Επαγγέλματα του μέλλοντος ή άνθρωποι του μέλλοντος;

Από τα πρώτα θέματα που μου ζητούν να αναλύσω όταν με καλούν σε σχολεία για ομιλίες είναι τα «επαγγέλματα του μέλλοντος». Και είναι όντως ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα: μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια κάποια επαγγέλματα θα πάψουν να υπάρχουν, ενώ κάποια άλλα νέα επαγγέλματα θα κάνουν την εμφάνιση τους. Σε κάποιους τομείς η ζήτηση θα αυξηθεί πάρα

πολύ και σε άλλους θα μειωθεί δραματικά. Και όντως μπορούμε να προβλέψουμε με αρκετή ακρίβεια τους τομείς που θα γνωρίσουν άνθιση, καθώς και όσους θα γνωρίσουν πτώση. Στις αλλαγές αυτές παίζει καταλυτικό ρόλο η τωρινή ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας που έχει χαρακτηριστεί ως 4η βιομηχανική επανάσταση.

Αφού ξεκαθαρίσαμε τα παραπάνω, θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάποια πράγματα που κάθε μαθητής και μαθήτρια πρέπει να έχουν υπόψη πριν κάνουν την επιλογή σπουδών.

Η επιλογή σπουδών είναι ακριβώς αυτό…. επιλογή σπουδών και όχι επαγγέλματος. Χρειάζεται κανείς να γνωρίζει τους επαγγελματικούς δρόμους και διεξόδους που ανοίγει η πανεπιστημιακή σχολή και πανεπιστημιακό τμήμα στο οποίο επέλεξε να σπουδάσει. Ταυτόχρονα, όμως, καλό είναι να έχει στο νου του ότι οι επαγγελματικές διέξοδοι (ειδικά και με μεταπτυχιακές σπουδές) είναι πολλές και διαφορετικές. Κάποιες από αυτές θα έχουν καλύτερες προοπτικές στο μέλλον. Εξάλλου σε αρκετά επαγγέλματα του μέλλοντος μπορεί κανείς να πάει από πολλαπλούς δρόμους, λ.χ. με την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί κανείς να ασχοληθεί από τμήματα πληροφορικής, φυσικής, ηλεκτρονικών, μηχανικών πληροφορικής, αυτοματισμού κ.α.Είναι πιο σημαντικό να επιλέξει κανείς  αντικείμενο σπουδών κοντά στα επαγγελματικά ενδιαφέροντα του παρά αντικείμενο με «σίγουρη» επαγγελματική αποκατάσταση. Από την εμπειρία μου ως σύμβουλος, μπορώ να σας πω ότι έχω δει πάρα πολλούς ενήλικες που ζητούν επαγγελματικό αναπροσανατολισμό για αλλαγή σταδιοδρομίας, οι οποίοι είχαν επιλέξει σπουδές αποκλειστικά με γνώμονα την επαγγελματική αποκατάσταση. Είδα έναν νέο 35 ετών που επέλεξε να σπουδάσει στη νομική για να «κληρονομήσει» το δικηγορικό γραφείο των γονέων του και, ο οποίος, χρωστούσε ακόμη μαθήματα και ήταν πλέον σίγουρος ότι δε θέλει να ασχοληθεί με οτιδήποτε σχετικό με τη νομική. Είδα έναν εργαζόμενο 33 ετών που μου είπε ότι βρήκε μεν εργασία αμέσως μετά το τέλος των σπουδών, αλλά δε μπορεί να φανταστεί τον εαυτό του να κάνει τη δουλειά αυτή για άλλα 35 χρόνια. Δε θέλει να ξυπνήσει το πρωί για να πάει στη δουλειά του και δεν αντέχει να συνεχίσει να κάνει πράγματα που δεν τον ενδιαφέρουν. Είναι σημαντικό να επιλέγει κανείς σπουδές που του ανοίγουν καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές, αλλά χρειάζεται να τις επιλέξει από τα αντικείμενα που τον ενδιαφέρουν. Στον εντοπισμό των επαγγελματικών ενδιαφερόντων μπορούν να βοηθήσουν ιδιαίτερα τα ψυχομετρικά εργαλεία επαγγελματικού προσανατολισμού. Ένα από τα πιο σύγχρονα εργαλεία είναι το Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικών Ενδιαφερόντων ΑΡΙΑΔΝΗ, το οποίο προσφέρεται από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.Τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα αλλάζουν και αναπτύσσονται μέσω της κοινωνικής εμπειρίας. Με είχαν ρωτήσει όταν ήμουν έφηβος αν μου αρέσει το μπάντμιντον και δεν ήξερα τι να πω. Είχα ακουστά ότι πρόκειται για ένα σπορ, αλλά δεν ήξερα καν πώς παίζεται. Το ίδιο ισχύει για τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα. Όταν δω κάποια επαγγέλματα ή επαγγελματικούς τομείς από κοντά, τότε φαντάζομαι τον εαυτό μου να τα κάνει και μπορώ να δω αν μου αρέσουν ή αν δε μου αρέσουν. Για το λόγο αυτό πολλά σχολεία κάνουν εκπαιδευτικές εκδρομές σε χώρους εργασίας ή οργανώνουν ημέρες σταδιοδρομίας με επαγγελματίες που μιλούν για το επάγγελμα τους. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να δίνονται ευκαιρίες στους μαθητές και τις μαθήτριες να έρθουν σε επαφή με πλήθος σύγχρονων αντικειμένων ώστε να αναπτυχθούν τα ενδιαφέροντα τους. Ένα παράδειγμα καλής πρακτικής σε αυτή την κατεύθυνση ήταν η Καλοκαιρινή Ακαδημία Επιστημών 2023 του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Το πρόγραμμα της περιελάμβανε δραστηριότητες εργαστηριακής φύσης στις οποίες οι μαθητές και οι μαθήτριες εμπλέκονταν ενεργά σε πειράματα και εργαστήρια από τις διάφορες επιστήμες (τεχνητή νοημοσύνη, βιολογία-γενετική, εφαρμοσμένη ψυχολογία κ.α.) για να γνωρίσουν βιωματικά πτυχές της επιστημονικής και ερευνητικής εργασίας των συγκεκριμένων επιστημών.Η σύγχρονη αγορά εργασίας χαρακτηρίζεται από μεταβάσεις και αλλαγές σταδιοδρομίας. Υπολογίζεται ότι τα άτομα θα χρειαστεί να αλλάξουν πολλές φορές εργασία στη διάρκεια του εργασιακού τους βίου. Για να μπορεί κανείς να διαχειριστεί αυτές τις αλλαγές και μεταβάσεις χρειάζεται να αναπτύξει δεξιότητες και προσωπικά χαρακτηριστικά που θα τον βοηθήσουν, όπως: δεξιότητες επικοινωνίας, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και λήψης απόφασης, συνεργατικότητα, αυτοπεποίθηση, κριτική σκέψη κ.α. Υπάρχουν άτομα που όταν τους συμβαίνει μια ξαφνική ανατροπή στην πορεία τους, σηκώνουν τα χέρια ψηλά και δε ξέρουν τι να κάνουν, ενώ υπάρχουν άλλα άτομα που σε κάθε αναποδιά ψάχνουν να βρουν την πιο καλή λύση. Πλέον, οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες αναγνωρίζουν την μεγάλη σημασία των δεξιοτήτων αυτών όχι μόνο για τη σταδιοδρομία των ατόμων αλλά και για την παραγωγικότητα στην ίδια τη  δουλειά. Όπως χαρακτηριστικά μου είπε ένας εργοδότης σε μια από τις έρευνες μου: «Αν κάποιος έχει το βασικό επίπεδο γνώσεων για τη δουλειά μπορώ να τον εκπαιδεύσω στο πώς δουλεύουμε εδώ, αλλά αν δεν είναι συνεργατικός, δε μπορώ να του διδάξω το ομαδικό πνεύμα, αν δεν έχει δεξιότητες λήψης απόφασης δε μπορώ να του τις διδάξω…»

