Εισηγήσεις για βελτίωση των οικονομικών Συμβ. Αποχετεύσεων

Εισηγήσεις για να υπάρξει βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των Συμβουλίων Αποχετεύσεων, να υπάρξει εναρμόνιση με τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και τελικά να γίνει εφικτή η μείωση των αποχετευτικών τελών, παρουσιάζει σε σχετική έκθεσή της, που δημοσιεύθηκε σήμερα, η Ελεγκτική Υπηρεσία.

Η έκθεση αναφέρει ότι όλα τα Συμβούλια λειτουργούν μέσα στα πλαίσια που τους επιβάλλουν οι πρόνοιες του Νόμου, εφαρμόζοντας τόσο την επιβολή των σχετικών τελών, όσο και εκτελώντας τα συμβόλαια κατασκευής των έργων τους.

Ειδικότερα αναφέρεται ότι στην περίπτωση των

τελών χρήσης του συστήματος αποχετεύσεων πληρούνται οι αρχές της πλήρους ανάκτησης του κόστους από τον οργανισμό παροχής των υπηρεσιών, της ισότητας, η αρχή που υποστηρίζει ότι ο καταναλωτής (ο χρήστης) πληρώνει, η αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει, καθώς και η πρόνοια για ευάλωτους καταναλωτές που μπορούν να καταβάλλουν μειωμένες χρεώσεις.

Όσον αφορά στα κεφαλαιουχικά τέλη για τα αποχετευτικά συστήματα λυμάτων, η Ελεγκτική Υπηρεσία θεωρεί πως η σημερινή μεθοδολογία υπολογισμού των κεφαλαιουχικών τελών αποτελεί εύλογη επιλογή μέσω της οποίας πληρούνται επαρκώς οι πιο πάνω αρχές, αλλά μόνο αν οι εκτιμημένες αξίες που λαμβάνονται υπόψη είναι επικαιροποιημένες.

Όσον αφορά στα κεφαλαιουχικά τέλη για τα αποχετευτικά συστήματα ομβρίων υδάτων, η Ελεγκτική Υπηρεσία υποδεικνύει ότι δικαιότερη μέθοδος επιμερισμού της κεφαλαιουχικής δαπάνης είναι στη βάση του εμβαδού κάθε ακίνητης ιδιοκτησίας και όχι της αξίας της, και καλεί το Υπουργείο Εσωτερικών να επανεξετάσει το θέμα, αφού, όπως εξηγεί, η σημερινή μεθοδολογία υπολογισμού των κεφαλαιουχικών τελών δεν επιμερίζει δίκαια τη κεφαλαιουχική δαπάνη, αφού η εκτίμηση της παροχής των αγωγών ομβρίων υδάτων προϋποθέτει και βασίζεται κυρίως στην επιφάνεια απορροής από την οποία τα όμβρια ύδατα θα καταλήξουν λόγω βαρύτητας στους αγωγούς αποχέτευσης.

Επισημαίνει επίσης ότι σε ορισμένα Συμβούλια τα τέλη που επιβάλλονται για βιομηχανικές, δημόσιες και δημοτικές καταναλώσεις δεν είναι αυτά που προβλέπονται.

Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία τα ποσά που το κάθε Συμβούλιο συσσωρεύει και διαθέτει για τη δημιουργία τέτοιων αποθεματικών, που να δίδουν τη δυνατότητα επεκτάσεων ή/και ανακαινίσεων των αποχετευτικών έργων είναι διαφορετικά και με μεγάλη απόκλιση μεταξύ τους.
Συνολικά όλα τα Συμβούλια έχουν υπόλοιπα δανείων της τάξης των €624.530.430. Το συνολικό παραγόμενο νερό τριτοβάθμιας επεξεργασίας, που παράγεται από τη λειτουργία των σταθμών, ανέρχεται στα 29.715.092 κ.μ. ετησίως, το οποίο προστίθεται στο υδατικό ισοζύγιο και χρησιμοποιείται για αρδευτικούς και άλλους σκοπούς.

Το συνολικό ετήσιο κόστος λειτουργίας όλων των συστημάτων είναι γύρω στα €30εκ., το οποίο ανεβάζει το κόστος της επεξεργασίας στα €1,010 ανά κυβικό μέτρο.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία εντοπίζει σοβαρές διακυμάνσεις στο κόστος κατασκευής, λειτουργίας και συντήρησης των αποχετευτικών συστημάτων και στο κόστος διοίκησης των διαφόρων Συμβουλίων.

