδας «Το γέλιο» πήγαινε επί καθημερινής βάσεως στο εργαστήριο της στη Λεμεσό από την ηλικία των 8 μόλις χρονών και όπως δήλωσε σε παλαιότερη συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ, θυμάται ότι από παιδί με καυστικό τρόπο σχολίαζε αρχικά τους συμμαθητές και καθηγητές του και μετά τους πολιτικούς και τις πολιτικές τους.

Υπήρξε από τα πρώτα μέλη και στελέχη της Ένωσης Συντακτών Κύπρου και μέχρι τέλους διατηρούσε αδιάπτωτο το ενδιαφέρον και τη σχέση του με την οργάνωση. Μάλιστα, η ΕΣΚ εξέδωσε ειδικό πολυσέλιδο τόμο - λεύκωμα για το έργο του Γ. Μαυρογένη στο πρόσφατο παρελθόν, ενώ ο Κλάδος Βετεράνων της ΕΣΚ τον τίμησε με ειδικό βραβείο και σχετική εκδήλωση τον Νοέμβριο του 2016.

Η Σατιρική, εφημερίδα που εξέδιδε ο Γ. Μαυρογένης από το 1964 μέχρι το 1985, αποτέλεσε φυτώριο για νέους δημιουργούς, σκιτσογράφους και δημοσιογράφους, υπήρξε δε έπαλξη έκφρασης για πολλά κριτικά μυαλά του τόπου. Μόνον γι’ αυτή την εφημερίδα αξίζει το όνομά του Γ. Μαυρογένη να καταγράφει στην ιστορία της κυπριακής δημοσιογραφίας με τα πιο λαμπρά γράμματα.

Σε περιόδους μουντές και θολές για την Κύπρο, ο Μαυρογένης ήταν από τους ελάχιστους που οραματίστηκαν μια Κύπρο αυτόνομη, ανεξάρτητη που ανήκει στο λαό της, αρθρώνοντας συστηματικά μια πιο κυποκεντρική οπτική.

Ο «Ττόφαλος» και η Σατιρική, οι προοδευτικές φωνές της εποχής

Μεταξύ άλλων ο Μαυρογένης ήταν ο δημιουργός της εφημερίδας «Σατιρική Επιθεώρηση», της οποίας κυρίαρχο πρόσωπο ήταν ο «Ττόφαλος», ο φανταστικός ήρωας με τα χαρακτηριστικά ενός τετραπέρατου κύπριου βρακά, όπως τον όριζαν οι κοινωνικές αντιλήψεις που επικρατούσαν στην Κύπρο τη δεκαετία του 1960.

Η «Σατιρική» κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το Δεκέμβρη του 1964 λίγο μετά την επιδρομή τουρκικών μαχητικών στην Κύπρο. Σε ένα μάλιστα από τα σκίτσα του Μαυρογένη εικονίζεται η Κύπρος διχοτομημένη όπως είναι σήμερα, ενώ πολλοί από τους τίτλους της «Σατιρικής» αν συγκριθούν με τους σημερινούς είναι ίδιοι: «Ναυαγεί ο διάλογος», «Μάχη στο Συμβούλιο Ασφαλείας», «Κρούσματα κακοδιαχείρισης στο δημόσιο», «Έρευνες για στημένα παιχνίδια» και πολλοί άλλοι, σαν επανάληψη της Ιστορίας υπό μορφή φάρσας.

Οι προφητικές γελοιογραφίες του
«Μία γελοιογραφία που έχω πάντα κατά νου είναι μια μεγάλη εξάστηλη και στο βάθος είναι ξαπλωμένος ένας σκελετός σε μια αίθουσα νοσοκομείου, βλέπεις μια νεκροκεφαλή με μια θερμοφόρα και μπροστά εικονίζεται ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, Εζεκίας Παπαϊωάννου με τη στολή του ιατρού και ο χαρακτήρας του Ττόφαλου, που είναι ο ίδιος ο γελοιογράφος.

Για τον Ττόφαλο, ο ασθενής είναι η νεκροκεφαλή, αναγνωρίζει ότι ο ασθενής του είναι πια νεκρός, και μάλιστα στο κρεβάτι του αναγράφεται η φράση ‘ενδοκυπριακές συνομιλίες’ δίνοντας το μήνυμα ότι αυτές είναι νεκρές», είχε δηλώσει κάποτε ο Γιώργος Μαυρογένης.

Όπως διευκρίνισε, μάλιστα, «ήμουν προφητικός ότι ο διάλογος θα ναυαγήσει και θα καταλήξουμε να έχουμε στο νησί δύο Προέδρους και θα συνομιλούν ο Πρόεδρος της μίας πλευράς και ο Πρόεδρος της άλλης, ενώ Πρόεδρος είναι ένας και για τις δύο κοινότητες και πρέπει να συνομιλούν εκπρόσωποι των δύο κοινοτήτων, βάσει και του ψηφίσματος 3212 του Συμβουλίου Ασφαλείας».

Η δική του Γιορτή του Κρασιού

«…Μια λαϊκή γιορτή. Ένα καλλιτεχνικό γεγονός που στα πλαίσιά του θα συγκεντρωθεί ό,τι καλύτερο υπάρχει στον τομέα της λαϊκής μας καλλιτεχνίας ως και των κυπριακών ηθών και εθίμων. Και θα γίνει αυτή η γιορτή του κρασιού ένας ζωτικός παράγων στην ανάπτυξη του τόσο προσδοκόμενου τουρισμού στον τόπο μας. Με παγκύπρια, αλλά ιδιαίτερα λεμεσιανά οφέλη».

Με αυτά τα λόγια υπέγραφε το 1961, ο Γιώργος Μαυρογένης απευθυνόμενος στον Κλεάνθη Χριστοφόρου, Πρόεδρο του Συνδέσμου Αναπτύξεως Λεμεσού στην εισήγησή του για την «Καλλιτέρη Οργάνωση Γιορτής Κρασιού».

Ο κ. Μαυρογένης δήλωσε ότι ήθελαν να κάνουν μια γιορτή για το κρασί και πρότειναν διάφορους χώρους στη Λεμεσό. «Ευρισκόμενος εγώ σε μια παρέα επιχειρηματιών, διπλωματών και άλλων επισήμων, έριξα την ιδέα για καθιέρωση Γιορτής του Κρασιού στον δημόσιο κήπο και κλήθηκα αργότερα να καταθέσω τις ιδέες και σκέψεις του γραπτώς και υιοθετήθηκαν όλες», σημείωσε.

Για τον διάσημο βρακά που υποδέχεται τους επισκέπτες εδώ και δεκαετίες, ο κ. Μαυρογένης, είπε ότι δημιουργήθηκε ως μέρος διαφημιστικής καμπάνιας μεγάλης εταιρείας στη Λεμεσό, παρουσιάστηκε επίσημα και στο καρναβάλι, πριν πάρει, το 1961, την τελική του μορφή, όπως είναι μέχρι σήμερα.