Γι αυτό λέω συχνά στις ομιλίες μου ότι η συζήτηση για τα «επαγγέλματα του μέλλοντος» θα πρέπει να γίνει συζήτηση για τους «ανθρώπους του μέλλοντος». Θα πρέπει το εκπαιδευτικό σύστημα να συμβάλλει στη δημιουργία ολοκληρωμένων ανθρώπων, οι οποίοι θα ενδιαφέρονται για το επαγγελματικό τους μέλλον, θα έχουν έλθει σε επαφή με πλήθος σύγχρονων αντικειμένων εργασίας ώστε να αναπτύξουν επαγγελματικά ενδιαφέροντα, θα δεχθούν ποιοτικές και σύγχρονες υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού και πληροφόρησης και θα έχουν αναπτύξει τις προσωπικές δεξιότητες και χαρακτηριστικά που θα τους βοηθήσουν στη μετέπειτα ζωή τους. Και πιστέψτε με: το να έχει κανείς μια σταδιοδρομία που τον ικανοποιεί είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία για την ευημερία και ευτυχία του…

Δρ. Νίκος Δρόσος, Επίκουρος Καθηγητής Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Συμβουλευτικής, Τμήμα Κοινωνικών Επιστημών &Επιστημών της Συμπεριφοράς, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου προσφέρει δωρεάν καθοδήγηση και συμβουλευτική επαγγελματικού προσανατολισμού. Μάθε περισσότερα στην ιστοσελίδα https://euc.ac.cy/ ή επικοινωνήστε στο [email protected] και στο 22713000.