Για παράδειγμα, το κόστος κατασκευής των δικτύων κυμαίνεται μεταξύ €113 και €212 ανά μέτρο. Το ύψος του κόστους αυτού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από τις τεχνικές προδιαγραφές που εφαρμόζει το κάθε Συμβούλιο. Ωστόσο, η Ελεγκτική Υπηρεσία παρατηρεί ότι το ΣΑ Λεμεσού Αμαθούντας (ΣΑΛΑ) που έχει τις αυστηρότερες προδιαγραφές, έχει και το δεύτερο χαμηλότερο κόστος, ενώ το ΣΑ Πάφου (ΣΑΠΑ) το ψηλότερο, γεγονός που επιβεβαιώνει και την κακή διαχείριση των συμβάσεων. Σε λιγότερο βαθμό, αλλά πάλι ψηλότερο από το ΣΑΛΑ είναι το κόστος των ΣΑ Λάρνακας και ΣΑ Λευκωσίας (2ο και 3ο ψηλότερο αντίστοιχα), στις συμβάσεις των οποίων διαπιστώθηκε (όπως και στο ΣΑΠΑ) κακοδιαχείριση και βρίσκονται υπό ποινική διερεύνηση για φαινόμενα διαφθοράς.

Επίσης, τα έξοδα λειτουργίας και συντήρησης κυμαίνονται από €0,657/κ.μ μέχρι €1,174/κ.μ με μέσο όρο €0,753/κ.μ. Και εδώ παρατηρείται σημαντική διακύμανση, γεγονός που δείχνει ότι τα ΣΑ με το μεγαλύτερο κόστος (ΣΑ Αγίας Νάπας και ΣΑ Παραλιμνίου) έχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης.

Η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης στη διαχείριση της λειτουργίας και συντήρησης των συστημάτων των Συμβουλίων.

Για να υπάρξει βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των Συμβουλίων, να υπάρξει εναρμόνιση με τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και τελικά να γίνει εφικτή η μείωση των τελών, γίνονται οι πιο κάτω εισηγήσεις:

• Μετά την πρόσφατη τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας για εφαρμογή των εκτιμήσεων γης με βάση τις τιμές της 1/1/2013, φορολογούνται ορθολογιστικά όλα τα ακίνητα και ιδίως αυτά που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια και δεν είχαν για χρόνια επανεκτιμηθεί. Με αυτό τον τρόπο υπάρχει πλέον δικαιότερη κατανομή της φορολογικής επιβάρυνσης στους δημότες-χρήστες των συστημάτων, καθώς επίσης και αυξημένα έσοδα στα Συμβούλια και επομένως θα μπορούν δυνητικά με αυτό τον τρόπο να μειώσουν τα αποχετευτικά τέλη.
• Να εξευρεθούν πιο αποτελεσματικοί τρόποι είσπραξης των τελών, καθώς οι διαδικασίες που ακολουθούνται (νομικές διαδικασίες και η εκτέλεση των αποφάσεων των Δικαστηρίων) είναι χρονοβόρες και πολλές φορές όχι τόσο αποτελεσματικές. Εργαλεία είσπραξης που χρησιμοποιούνται από τα φορολογικά τμήματα της Κυβέρνησης θα μπορούσαν ενδεχομένως να βελτιώσουν σημαντικά την εισπρακτική ικανότητα των Συμβουλίων.
• Τα τέλη πρέπει να αναθεωρούνται σε πιο τακτικά χρονικά διαστήματα, ώστε να δίδεται η ευκαιρία προσαρμογής τους στις τρέχουσες οικονομικές καταστάσεις, και ανάγκες των Συμβουλίων, ούτως ώστε να διασφαλίζεται τόσο η βιωσιμότητά τους, όσο και η δυνατότητα εκτέλεσης νέων έργων ή επεκτάσεων των υφιστάμενων.
• Το τέλος χρήσης θεωρείται πιο δίκαιο, σε σχέση με τα ετήσια τέλη που αφορούν στις κεφαλαιουχικές δαπάνες και τα οποία επιβάλλονται επί της αξίας της ακίνητης περιουσίας, για τον λόγο ότι πληρώνει περισσότερα αυτός που χρησιμοποιεί πιο πολύ το σύστημα, σε αντίθεση με τα τέλη επί της αξίας του ακινήτου, όπου δεν λαμβάνεται τόσο πολύ υπόψη η χρήση του συστήματος. Επίσης, τα τέλη χρήσης εισπράττονται με τα τιμολόγια του νερού των χρηστών κάθε 2-3 μήνες και έτσι υπάρχει καλύτερη κατανομή των εσόδων κατά τη διάρκεια του χρόνου, αντί των τελών επί της ακίνητης περιουσίας που εισπράττονται μια φορά τον χρόνο.
Όλα τα Συμβούλια πρέπει σταδιακά να αναπροσαρμόσουν τα δύο τέλη που επιβάλλουν στους χρήστες των συστημάτων τους, ώστε:
• να εφαρμόσουν τέτοια τέλη χρήσης τα οποία να καλύπτουν το σύνολο των εξόδων λειτουργίας και συντήρησης, και
• ανάλογα να προσαρμόσουν τα αποχετευτικά τέλη, που υπολογίζονται επί της εκτιμημένης αξίας των ακινήτων. Αυτό και με την εφαρμογή των αποχετευτικών τελών επί των τελευταίων εκτιμήσεων των ακινήτων, θα εισαγάγει μια πιο σωστή επιβολή τελών και θα επιτρέψει μια πιο δίκαιη κατανομή των εισόδων με βάση το μέγεθος χρήσης των συστημάτων («Ο ρυπαίνων πληρώνει»).

Στην έκθεση γίνεται εισήγηση όπως την προκήρυξη και ανάθεση όλων των συμβάσεων έργων αποχετευτικών συστημάτων αναλάβει στο μέλλον το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, το οποίο θα αποτελεί την αναθέτουσα αρχή που θα ενεργεί εκ μέρους των Συμβουλίων. Τούτο ήδη γίνεται σε σχέση με έργα των μικρών Συμβουλίων Αποχετεύσεων.

Η Ελεγκτική Υπηρεσίας θεωρεί αναγκαία την ενοποίηση των Συμβουλίων Αποχετεύσεων εντός κάθε Επαρχίας. Ειδικότερα θεωρεί σημαντική την ενοποίηση των Συμβουλίων Αποχετεύσεων Παραλιμνίου και Αγίας Νάπας και την ενσωμάτωση (απορρόφηση) των μικρών Συμβουλίων Αποχετεύσεων που λειτουργούν σε ορισμένες Κοινότητες των Επαρχιών Λευκωσίας, Λεμεσού και Λάρνακας (Αγγλισίδες, Αγρός, Ασκάς, Ιδάλιον, Κυπερούντα, Λυθροδόντας, Παλαιχώρι, Πάνω Πλάτρες, Πελένδρι, Πέρα Χωριό-Νήσου), με το Συμβούλιο Αποχετεύσεων της κάθε Επαρχίας.

Σημειώνεται ακόμα ότι η ανάληψη, από τον Απρίλιο του 2016, της ευθύνης έγκρισης αλλαγών και απαιτήσεων σε έργα του ευρύτερου τομέα από την Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων αποτελεί ασφαλιστική δικλείδα κατά τη διαχείριση συμβάσεων από τα Συμβούλια, που στο παρελθόν αποτέλεσε σημείο αδυναμίας που επέτρεψε την εμφάνιση πολύ σοβαρών φαινομένων διαφθοράς.

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι στο παρελθόν αποδείχθηκε ιδίως προβληματική η διαχείριση των κατασκευαστικών έργων του κάθε Συμβουλίου, αφού υπάρχουν συμβόλαια όπου το αρχικό ποσό αυξήθηκε κατά 38% μέχρι τη συμπλήρωσή τους. Όλες αυτές οι αυξήσεις, είτε οφείλονται σε κακό σχεδιασμό, είτε σε ανεπάρκεια του εργολάβου, αλλά με αποτυχία του Συμβουλίου να διασφαλίσει τα συμφέροντά του, επιτρέποντας μετακύλιση των ευθυνών των εργολάβων στο Συμβούλιο, είτε και σε φαινόμενα διαφθοράς, οδηγούν τελικά σε αδικαιολόγητες αυξήσεις στο κόστος του έργου και κατ’ επέκταση στα τέλη που καταβάλλουν οι χρήστες, σημειώνει η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.